Η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων νιώθει την ανάγκη και την υποχρέωση απέναντι στην εκπαιδευτική κοινότητα να τοποθετηθεί σχετικά με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας με τίτλο “Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις”.
Η κατάθεση ενός τόσο σημαντικού νομοσχεδίου μας προκαλεί έκπληξη, τόσο γιατί γίνεται εν μέσω καραντίνας λόγω της πανδημίας COVID-19, όσο και επειδή το Υπουργείο δεν έχει προχωρήσει σε κανενός είδους διαβούλευση με τους εκπαιδευτικούς φορείς τους προηγούμενους μήνες, παρότι αποτελούσε διακήρυξη της Κυβέρνησης η επικοινωνία με τις Επιστημονικές Ενώσεις πριν την πραγματοποίηση σημαντικών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων.
Στο πλαίσιο των κρίσιμων στιγμών που διανύουμε και εφαρμόζοντας την πάγια αρχή ότι οι τοποθετήσεις μας πρέπει να γίνονται με επιστημονικά – παιδαγωγικά κριτήρια και όχι στενά συντεχνιακά, θα θέλαμε να εστιάσουμε στα εξής σημεία:
1. Παρότι το “πολυνομοσχέδιο” περιλαμβάνει δεκάδες άρθρα και διατρέχει όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, δεν αναφέρεται σε κανένα σημείο στην ανάγκη αναβάθμισης των Φυσικών Επιστημών και των Επιστημών της Ζωής στο ελληνικό σχολείο. Αν η τρέχουσα κρίση έχει κάτι να μας διδάξει, είναι η ανάγκη του επιστημονικού εγγραμματισμού γενικότερα και του βιολογικού εγγραμματισμού ειδικότερα, ως πολύτιμου εργαλείου για τον καθημερινό άνθρωπο στην προσπάθεια του να κατανοήσει και να ερμηνεύσει το σύνθετο περιβάλλον στο οποίο ζει.
2. Ξεκινώντας από το Δημοτικό, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι το ΙΕΠ από το 2018 περιέκοψε από την διδακτέα ύλη πολλές ενότητες που αφορούν βιολογικά φαινόμενα. Συνολικά, η κατάσταση όσον αφορά το βιολογικό εγγραμματισμό των μικρών μαθητών είναι μάλλον απογοητευτική και οι μαθητές φτάνουν στο Γυμνάσιο αγνοώντας βασικές βιολογικές έννοιες. Η δε προβλεπόμενη αύξηση των μαθητών ανά τμήμα κάθε άλλο παρά ευνοεί την επίτευξη των παιδαγωγικών στόχων και την βελτίωση της ποιότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, κάτι που ισχύει και για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
3. Η εισαγωγή των “Εργαστηρίων Δεξιοτήτων” στο Γυμνάσιο είναι μια προσέγγιση για την οποία έχουμε σοβαρές επιφυλάξεις. Όσοι γνωρίζουν τη σχολική πραγματικότητα ξέρουν ότι οι προσπάθειες εισαγωγής θεματικών ενοτήτων στο σχολικό πρόγραμμα με τη μορφή “project”, “δημιουργικών εργασιών”, “θεματικών εβδομάδων” κλπ. είναι αποσπασματικές και θεωρούμε πως η εισαγωγή μπορεί να είναι επιτυχής μόνο αν γίνει εντός ενός οργανωμένου γνωστικού αντικειμένου και εφόσον υλοποιείται από εκπαιδευτικούς που κατέχουν το αντίστοιχο γνωστικό υπόβαθρο. Οι προτεινόμενες προς εισαγωγή θεματικές ενότητες της Αγωγής Υγείας και της Οικολογίας αποτελούν ήδη μέρος της διδακτέας ύλης της Βιολογίας, εντούτοις διδάσκονται ελλιπώς, γιατί το μάθημα της Βιολογίας στο Γυμνάσιο παραμένει μονόωρο σε όλες τις τάξεις, με όλες τις αρνητικές συνέπειες που μαστίζουν τα μονόωρα μαθήματα. Θέση μας είναι ότι ο σκοπός που θέλει να πετύχει το Υπουργείο μπορεί να εξυπηρετηθεί με την ενίσχυση του μαθήματος της Βιολογίας και - σε κάθε περίπτωση - την διδασκαλία αυτών των αντικειμένων από τους εκπαιδευτικούς που έχουν σπουδάσει το γνωστικό αντικείμενο και όχι από εκπαιδευτικούς που απλά πρέπει να συμπληρώσουν το διδακτικό τους ωράριο.
