Πρωθυπουργία ΣΟΦΟΥΛΗ (22 Νοεμβρίου 1945 - 3 Απριλίου 1946)
Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης
Η κυβέρνηση Σοφούλη ανακοινώνει οριστικά στις 19 Ιανουαρίου 1946 την προκήρυξη των εκλογών για την 31η Μαρτίου 1946 και δημοσιεύεται το σχετικό διάταγμα. Τα κόμματα ετοιμάζονται..
Το ΚΚΕ-Νέο ΕΑΜ αποφασίζει τελεσίδικα την αποχή από τις επικείμενες εκλογές στις 31 Φεβρουαρίου αφού προηγήθηκαν κάποιες ισχνές προσπάθειες για την υπό όρους συμμετοχή τους στις εκλογές (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 2 Φεβρουαρίου 1946. Απόφαση του Πολιτικού Συνασπισμού των Κομμάτων του ΕΑΜ, 7 Φεβρουαρίου 1946), όροι που όμως δεν έγιναν δεκτοί. Παρόλα αυτά, όπως τουλάχιστον αναφέρει ο ιστορικός της Αριστεράς Σ. Γρηγοριάδης, στις 20 Μαρτίου και ενώ ο Ζαχαριάδης πήγαινε με το πλοίο για την Θεσσαλονίκη, οι Σιάντος και Ιωαννίδης κάλεσαν τους ηγέτες ενός μικρού και κατ΄ όνομα κόμματος, Νεόκοσμο Γρηγοριάδη – πατέρα του ιστορικού – και Σταμ. Χατζήμπεη και τους ζητούν να διαχωρίσουν τη θέση τους από το ΕΑΜ, όσον αφορά την αποχή, να συμμετάσχουν στις εκλογές καταρτίζοντας συνδυασμούς σε όλη τη χώρα με την υπόσχεση ότι θα τούς ψήφιζε όλη η αριστερά.. η οποία όμως θα συνέχιζε να απέχει. Η πρωτοβουλία αυτή των Σιάντου-Γρηγοριάδη ήταν σε γνώση του Ζαχαριάδη ή γινόταν σε πλήρη άγνοια του; Η απάντηση είναι καταφατική για τον Γρηγοριάδη γιατί για το ΚΚΕ εκείνης της εποχής «..κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο και θα σήμαινε ανταρσία, που αποκλείεται». (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, 1979, σελ. 52). Το αίτημα των Γρηγοριάδη-Χατζήμπεη δεν έγινε δεκτό από τον Σοφούλη αφού είχε ήδη εκδοθεί το διάταγμα διενέργειας των εκλογών και από καιρό όλα τα άλλα αστικά κόμματα αλλά και οι Εγγλέζοι δεν το δέχονταν.
Στον χώρο των κομμάτων του Κέντρου το Κόμμα των Φιλελευθέρων, μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Σοφούλη, ανέθεσε την ηγεσία στον Σοφοκλή Βενιζέλο ο οποίος αμέσως μετά άρχισε με απόλυτη μυστικότητα επαφές με παράγοντες του Λαϊκού Κόμματος, του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος του Γ. Παπανδρέου και του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος του Π. Κανελλόπουλου. Όταν στις 10 Ιανουαρίου 1946 ανακοινώθηκε το περιεχόμενο της συμφωνίας του με τους Λαϊκούς κλπ., το Πολιτικό γραφείο του κόμματος, τα στελέχη, μαζί και οι εφημερίδες που τους υποστήριζαν (ΤΟ ΒΗΜΑ και ΤΑ ΝΕΑ του Συγκροτήματος Λαμπράκη και ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ του Κόκκα) και ο ίδιος ο Σοφούλης αντέδρασαν αρνητικά. Έτσι, μετά την προσπάθεια του Σ. Βενιζέλου να δημιουργηθεί «..ένας ευρύς συνασπισμός των αστικών κομμάτων που θα οδηγούσε στην πλήρη προεκλογική και μετεκλογική απομόνωση του ΚΚΕ και των συμμάχων του..» και την αποτυχία του, δημιουργήθηκε «..διάσταση ανάμεσα στο Δημοκρατικό Κέντρο (Κόμμα Φιλελευθέρων, Καφαντάρης Τσουδερός και Γ. Καρτάλης), από τη μια, και τους κεντρώους ηγέτες που υποστήριζαν τη συνεργασία όλων των «εθνικών κομμάτων» και την απομόνωση της Αριστεράς; (Σ. Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου, Απόστολος Αλεξανδρής, Στυλ. Γονατάς) από την άλλη» όπως αναφέρει ο Δ. ΧΟΥΡΧΟΥΛΗΣ στο βιογραφικό βιβλίο του για τον Θ. Σοφούλη που εκδόθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. Μετά από την εξέλιξη αυτή ο Σ. Βενιζέλος, προχωρεί στη δημιουργία νέου κόμματος με την επωνυμία «Βενιζελικοί Φιλελεύθεροι» και συζητάει την από κοινού κάθοδο στις εκλογές με το Λαϊκό Κόμμα. Οι συζητήσεις είχαν προχωρήσει και σε λεπτομέρειες αναφορικά με τις περιοχές που θα γινόταν κοινά και ξεχωριστά ψηφοδέλτια, τους υποψηφίους κλπ. Οι συζητήσεις, όμως, αυτές σταματούν όταν τελικά υιοθετήθηκε ως εκλογικό σύστημα η αναλογική αντί του πλειοψηφικού. Μετά από αυτό ο Σ. Βενιζέλος συμπράττει με τα κόμματα των Γ. Παπανδρέου και Π. Κανελλόπουλου στη δημιουργία συνασπισμού κομμάτων με την επωνυμία «Εθνική Πολιτική Ένωση» (ΕΠΕ).
