Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.
Περίληψη Προηγούμενου: H αντιστασιακή οργάνωση ΥΒΕ (Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος) αποτελούνταν αποκλειστικά σχεδόν από αξιωματικούς που κατάγονταν από την Μακεδονία. Στόχοι της ήταν η απόκρουση της βουλγαρικής προπαγάνδας, η αντίδραση σε κάθε προσπάθεια για την απόσπαση εδαφών από την Ελλάδα αλλά και η επέκταση των ορίων της μετά τη βεβαία νίκη των συμμάχων. Η οργάνωση ΥΒΕ διαλύθηκε και μετονομάστηκε σε ΠΑΟ (Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωσις) επεκτείνοντας τις δραστηριότητες στην οργάνωση ένοπλου αγώνα αλλά και επιτυχημένων λαϊκών εκδηλώσεων (διαδηλώσεων, συλλαλητηρίων κλπ) εναντίον της βουλγάρικης κατοχής σε βαθμό που ανησύχησε το ΚΚΕ/ΕΑΜ.
ΥΒΕ-Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος/ΠΑΟ-Πανελλήνια Απελευθε-ρωτική Οργάνωσις: Η πρώτη Αντιστασιακή Οργάνωση στη Μακεδονία (Συνέχεια).
Όσο ήταν στη Βόρειο Ελλάδα ο Συνταγματάρχης Ψαρρός και ιδιαίτερα στα πρώτα βήματα τόσον της ΥΒΕ όσο και της Αντιστασιακής Οργάνωσης «Ελευθερία», οι σχέσεις του με τις οργανώσεις αυτές ήταν άριστες. Ο ίδιος ο Ψαρρός έχοντας σχέσεις με πολλούς από τους αξιωματικούς της ΥΒΕ, ενημέρωσε στελέχη της για την οργάνωση «Ελευθερία», τις επαφές της με το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ που υφίστατο από τότε και συμφωνήθηκε ο συντονισμός της δράσης τους με στόχο, μάλιστα, τη συγχώνευσή τους. Ο Ψαρρός πριν φύγει για την Αθήνα και ουσιαστικά εγκαταλείψει σιωπηρά την οργάνωση, μετά τα αιματηρά γεγονότα της ¨Εξέγερσης της Δράμας¨ περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 1941, παρέδωσε στην ΥΒΕ τα ονόματα 12 αξιωματικών που είχαν μυηθεί στην «Ελευθερία». Τόση ήταν η διάθεση συνεργασίας και σύμπραξης από την πλευρά της ΠΑΟ με τους κομμουνιστές του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, που, όπως αναφέρει ο ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Π. (1988), τομ. 1, σελ. 123-4), δόθηκαν στους Χωροφύλακες μέλη της ΥΒΕ κατευθύνσεις για κάλυψη των καταδιωκόμενων κομμουνιστών «..ώστε να μην συλληφθούν υπό του κατακτητού». Τόση δε ήταν η επιθυμία της ΥΒΕ να συνεργαστεί με τους κομμουνιστές, που στο μεταξύ επικρατούσαν στην οργάνωση «Ελευθερία» ώστε τον Ιούνιο του 1942 εκπρόσωποι των δύο οργανώσεων ΥΒΕ/ΠΑΟ και «Ελευθερία»/ΕΑΜ -και χωρίς καν να υπάρχει ο Ψαρρός- συναντήθηκαν για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη και συνεχίστηκαν οι συναντήσεις για μερικούς μήνες αργότερα με συζητήσεις που έφθαναν μέχρι του σημείου της συγχώνευσής τους.
Αμέσως μετά όμως άρχισε η φάση της αμφισβήτησης. Φαίνεται ότι οι κομμουνιστές ήθελαν να κερδίσουν χρόνο καθώς οι εκπρόσωποι της ΥΒΕ διαπίστωναν ότι πέραν του ότι υπήρχε διάσταση απόψεων σε θέματα εθνικά όπως ήταν εκείνο «των βουλγαριζόντων» τους οποίους το ΚΚΕ/ΕΑΜ τους αναγνώριζε «ως εθνικές μειονότητες» ή όπως ήταν η απόρριψη των προτάσεων τους για παύση των «ανόητων σαμποτάζ» και η εκπόνηση πολεμικού σχεδίου ενεργειών εκπονημένου από στρατιωτικούς των δύο οργανώσεων που θα εγκρίνονταν από «το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής», οι εκπρόσωποι της ΥΒΕ διαπίστωναν ότι το ΚΚΕ παραποιούσε και διαστρέβλωνε τις προτάσεις τους ενώ την διέβαλε στους Εγγλέζους συστηματικά επιδιώκοντας τη διάλυση της ΥΒΕ/ΠΑΟ. Η φάση αυτή των συνομιλιών συνεχίστηκε μέχρι τον Μάρτιο-Απρίλιο του 1943. Η επιτυχία της ανταπόκρισης του λαού της Θεσσαλονίκης στο κάλεσμα της ΠΑΟ για να δείξει ο Λαός την αντίδρασή του στην είσοδο Βουλγαρικού Στρατού στην πόλη και η αποτυχία της αντίστοιχης απόπειρας εκ μέρους του ΚΚΕ/ΕΑΜ σήμανε συναγερμό στο ΚΚΕ…
Τότε, όταν πλέον το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αύξησε τις ανταρτικές ομάδες στην ύπαιθρο η οποία είχε, ουσιαστικά, εγκαταλειφθεί και από αυτούς ακόμη τους Γερμανο-Ιταλούς κατακτητές καθώς δεν είχε γι’ αυτούς κανένα στρατηγικό ενδιαφέρον, και καθώς το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αισθάνθηκε αρκετά ισχυρό, άρχισε η φάση των συγκρούσεων με την ΠΑΟ, την εξαφάνιση της οποίας επιδίωξαν με κάθε τρόπο. Στην αρχή της φάσης αυτής, τον Οκτώβριο του 1943, το ΚΚΕ/ΕΑΜ κυκλοφόρησε μία 19σέλιδη μπροσούρα με τίτλο «Οι εθνοπροδότες της ΠΑΟ» χρησιμοποιώντας τη γνωστή φρασεολογία (φασίστες, προδότες, συνεργάτες του εχθρού, δοσίλογοι κ.ά.) για εκείνους με τους οποίους «επεδίωκαν» τη συνεργασία λίγους μήνες πριν, υπό τον όρο βεβαίως της ενσωμάτωσής τους στον ΕΛΑΣ αφού προηγουμένως θα είχαν διαλυθεί.. Και όταν αρνήθηκαν οι μαχητές της ΠΑΟ την πρόταση αυτή, άρχισε η από μέρους του ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ προσπάθεια διάλυσης της ΠΑΟ διά των όπλων, στα πλαίσια του γενικευμένου Κατοχικού Εμφυλίου που είχε ξεκινήσει ο ΕΛΑΣ εναντίον όλων των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων κατά το Φθινόπωρο του 1943.