4. Στο Γυμνάσιο, η προσθήκη του μαθήματος της Βιολογίας στην “Ομάδα Α” των γραπτώς εξεταζόμενων στο τέλος της σχολικής χρονιάς είναι θετική, αλλά για να αποκτήσει ουσία πρέπει το μάθημα να αναβαθμιστεί σε δίωρο. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουμε συλλέξει και καταθέσει επανειλημμένως στο Υπουργείο Παιδείας, το μάθημα της Βιολογίας στην ελληνική υποχρεωτική εκπαίδευση (μέχρι και το Γυμνάσιο) κατέχει τον μικρότερο χρόνο διδασκαλίας σχεδόν από όλες τις χώρες του κόσμου, ακόμα και από αυτές που πολλοί αποκαλούν “υπανάπτυκτες”. Το 2016 οι ώρες της Βιολογίας στο Γυμνάσιο μειώθηκαν κατά 25% με αποτέλεσμα το μάθημα να είναι μονόωρο σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου.
5. Το άρθρο 7 του “πολυνομοσχεδίου” (Διάρθρωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων Γενικού Λυκείου και εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποφοίτων Γενικού Λυκείου) είναι εξαιρετικά ασαφές. Οι μαθητές της Β΄ αλλά και της Α΄ Λυκείου οφείλουν να γνωρίζουν εγκαίρως όλες τις λεπτομέρειες που αφορούν τα ωρολόγια προγράμματα, τα προγράμματα σπουδών, τις Κατευθύνσεις και γενικά οτιδήποτε αφορά την Γ΄ Λυκείου και την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
6. Η ενοποίηση της Ομάδας Προσανατολισμού Υγείας με την Ομάδα Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών μας βρίσκει σύμφωνους, γιατί ο προηγούμενος διαχωρισμός ήταν αναχρονιστικός και αντίθετος με την παγκόσμια τάση, που θεωρεί εξίσου σημαντικά για τις Θετικές Επιστήμες τα Μαθηματικά και τη Βιολογία. Η ενοποίηση αυτή, ωστόσο, θα έχει παιδαγωγικό νόημα μόνο αν αρθεί ο περιορισμός σε 4 των πανελλαδικώς εξεταζόμενων μαθημάτων και δοθεί σε όσους μαθητές το επιθυμούν η δυνατότητα εξέτασης και σε 5ο μάθημα όπως ίσχυε μέχρι το 2019. Αυτό θα έλυνε πολλές στρεβλώσεις σε όλες τις Ομάδες Προσανατολισμού.
7. Η προσθήκη συντελεστών βαρύτητας για τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα μάς βρίσκει σύμφωνους, το είχαμε μάλιστα ζητήσει σε όλα τα υπομνήματα που είχαμε καταθέσει στο Υπουργείο Παιδείας.
8. Αν το Υπουργείο σκοπεύει όντως να εισαγάγει εκ νέου μαθήματα Γενικής Παιδείας στη Γ΄Λυκείου, θεωρούμε ότι το πιο κατάλληλο μάθημα είναι η Βιολογία Γενικής Παιδείας για όλους τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου. Όσοι βρίσκονται κοντά στη σχολική πραγματικότητα γνωρίζουν ότι πρόκειται για το πιο επιτυχημένο μάθημα Γενικής Παιδείας της Γ΄ Λυκείου των τελευταίων 20 ετών. Είναι ένα μάθημα το οποίο οι μαθητές επέλεγαν ως εξεταζόμενο σε πολύ υψηλά ποσοστά, το παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον και που εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς προσεγγίζει ζητήματα μετάδοσης ασθενειών, υγείας του ανθρώπου, οικολογίας και εξέλιξης. Μεταξύ αυτών, παρέχει και όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζει ο κάθε πολίτης στην σημερινή πανδημία COVID-19 (ποια είναι η δομή των ιών, πώς μολύνουν τα κύτταρα, πώς μεταδίδονται, ποια είναι τα απαραίτητα μέτρα ατομικής και δημόσιας υγιεινής για την πρόληψη της μόλυνσης κλπ).
