Σας ευχαριστώ θερμώς για την εξαιρετική τιμή που μου περιποιείτε, ανακηρύσσοντάς με Επίτιμο Δημότη του Δήμου Πύδνας – Κολινδρού, του πανέμορφου αυτού τόπου, με τους μεγάλους και διαχρονικώς ηρωϊκούς αγώνες των κατοίκων του υπέρ της Πατρίδας και της Ελληνικότητας της Μακεδονίας.
Οφείλω να διευκρινίσω, για πολλοστή φορά, αφενός ότι η τιμή αυτή δεν αφορά το πρόσωπό μου αλλά τον θεσμό τον οποίο εκπροσωπώ, ήτοι εκείνον του Προέδρου της Δημοκρατίας. Και, αφετέρου και συνακόλουθα, ότι η ως άνω τιμή συνεπάγεται, αυτοθρόως, το χρέος του εκ μέρους μου πλήρους σεβασμού τόσο της μακραίωνης και πολυσήμαντης Ιστορίας του Τόπου σας όσο και των διδαγμάτων της.
Ι. Επιτρέψατέ μου, λοιπόν, ν’ αναφερθώ, έστω δι’ ολίγων, σε ορισμένους μόνον σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας αυτής της ένδοξης γωνιάς της Μακεδονικής Γης, επικεντρώνοντας βεβαίως την προσοχή μου στην Επανάσταση στον Κολινδρό, που έλαβε χώρα στις 22 Φεβρουαρίου του 1878 και υπήρξε το προανάκρουσμα των Αγώνων για την απελευθέρωση της Μακεδονίας:
A. Για την περίοδο που προηγήθηκε αυτής της Επανάστασης, οφείλει κανείς να επισημάνει τ’ ακόλουθα:
Η πιο πιθανή εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας Κολινδρός έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Πρωτοσυζητήθηκε όταν, περί το 1960, στην περιοχή του Λιβαδίου Πιερίας αποκαλύφθηκε, κατά την διάρκεια εκσκαφής για ανέγερση οικίας, μαρμάρινος τάφος κούρου, με αγγεία και κτερίσματα, στην πλάκα του οποίου υπήρχε χαραγμένη η επιγραφήκούρος. Από το κούρος+δένδρο (= ξυλοκόπος) θεωρήθηκε ότι προέκυψε η ονομασία της ιστορικής έδρας του Δήμου σας.
Πιθανολογείται ότι ο Κολινδρός κτίσθηκε πριν από τον 14ο αιώνα, στην θέση αρχαίου πολίσματος των Αλεξανδρινών χρόνων.
Το 1821,οπλοφόροι μ’ επικεφαλής τον Θεόφιλο Καΐρηκαι τον Γρηγόρη Ζούλα πολιόρκησαν την τουρκική φρουρά του Κολινδρού.
Β. Αναφερόμενος εφεξής στην Επανάσταση του Κολινδρού, που είναι μέρος της γενικότερης Επανάστασης του Ολύμπου, του 1878, πρέπει να τονισθεί ότι αυτή υπήρξεν η αντίδραση των Ελλήνων της Μακεδονίας στην Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και στην επιχείρηση δημιουργίας της «Μεγάλης Βουλγαρίας», που έθετε σε κίνδυνο τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδος. Έχει σημασία ν’ αναφερθεί η αιτιώδης σειρά των ακόλουθων γεγονότων, τα οποία μας προσφέρουν μια γενικότερη θέαση των στρατιωτικο-πολιτικών εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή και μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα πώς οι ηρωϊκοί Πρόγονοί σας οδηγήθηκαν στον ξεσηκωμό.
Κατά την Ρωσο-Τουρκική σύγκρουση, που ξεκίνησε το θέρος του 1877, ο ρωσικός στρατός έφθασε, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, στα πρόθυρα της Κωνσταντινουπόλεως και υπαγόρευσε τις θελήσεις του στον Σουλτάνο, δια της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου. Με αυτήν, προβλεπόταν η δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας εις βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όμως αυτό στην πράξη θα γινόταν πάνω σε πληθυσμούς και σ’ εδάφη Ελληνικά, ήτοι μέχρι τον Αλιάκμονα ποταμό και τον Όλυμπο, περίπου σε ολόκληρη την Μακεδονία αλλά και στην Θράκη, εκτός της περιοχής της Αλεξανδρουπόλεως.
Ως γνωστόν, εμπνευστής και δημιουργός της Συνθήκης αυτής υπήρξεν ο τότε Πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, Στρατηγός Κόμης Ιγνάτιεφ, που υπηρετούσε με συνέπεια τους στόχους της ιδεολογίας του πανασλαβισμού στην Βαλκανική. Λέγεται ότι, υπογράφοντας την Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, ο Ιγνάτιεφ είπε στους Βουλγάρους: «Τώρα οι Έλληνες ας πάνε κολυμπώντας στην Κωνσταντινούπολη».
