ΑΠΟ ΤΗ ΡΑΧΗ ΠΙΕΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΑΣΑΡΧΕΙΟ ΠΑΡΝΗΘΑΣ.
ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΟΝ ΣΠΟΥΔΑΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ ΚΑΙ ΔΕΙΝΟ
ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟ ΝΤΟΥΡΟ (1948-2008)
Γιώργος Ντούρος, Φύσις αλατόμητος, εκδόσεις Ευώνυμος
Οικολογική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2015, 421 σελίδες.
ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΛΦΑ
Με τον ωραίο, αμφίσημο τίτλο «Φύσις αλατόμητος», ο
συντοπίτης μας Σάκης Κουρουζίδης, επιμελήθηκε με πολλή αγάπη και μόχθο ένα
χορταστικό βιβλίο το οποίο δεν πρέπει να αφήσει ασυγκίνητο το βιβλιόφιλο κοινό
(και) της Πιερίας.
Πρόκειται για ένα βιβλίο οιονεί εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης
αφού σε αυτό ενώνονται και συνυπάρχουν θαυμάσια τόσο κείμενα ειδικά,
επιστημονικά (νομοτεχνικές μελέτες, εισηγήσεις σε συνέδρια και ημερίδες) όσο
και ποικίλες άλλες παρεμβάσεις και άρθρα τα οποία γράφτηκαν αφορμώμενα από
επίκαιρες καταστάσεις (αιολικά πάρκα, εθνικός δρυμός και καζίνα, αναπλάσεις
πλατειών, κατασκευές φραγμάτων κλπ.). Τέλος, μια άλλη πτυχή του βιβλίου,
δηλωτική του αεικίνητου υπερασπιστή των δασών Γιώργου Ντούρου, είναι και η
κατάθεση επιστολών και κειμένων διαμαρτυρίας προς όλους τους φορείς, ελληνικούς
και ευρωπαϊκούς (αλλά και προς πρωθυπουργούς, υπουργούς και γραμματείς πάσης
φύσεως, εισαγγελείς και Συμβούλιο Επικρατείας) προκειμένου να καταγγελθεί η
παράβαση των νόμων ή η κακοτεχνία ορισμένων παρεμβάσεων εκ μέρους της πολιτείας
αλλά και εκ μέρους της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Τα κείμενα αυτά, ο δασάρχης Πάρνηθας, με παιδαγωγική μήτιν
(δηλαδή πανουργία) τα δημοσίευε κατά καιρούς χρησιμοποιώντας καμιά δεκαριά
ψευδώνυμα, και είναι χαρακτηριστικά για τη φλόγα, το χιούμορ, την εμπειρική
σοφία και την πρακτική αμεσότητα την οποία εκπέμπουν. Παραδείγματος χάριν: σε
κείμενό του με τίτλο «Ουλές στο έδαφος κοντά στο χωριό Πέτρα Ολύμπου» ο Ντούρος
απευθύνεται στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Κατερίνης καταγγέλοντάς του (με
συνημμένα εννοείται σχέδια, φωτογραφίες και ανάλογες δικαστικές αποφάσεις) ότι
κάποιος χλαμυδοφόρος καθηγητής Τρύφων
Ολύμπιος έγινε κύριος μιας έκτασης 35 στρεμμάτων δάσους, αξίας 150 εκ. δραχμών. Αυτά όλα
τα πέτυχε «με τη βοήθεια ενός υπαλλήλου Χαλκίδη (ίσως και με τις πλάτες του
δασάρχη) που έκανε τις πράξεις αποχαρακτηρισμού και ... διευκόλυνε τον κόσμο,
κατάφερε να αποχαρακτηρίσει την έκταση. Ενδέχεται μάλιστα ο Τρύφων ο
χλαμυδοφόρος να έχει μεταγράψει την απόφαση 71/2012 και την πράξη
αποχαρακτηρισμού» (σ. 328).
