Κώστας Λαπαβίτσας
Εβίτα Νόλκα
Ζωή Χασιούρα
Μετά από «σκληρές διαπραγματεύσεις» της κυβέρνησης με τους
θεσμούς, ψηφίσθηκε το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών (Ν. 4346/2015,
ΦΕΚ Α’ 152/20-11-2015, σε ισχύ από 1/1/2016), το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ
άλλων και τις τροποποιούμενες διατάξεις του Νόμου Κατσέλη για την προστασία της
πρώτης κατοικίας.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επιδίωξε να παρουσιάσει την πολιτική της
για τους δανειολήπτες ως «συνετή», «αριστερή» και προστατευτική για τους
πολίτες. Στην πραγματικότητα είναι βαθύτατα μνημονιακή, απαράλλαχτη με τις
γνωστές πολιτικές που η Ελλάδα βίωσε από το 2010. Αυτό που δεν έχει προηγούμενο
είναι ο ωμός κυνισμός της σημερινής κυβέρνησης.
Οι «σκληρές διαπραγματεύσεις» κατέληξαν σε μια ακόμη
πανωλεθρία της κυβέρνησης, που ξεκίνησε με στόχο την απόλυτη προστασία της
πρώτης κατοικίας του 99% των δανειοληπτών και τελικά κατέπεσε στο 25% των
μισθωτών και συνταξιούχων. Εάν στους δανειολήπτες συμπεριληφθούν οι ελεύθεροι
επαγγελματίες και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, το ποσοστό «προστασίας» δεν
ξεπερνά το 10%.
Οι προστατευόμενοι δανειολήπτες θα διαβιούν ουσιαστικά στα
όρια της φτώχειας, καθώς προβλέπεται όριο δηλωθέντος εισοδήματος 8.180 για τον
άγαμο και 20.639 για τετραμελή οικογένεια. Οι υπόλοιποι θα βρεθούν ουσιαστικά
στο έλεος των τραπεζών, που είναι και ο πραγματικός προστατευόμενος του νέου
νόμου.
Ο «συνεργάσιμος» δανειολήπτης
Η υποτιθέμενη προστασία για όσους έχουν εισόδημα πάνω από το
πολύ χαμηλό κατώτατο όριο βασίζεται στην έννοια του «συνεργάσιμου δανειολήπτη»
που ορίζεται βάσει απόφασης της Τράπεζας της Ελλάδος (ΦΕΚ 2287/27.8.2014). Το
νέο νομοσχέδιο θεσμοθετεί έναν κώδικα συμπεριφοράς με τον οποίο οφείλει να
συμμορφώνεται κάθε δανειολήπτης προκειμένου να κρίνεται «συνεργάσιμος» και το
τραπεζικό ίδρυμα να συναινεί σε συμβιβασμούς ή σε διευκολύνσεις αποπληρωμής.
Ο ιδανικός οφειλέτης θα είναι ανά πάσα στιγμή στη διάθεση
του πιστωτή και θα τον ενημερώνει άμεσα και πλήρως για κάθε μεταβολή των
οικονομικών του δεδομένων στο παρόν ή στο μέλλον. Πρακτικά δίνεται το δικαίωμα
στις τράπεζες να προσβάλλουν διακανονισμούς και να εξαιρούν τους δανειολήπτες
που κρίνονται μη ιδανικοί.
Στο πλαίσιο αυτό, το Άρθρο 14, παρ. 1, δηλώνει ότι, μέχρι
τις 31/12/2018, ο οφειλέτης που βρίσκεται σε πραγματική αδυναμία πληρωμής
καταβολών θα μπορεί να υποβάλει στο δικαστήριο πρόταση εκκαθάρισης, ζητώντας να
εξαιρεθεί από την εκποίηση ακίνητο που χρησιμεύει ως κύρια κατοικία του εφόσον
ο ίδιος είναι «συνεργάσιμος» δανειολήπτης.
Αν ο οφειλέτης αποδειχθεί «μη συνεργάσιμος» και δεν
αποδεχθεί τους όρους της τράπεζας για διακανονισμό των οφειλών του, ο δρόμος
για την κατάσχεση και τον πλειστηριασμό της πρώτης κατοικίας είναι ανοιχτός και
χωρίς περιορισμούς.