Ίδρυση του ΕΔΕΣ.
Η επίθεση των Γερμανών εναντίον της Ελλάδος, το 1941, είχε βρει τον Ναπολέοντα Ζέρβα, απόστρατο Συνταγματάρχη του κινήματος του 1926, κρατούμενο στον στρατώνα Μακρυγιάννη όπου παρέμεινε μέχρι την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα οπότε και βγήκε με τη βοήθεια ενός ενωμοτάρχη-δεσμώτη του. Από τις ημέρες που ήταν κρατούμενος, ωρίμασε μέσα του η πεποίθηση ότι μετά την αναμενόμενη κατάρρευση του μετώπου θα έπρεπε ο πόλεμος να συνεχιστεί με τη μορφή ανταρτοπολέμου. Βγαίνοντας λοιπόν από τη φυλακή άρχισε τις επαφές του με πολιτικούς και παράγοντες του πολιτικού και στρατιωτικού κατεστημένου, δημοκρατικούς-βενιζελικούς παράγοντες, εστιάζοντας όμως κυρίως την προσοχή σε ανθρώπους του αμέσου περιβάλλοντος του Στρατηγού Νικ. Πλαστήρα τον οποίο και πρότεινε, λόγω του κύρους και της επιρροής του, ως Αρχηγό της υπό εκκόλαψη απελευθερωτικής οργάνωσης.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1941 στο σπίτι του Ναπολέοντα Ζέρβα επί της οδού Κηφισίας 171, στους Αμπελοκήπους, συναντιόνταν ο Ζέρβας με τον απότακτο αξιωματικό της παλιάς δημοκρατικής φρουράς Συν/ρχη Λεωνίδα Σπαή και τον δικηγόρο Ηλία Σταματόπουλο. Οι τρεις άνδρες υπέγραψαν το καταστατικό της οργανώσεως Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ), καταστατικό το οποίο ήταν γραμμένο από τον ίδιο τον Ζέρβα και μάλιστα σε τρία αριθμημένα αντίγραφα λαμβάνοντας ο καθένας από ένα. Το υπ’ αριθ. 1ο ο Ζέρβας, το 2ο ο Σπαής, το 3ο ο Σταματόπουλος. Το πλήρες κείμενο του ιδρυτικού καταστατικού της οργάνωσης ΕΔΕΣ δίδεται από τον ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗ (2011(1973), τομ. 1, σελ. 153).
Διαβάζοντας κανείς το καταστατικό του ΕΔΕΣ δεν μπορεί παρά να μείνει έκπληκτος από την απολυτότητα, σφοδρότητα και βιαιότητα των σκοπών που έθετε. Κατ’ αρχήν έθετε ως σκοπό την εγκαθίδρυση Δημοκρατικού πολιτεύματος (Σ.Σ. χωρίς βασιλιά), σοσιαλιστικής μορφής. Στη συνέχεια επετίθετο εναντίον του Βασιλιά και της «σπείρας» της 4ης Αυγούστου στους οποίους υποσχόταν την επιβολή βαρύτατων κυρώσεων και δήμευση των περιουσιών τους. Υποσχόταν κάθαρση και ανακαίνιση των ένοπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, κάθαρση στον στενό και ευρύτερο Δημόσιο Τομέα και στη Δικαστική εξουσία εφόσον κάποιος δεν θα είχε «αποδεδειγμένως Εθνικήν Δημοκρατικήν σοσιαλιστικήν συνείδησιν», φθάνοντας μέχρι και στην πλήρη διάλυση σε «εκτραπέντα» σώματα ή υπηρεσίες όπως «η Χωροφυλακή και η Αστυνομία» και η «Δικαστική εξουσία». Στη «Δημοκρατική σοσιαλιστική Ελλάδα» σκόπευε σε εξάλειψη της «μαύρης αδικίας και εγκληματικής ανισότητας» και «κακοήθους κεφαλαιοκρατικής μειονότητος» που με αθέμιτα μέσα «εκάθισεν εις την ράχην του Ελληνικού Λαού».
(Συνεχίζεται)