Μετά την αποτυχία των ανωτέρω διεργασιών για σύμπηξη και ενιαία κάθοδο στις εκλογές όλων «..των εθνικών κομμάτων και την απομόνωση της Αριστεράς», στη Δεξιά δημιουργήθηκε ένας συνασπισμός κομμάτων, η Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων (ΗΠΕ) που αποτελούνταν από: Το Λαϊκό Κόμμα με τετραμελή διοικούσα επιτροπή (Τσαλδάρης, Θεοτόκης, Στεφανόπουλος, Μαυρομιχάλης), το Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων (ΚΕΦ) με αρχηγό τον Στρατηγό Στυλ. Γονατά, το Μεταρρυθμιστικό Κόμμα (ΜΚ) του Απ. Αλεξανδρή και από μεμονωμένες ομάδες και συνεργαζόμενους υποψήφιους. Υπήρξαν προσπάθειες κοινής καθόδου στα πλαίσια του ανωτέρω συνασπισμού με το Εθνικό Κόμμα Ελλάδος (ΕΚΕ) του Ναπ. Ζέρβα αλλά και με το κόμμα της Ενώσεως Εθνικοφρόνων (Ε.Ε) του Θ. Τουρκοβασίλη που τελικά απέτυχαν και συμμετείχαν στις εκλογές ξεχωριστά. Η οργάνωση Χ αν και τυπικά δεν συμμετείχε στη συνεργασία, διέθετε 18 υποψηφίους στους συνδυασμούς. Σε κάθε περίπτωση, ο Μαρκεζίνης σε έκθεσή του προς τον βασιλιά Γεώργιο σημείωνε ότι ο αποκλεισμός από τους συνδυασμούς δωσίλογων και η αποτυχία των συνομιλιών με τους Ζέρβα και Τουρκοβασίλη είχε «..ως αποτέλεσμα το Λαϊκό Κόμμα να είναι ένα ευπρεπές συντηρητικό κόμμα.» (ΡΙΖΑΣ, 2011; σελ. 268). Τα δύο τελευταία κόμματα αν και συγκρότησαν συνδυασμούς σε ολόκληρη τη χώρα, έδωσαν έμφαση στην Ήπειρο και στην Πελοπόννησο, αντίστοιχα.
Τελικά, στις εκλογές εκείνες είχαν δηλώσει συμμετοχή συνολικά δεκαοκτώ κόμματα, τα γνωστά και μεγάλα της προπολεμικής περιόδου και ένας αριθμός μικρών, άγνωστων, που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά τότε. Άλλα ως συνασπισμός κομμάτων και άλλα ως μεμονωμένα κόμματα. Συμμετείχαν και μεμονωμένοι υποψήφιοι και προσωπικότητες σε τοπικά ή περιφερειακά ψηφοδέλτια.
Η Προεκλογική Ατζέντα των Κομμάτων.
Το περιεχόμενο και οι τόνοι που επικράτησαν την προεκλογική περίοδο είχαν ήδη επιβληθεί από το κλίμα που διαμορφώθηκε κατά το πρώτο μεταβαρκιζιανό έτος, το 1945. Το έτος αυτό πέρασαν τέσσερις πρωθυπουργοί, όλοι τους Δημοκρατικοί, αντιβασιλικοί, κεντρώοι πολιτικοί, με τον Πλαστήρα να είναι ο πιο «αριστερός». Προσπάθησαν, είναι αλήθεια, να οργανώσουν το Κράτος, να ανασυγκροτήσουν την οικονομία, να εμπεδώσουν την τάξη στην ύπαιθρο. Το 1945 ήταν το πρώτο ελεύθερο έτος μετά την δικτατορία του Μεταξά, της Κατοχής, της ΕΑΜοκρατίας, μετά τα Δεκεμβριανά και τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Το πρώτο «δημοκρατικό» έτος μετά από ένα διάλειμμα δέκα ετών, μέσα στο οποίο εκδηλώθηκαν δύο σημαντικά γεγονότα: Στην άκρα Αριστερά, το ΚΚΕ και τους συμμάχους του στο ΕΑΜ, υπήρξε, σε επίπεδο ηγεσίας, διάσπαση με αποχώρηση των Σβώλου, Τσιριμώκου κ.ά. αλλά και το «πάγωμα» της Λαϊκής του βάσης που μετά τα Δεκεμβριανά υπήρξε διστακτική, επιφυλακτική. Στην άλλη πλευρά, ο απλός κόσμος, οι παθόντες και τα θύματα του Κατοχικού Εμφυλίου, της ΕΑΜοκρατίας της περιόδου Οκτώβριος-Δεκέμβριος ΄44, των Δεκεμβριανών, βγήκε δειλά-δειλά «στον δρόμο», «ξεσηκώθηκαν» και ζητούσαν δικαστική προστασία μηνύοντας επώνυμα εκείνους που θεωρούσαν υπεύθυνους για την ταλαιπωρίας τους, για τους νεκρούς τους. Το Κράτος προσπαθούσε, όμως η αδυναμία του να αποδώσει γρήγορα δικαιοσύνη εκλήφθηκε, από πολλούς, ως σκόπιμη καθυστέρηση και έτσι αρκετοί, οι πιο θερμόαιμοι, εκμεταλλευόμενοι και την «αδύναμη δημοκρατία», πήραν τον νόμο στα χέρια τους, «..φόνοι πληρώθηκαν με φόνους..», όπως έγραψε ο Θεοτοκάς (1948), και με τις υπερβολές τους έδωσαν την ευκαιρία στην Αριστερά να κάνει λόγο για «Λευκή Τρομοκρατία»..
Συνεχίζεται