Η «προστατευτική» συμμετοχή του Ελληνικού Δημοσίου
Οι οφειλέτες που βρίσκονται σε πραγματική αδυναμία πληρωμής
των μηνιαίων καταβολών και πληρούν το σύνολο των προϋποθέσεων που ορίζει ο
νόμος, θα μπορούν να υποβάλλουν αίτηση στο Ελληνικό Δημόσιο για μερική κάλυψη
του ποσού της μηνιαίας καταβολής του σχεδίου διευθέτησης οφειλών, το οποίο θα
ορίζει η δικαστική απόφαση.
Η συνεισφορά του Ελληνικού Δημοσίου δεν θα υπερβαίνει σε
διάρκεια τα τρία έτη, ενώ θα καταβάλλεται στους πιστωτές υπό την προϋπόθεση ότι
ο οφειλέτης παραμένει συνεπής στην καταβολή της ελάχιστης συνεισφοράς που του
αναλογεί. Τα ακριβή κριτήρια προσδιορισμού του ύψους της συνεισφοράς του
Δημοσίου και της ελάχιστης συνεισφοράς του οφειλέτη αναμένεται να καθοριστούν
με Υπουργική Απόφαση έως το τέλος του έτους.
Ερωτάται λοιπόν:
1. Ποια η σημασία των τριών ετών; Με ποιους τρόπους θα
καταφέρει η Ελληνική Κυβέρνηση να ξεπεράσει τα προβλήματα ανεργίας και
μηδαμινής ανάπτυξης και να αυξήσει τα εισοδήματά των δανειοληπτών ούτως ώστε να
τους καταστήσει φερέγγυους μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, τη στιγμή που εδώ
και πέντε χρόνια αυστηρής λιτότητας οι οικονομικές τους δυνατότητες επιδεινώνονται
διαρκώς;
2. Πώς θα καλύψει η Ελληνική Κυβέρνηση την δαπάνη σε βάρος
του κρατικού προϋπολογισμού από την καταβολή του υπολειπόμενου ποσού της
μηνιαίας καταβολής του οφειλέτη; Σύμφωνα με την Ειδική έκθεση στο σχέδιο νόμου
ο Υπουργός Οικονομικών δηλώνει ότι «η ανωτέρω δαπάνη θα αντιμετωπιστεί από τις
πιστώσεις του κρατικού προϋπολογισμού». Δηλαδή μέχρι το τέλος του έτους θα
ψάχνουμε και δεν θα βρίσκουμε για μία ακόμη φορά τα ισοδύναμα.
Η διαφύλαξη των πιστωτών
Η πραγματική επιδίωξη του νομοσχεδίου είναι βεβαίως η
διαφύλαξη των πιστωτών (τραπεζών). Σύμφωνα με το νέο νόμο:
«Το σχέδιο διευθέτησης οφειλών θα προβλέπει ότι ο οφειλέτης
θα καταβάλλει το μέγιστο της δυνατότητας αποπληρωμής του και ότι καταβάλλει
ποσό τέτοιο ώστε οι πιστωτές του δεν θα βρεθούν, χωρίς τη συναίνεσή τους, σε
χειρότερη οικονομική θέση από αυτήν στην οποία θα βρίσκονταν σε περίπτωση
αναγκαστικής εκτέλεσης».
Η προστασία του πιστωτή επικυρώνεται και σε περίπτωση
πώλησης του ακινήτου από τον οφειλέτη κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του
σχεδίου ρύθμισης. Εάν το τίμημα από την πώληση υπερβαίνει το ποσό το οποίο θα
λάμβαναν οι πιστωτές σε περίπτωση αναγκαστικής εκτέλεσης, τότε το ήμισυ της
διαφοράς κατανέμεται υπέρ των ενέγγυων και προνομιούχων πιστωτών.
Πρέπει να τονιστεί ότι με βάση το νέο Κώδικα Πολιτικής
Δικονομίας που ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2015 ως προαπαιτούμενο του τρίτου
Μνημονίου, το ιδιωτικό συμφέρον έχει προτεραιότητα έναντι του Δημοσίου.