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο ακούραστος
επιμελητής του τόμου Σάκης Κουρουζίδης διένειμε το πλήθος των δημοσιευμάτων του
αείμνηστου Ντούρου σε τέσσερις περιεκτικές ενότητες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται
28 «μελέτες και κείμενα τεκμηρίωσης» (σ. 15-223) στα οποία ο συντάκτης τους, σε
γλώσσα επιστημονική μεν πλην εκλαικευτική και προσιτή σε κάθε πολίτη, μελετά με
γνώση και ευαισθησία ζητήματα όπως είναι η προστασία των δασικών εκτάσεων από
τον καιρό της τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, το ζήτημα των αναπτυξιακών έργων στα
ελληνικά βουνά, η εξορυκτική δραστηριότητα και οι επιπτώσεις της στο
περιβάλλον, ξενικά και αυτόχθονα είδη φυτών στις αναδασώσεις και την κηποτεχνία
αλλά και θέματα εξαιρετικά επείγοντα, ιδίως σήμερα, όπως η σχέση του τοπίου με
τον τουρισμό. Στο μελέτημα αυτό, ένα θαυμάσιο δεκασέλιδο κείμενο,
συμπυκνώνονται γνώσεις γύρω από την κοινωνιολογία του τοπίου μέχρι τον τουρισμό
ως μαζικό φαινόμενο με τις γνωστές του παθολογίες αλλά και τη σχέση του με την
αειφορία και την ανάγκη μιας άλλης σχέσης μας με αυτό. Χαρακτηριστικό της
κριτικής αντίληψης του Ντούρου είναι πως θεωρεί για παράδειγμα το εξοχικό σπίτι
και τους παραθεριστικούς οικισμούς ως δείγμα «ακραίας εκδήλωσης ιδιωτισμού»,
συνέπεια του οποίου είναι η «διάσπαση και απαρτίωση του φυσικού χώρου σε πολλές
περιοχές και κατά κανόνα στα ωραιότερα τοπία, που έχουν ενδιαφέρον για τον
τουρισμό» (σ. 154).
Στη δεύτερη ενότητα κατατίθενται (σ. 225-291) 28 «αναφορές
στην Αττική», ενότητα στην οποία περιλαμβάνονται υπηρεσιακά κείμενα και άρθρα
με έμφαση στα προβλήματα της Αττικής: πάρκα και άλση της Αθήνας, προστασία του
Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, ο Εθνικός Κήπος, για την κίνηση δικύκλων,
διαχειριστική πρόταση για το κτήμα Συγγρού κ.ά. Ωραιότατο είναι το κείμενο με
τίτλο «αναψυκτήριο δίπλα στο εκκλησάκι» (επιστολή από το αρχείο του Γ. Ντούρου
με την ένδειξη «Εξ. Επείγον» 1-6-2002 και η οποία αποστέλλεται στον εισαγγελέα
αλλά κοινοποιείται στη Μητρόπολη Μεσογαίας, στο ΥΠΕΧΩΔΕ κλπ. αλλά και στο ...
δασαρχείο Πεντέλης!
Η τρίτη ενότητα («Αναφορές στην Πιερία», σ. 293-331) μάς
αφορά ειδικότατα, αφού πρόκειται για την πραγμάτευση θεμάτων της Πιερίας και
του Ολύμπου. Αριθμεί 10 κείμενα (και μία ακόμη αναφορά στον ίδιον με
φωτογραφικό υλικό) με πρώτο ένα κείμενο εισήγησης στο συνέδριο του πολιτιστικού
Συλλόγου Κάτω Μηλιάς «Οι Λαζαίοι», στις 7 Απριλίου 2001 που φέρει τον τίτλο «Το
κοινοτικό Δάσος Μηλιάς». Σε αυτό ο Ντούρος προσπαθεί να ρίξει λίγο φως στο
ζήτημα της δημιουργίας της Μηλιάς και της γύρω περιοχής κατά τον 19ο- αρχές του
20ού αιώνα. Οι τίτλοι των άλλων άρθρων: Μουσείο Δασικής Ιστορίας στο παλαιό
εργοστάσιο Σκοτεινών, Μια ακόμη εκτροπή στα πιέρια όρη (ο συντάκτης εδώ
διαμαρτύρεται για τα πολλά φράγματα στο Μορνιώτικο ρέμα), Σχέδιο κατασκευής
ενός φράγματος και ταμιευτήρια συλλογής νερού στο Δήμο Πέτρας του νομού
Πιερίας, Το κτηνοτροφικό Πάρκο στην περιοχή του κτήματος της τέως Ι. Μ. Πέτρας
(κείμενο από το αρχείο του Γ. Ν. στο οποίο θεωρεί τη δημιουργία «κτηνοτροφικού
πάρκου» στην περιοχή ψευδεπίγραφη επένδυση), Χιονοδρομικά Κέντρα (καταγγέλονται
εδώ οι προσπάθειες του Δήμου Λιτοχώρου, Δήμου Ελασσόνας για τελεφερίκ και
αξιοποιήσεις του ολύμπου αλά Ντίσνεϋλαντ), Εξαγορά ποσοστού συνιδιοκτησίας του
συνιδιόκτητου δάσους Δίου Πιερίας από το Δημόσιο, Ένα έργο ύδρευσης στα Πιέρια
Όρη (η επιστολή με το ψευδώνυμο Γεώργιος Παλαθιώτης παραπέμπει σε άρθρο του
περιοδικού Οικοτοπία και απευθύνεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και σε αυτήν
καταδικάζεται η λογική των ελλήνων τεχνικών να αντιμετωπίζονται οι ορεινές και
δασικές εκτάσεις «ως Eldoradο»), Καταστροφική «αξιοποίηση» Ολύμπου (με
ημερομηνία 6 Αυγούστου 2001 ο Γ. Ν. απευθύνει επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή
και σε αυτήν καταδικάζεται και πάλι η λογική της αξιοποίησης του Ολύμπου:
«Καμία χρηματοδότηση να μην δοθεί για χιονοδρομικά κέντρα, τελεφερίκ ή
οδοντωτούς σιδηροδρόμους που μερικοί ονειρεύονται στον Όλυμπο») και Ουλές στο
έδαφος κοντά στο χωριό Πέτρα Ολύμπου.