9. Η ΠΕΒ δεν είναι από θέση αρχής αρνητική στην εισαγωγή της “Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας”. Θέλει να τονίσει ωστόσο, ότι η προηγούμενη εφαρμογή της τράπεζας θεμάτων για το μάθημα της Βιολογίας υπήρξε εντελώς αποτυχημένη, αφού τα περισσότερα θέματα που περιλάμβανε ήταν αναντίστοιχα με τη σχολική πραγματικότητα και δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η τράπεζα θεμάτων μπορεί να λειτουργήσει ως χρήσιμο αποθετήριο, με υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι από την αρχή της χρονιάς διαθέσιμη σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, δεν θα περιορίζει τον εκπαιδευτικό στη διδασκαλία του θέτοντας ως αποκλειστικό σκοπό την επιτυχία στις εξετάσεις και τα θέματα που θα περιλαμβάνει θα είναι σταθμισμένης δυσκολίας και διαμορφωμένα με βάση τις οδηγίες διδασκαλίας.
10. Σχετικά με τις διατάξεις που αφορούν τους αναπληρωτές, η ΠΕΒ θεωρεί κρίσιμη για την εκπαιδευτική διαδικασία την έγκαιρη κάλυψη των κενών στα σχολεία με εκπαιδευτικούς των κατάλληλων ειδικοτήτων. Σε αυτό το πλαίσιο, και μετά από μία δεκαετία αδιοριστίας, θεωρεί άμεση και επιτακτική την ανάγκη πραγματοποίησης μόνιμων διορισμών. Με δεδομένο ότι μεγάλο μέρος των κενών στη Δευτεροβάθμια αφορούν το μάθημα της Βιολογίας και ότι, μέχρι την πραγματοποίηση μόνιμων διορισμών, αυτά καλύπτονται από αναπληρωτές, κρίνει ότι η έγκαιρη πρόσληψή τους σε μία και μόνη φάση για όλα τα κενά από το Σεπτέμβριο θα μειώσει τον αριθμό των μη αναλήψεων και παραιτήσεων, έτσι ώστε να μη χάνονται διδακτικές ώρες. Αντίθετα, τα τιμωρητικά μέτρα του διετούς ή τριετούς αποκλεισμού από τους πίνακες σε περίπτωση άρνησης ανάληψης θέσης, ακόμα και το κίνητρο της διπλής προσμέτρησης των μορίων των δυσπρόσιτων σχολείων, δε θα λύσουν το πρόβλημα. Αξιοσημείωτο πάντως είναι ότι οι παραιτήσεις και οι μη αναλήψεις δεν παρατηρούνται μόνο στις δυσπρόσιτες περιοχές, αλλά και σε περιοχές με υψηλό κόστος διαβίωσης.
Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία η σημασία της Βιολογίας είναι προφανής, σε βαθμό που δε χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε υπέρ της. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον και σε μία κοινωνία συνεχώς μεταβαλλόμενη και παγκοσμιοποιημένη, ο βιολογικός εγγραμματισμός των πολιτών είναι πολύ σημαντικός. Δεν περιμένουμε οι χρόνιες στρεβλώσεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος να διορθωθούν μεμιάς, όμως δικαιούμαστε να περιμένουμε να γίνονται βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, κάτι το οποίο δυστυχώς δεν προκύπτει από το υπό διαβούλευση “πολυνομοσχέδιο” του οποίου ζητάμε την ουσιαστική αναμόρφωση.
Η Επιτροπή Παιδείας της ΠΕΒ