Συνεπώς, σε οποιοδήποτε ποσό προκύψει μετά από πλειστηριασμό ή ρευστοποίηση
ακινήτου, προτεραιότητα θα έχουν οι απαιτήσεις των ιδιωτών πιστωτών (τραπεζών)
και μετά του Ελληνικού Δημοσίου
Το λανθασμένο ισπανικό μοντέλο
Ο νέος νόμος –προϊόν των μεγαλοφυιών εγκεφάλων που επέβαλαν
τα Μνημόνια στη χώρα μας και φυσικά μέρος των περιβόητων «μεταρρυθμίσεων»–
υποτίθεται ότι θα ανατρέψει την κουλτούρα της μη πληρωμής χρεών που στα χρόνια
της κρίσης έχει όντως λάβει μεγάλες διαστάσεις. Το κάνει όμως με τον χειρότερο
τρόπο, ανατρέποντας την προστασία των αδυνάτων και ακυρώνοντας ακόμη και αυτά
τα λίγα κοινωνικά κριτήρια που περιείχε ο Νόμος Κατσέλη. Η ισχύς μεταφέρεται
στα χέρια των δανειστών, δηλαδή των τραπεζών, πράγμα που δεν έχει απολύτως
κανένα φιλολαϊκό χαρακτήρα.
Πρόκειται για εισαγωγή του ισπανικού μοντέλου κατασχέσεων
και πλειστηριασμών που θα γίνονται με διαδικασίες εξπρές και με βάση την
εμπορική και όχι την αντικειμενική αξία των ακινήτων. Το ισπανικό μοντέλο αποδείχθηκε
αποτυχημένο στην πράξη. Μέχρι στιγμής το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει αποφανθεί
δύο φορές ότι η ισπανική νομοθεσία δεν προστατεύει τους δανειολήπτες από τις
καταχρηστικές μεθόδους των τραπεζών και έρχεται σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή
νομοθεσία.
Οι κυρίαρχες τράπεζες
Η λειτουργία του νέου νόμου στην Ελλάδα θα εξαρτηθεί από τη
στάση των τραπεζών προς τους δανειολήπτες. Θα τους δώσουν την ευκαιρία αλλά και
το χρονικό περιθώριο να αρχίσουν να εξυπηρετούν τα δάνειά τους, χωρίς να
καταφύγουν σε επιθετικές τακτικές;
Ποιο ακριβώς είναι το «αριστερό» πρόσημο ενός νόμου που
μεταβιβάζει την ισχύ στα χέρια δανειστών που είναι αποδεδειγμένα ανίκανοι να
λειτουργήσουν αποτελεσματικά τις επιχειρήσεις τους; Οι ελληνικές τράπεζες μόλις
απέκτησαν νέα ιδιωτικά κεφάλαια, αλλά σε τιμές που επέφεραν τεράστια ζημία στο
Ελληνικό Δημόσιο, στους ομολογιούχους και στους μετόχους τους. Τα νέα κεφάλαια
προήλθαν πιθανότατα από διεθνείς κερδοσκόπους. Επιπλέον, ο ελληνικός λαός θα
δανειστεί και πάλι τεράστια ποσά για να συμπληρώσει τα ελλείποντα κεφάλαια.
Η «αριστερή» κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ εμπιστεύτηκε τη μοίρα
εκατοντάδων χιλιάδων δανειοληπτών στα χέρια ακριβώς αυτών των αποτυχημένων
τραπεζών που είναι η μαύρη τρύπα της ελληνικής οικονομίας και βρίσκονται πλέον
σε ξένα χέρια χωρίς καμία προοπτική να παίξουν αναπτυξιακό ρόλο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε κάποτε δεσμευτεί για ένα αποτελεσματικό και
κοινωνικά δίκαιο πρόγραμμα ρύθμισης των «κόκκινων» δανείων που θα ανακούφιζε
πραγματικά τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Το νομοσχέδιο που μόλις πέρασε από τη
Βουλή δεν έχει καμία σχέση με τις τότε διακηρύξεις. Να δούμε τι άλλο μας
επιφυλάσσει η κυβέρνηση στο αμέσως επόμενο διάστημα.