Στην τελευταία ενότητα («Μικρές, υπηρεσιακές και δημόσιες
καταθέσεις», σ. 333-418) συσσωματώνονται 42 μικρότερα κείμενα του συγγραφέα μας
που φτάνουν μέχρι το 2005 και προσπαθούν είτε να καυτηριάσουν πρακτικές των
κρατικών υπηρεσιών και πολιτικών ιθυνόντων (από τα βέλη του δεν ξεφεύγουν ούτε
οι Λαλιώτης, Βενιζέλος, Μπεριάτος, Σημίτης) είτε —κυρίως— να αφυπνίσουν τους
πολίτες για ζητήματα όπως είναι η ανθρακοποίηση του ξύλου, οι προστατευτικές
ζώνες γύρω από τους αρχαιολογικούς χώρους, ο αιωνόβιος πλάτανος της Εύβοιας, τι
είναι τα χιονορομικά κέντρα κλπ. καθώς και δύο κείμενα πιερικής θεματολογίας:
το πρώτο με τίτλο «Ούτε οχτροί να ήταν» είναι φωτοτυπημένη εκδοχή του
χειρογράφου του και το δεύτερο με τίτλο «Τι γίνεται στα Πιέρια», φωτοτυπία της
πρώτης σελίδας της εφημερίας «Διάλογος» (12-11-2006).
Στο βιβλίο προτάσσεται
ένα περιεκτικό δισέλιδο βιογραφικό όπως επίσης και ο συγκινητικός
αποχαιρετισμός του Ηλία Αποστολίδη (δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο ένθετο περιοδικό
Δαίμων της οικολογίας, εφ. Αυγή, Φεβρουάριος του 2008) όπου ο φίλος και
συνεργάτης του εύχεται στον Ντούρο μαζί με τα πουρνάρια και τις μεγάλες δρυς να
«προβλέπετε καλά, οι κεραυνοί του Δία να ξαναφυτρώνουν δάση, να μην είναι για
τιμωρία της μωρίας των ανθρώπων».
Εν κατακλείδι: το βιβλίο «Φύσις αλατόμητος» δεν αποτελεί
μόνο μια απλή απότιση τιμής σε έναν σπουδαίο Πιεριέα, υπόδειγμα διοικητικής
αγάπης και αφοσίωσης στα δάση μας. Το βιβλίο πρέπει να ιδωθεί και ως δείγμα
γραφής του ανήσυχου πνεύματος ενός μικρού Βολταίρου των δασών, που με την πένα
του, τις επιστολές του, το καυστικό χιούμορ του, την παρεμβατική του μανία και
τον ορθολογικό του οίστρο κατάφερε—όσο μπόρεσε—να κρατήσει αλώβητο, ακατάτμητο
και αλατόμητο το ελληνικό τοπίο.
Τον τόμο, όπως είπα ήδη, επιμελήθηκε με πολύ μεράκι, ο
αεικίνητος πόντιος Σάκης Κουρουζίδης, οικοβιβλιογράφος, συλλέκτης, εκδότης και
ψυχή τής λίαν πρωτότυπης Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης (στεγάζεται εδώ και
χρόνια σε κτήριο που παραχώρησε στη Βιβλιοθήκη το Υπουργείο Πολιτισμού και οι
βάσεις δεδομένων της χρησιμοποιούνται από τους ερευνητές του ΕΚΤ). Υπενθυμίζω
σε όσους δεν γνωρίζουν ότι το βιβλίο που μάς έδωσε για τον Όλυμπο πριν από
δεκαπέντε χρόνια αποτελεί επί του παρόντος μοναδικό τόμο εντός του οποίου
διακινείται όλη σχεδόν η γνώση μας γύρω από τον Όλυμπο. Κι αυτό διότι εκτός από
τα σπουδαία δυσεύρετα κείμενα το εικονογραφικό μέρος του βιβλίου αποτελείται
από 51 γκραβούρες, 60 καρτ ποστάλ, 53 χάρτες και 321 φωτογραφίες και εικόνες.
Παρατίθενται επίσης τα εξώφυλλα από το μεγαλύτερο μέρος των εκδόσεων που
αναφέρονται στον Όλυμπο.