Στο Λιτόχωρο, στις 19 Φεβρουαρίου 1878, υψώθηκε η σημαία της Επανάστασης και σχηματίσθηκε Προσωρινή Κυβέρνηση, την ίδια ημέρα της υπογραφής της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, μ’ επικεφαλής τον Λιτοχωρίτη Ευάγγελο Κοροβάγκο και τον Επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο Λούση. Η απόφαση συνυπογράφηκε από 40 αντιπροσώπους από χωριά της Πιερίας, του Καταφυγίου Ολύμπου, του Βελβενδού Κοζάνης, καθώς και από το Λιβάδι Ολύμπου. Στον Κολινδρό, ο φλογερός πατριώτης και ηρωϊκός μαχητής, Επίσκοπος Νικόλαος Λούσης, μια πραγματικά εξέχουσα προσωπικότητα, κήρυξε, στην θέση «Φούντα», την 22α Φεβρουαρίου 1878, την Επανάσταση που ονομάσθηκε και «Ανταρσία».
Όπως αναφέρει και ο συντοπίτης σας, Δάσκαλος κ. Δημήτριος Κ. Χλεμές, σε κείμενά του για τα ιστορικά γεγονότα εκείνων των ημερών,[1] από τις πρώτες ενέργειες της Προσωρινής Κυβέρνησης ήταν η έκδοση προκήρυξης προς τις κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, με την οποία ανακοινώνεται η κατάλυση της εξουσίας του Σουλτάνου και η ανακήρυξη της Ένωσης με την Μητέρα Ελλάδα. Με την εν λόγω προκήρυξη, διατρανώνεται η απόφαση των Μακεδόνων ν’ αγωνισθούν για την απόκτηση της πολυπόθητης Ελευθερίας τους. Ταυτοχρόνως ζητούν την συμπαράσταση των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων στον δίκαιο αυτόν Αγώνα των εξεγερμένων Ελλήνων.
Στο μεταξύ, ο Λοχαγός του Ελληνικού Στρατού Κοσμάς Δουμπιώτης (Μακεδόνας στην καταγωγή, απ’ την Χαλκιδική), που είχε αποβιβασθεί, μαζί με εθελοντές (Μακεδόνες στο μεγαλύτερο μέρος τους), την νύχτα της 15ης προς 16η Φεβρουαρίου 1878 στην Πλάκα Λιτοχώρου, προσπαθούσε να εμψυχώσει και τους κατοίκους και των άλλων χωριών της περιοχής. Η μη κατάληψη όμως της Κατερίνης, όπου κατοικούσαν πολλοί Τούρκοι, έδωσε την ευκαιρία στους Τούρκους της Θεσσαλονίκης να προετοιμάσουν ισχυρή στρατιωτική δύναμη, που θα περνούσε στην αντεπίθεση και θα συνέτριβε την Επανάσταση.
6. Πίσω στον Κολινδρό, ο Επίσκοπος Νικόλαος Λούσης, συνειδητοποιώντας ότι δεν μπορεί την κρατήσει την ευάλωτη θέση την οποία κατείχε αυτός και οι λοιποί εξεγερμένοι σύντροφοί του εμπρός στην επικείμενη επίθεση των Τούρκων, έκαψε το κτίριο της Επισκοπής, την νύχτα της 25ης προς την 26η Φεβρουαρίου 1878, ενώ την επόμενη ημέρα οδήγησε τα γυναικόπαιδα του Κολινδρού και των άλλων χωριών στην Μονή των Αγίων Πάντων (που βρίσκεται κοντά στη Βεργίνα).
Ο Ασάφ πασάς, που ανέλαβε να καταπνίξει την Επανάσταση, αφού κατέλαβε τον Κολινδρό κινήθηκε ανενόχλητος προς την Κατερίνη και, κατευθυνόμενος νοτιότερα, πυρπόλησε και λεηλάτησε το Λιτόχωρο.
Αργότερα, αφού ολοκλήρωσε την επιχείρηση καταστολής του επαναστατικού κινήματος στην Πιερία, στράφηκε εναντίον της Μονής των Αγίων Πάντων, όπου κρύβονταν οι επαναστάτες του Κολινδρού και της ευρύτερης περιοχής. Η αντίσταση που προέβαλαν οι λιγοστοί άνδρες δεν ήταν αρκετή για να σταματήσει την τουρκική εκδίκηση. Γύρω από το τελευταίο αυτό οχυρό και καταφύγιο δύο και πλέον χιλιάδων γυναικοπαίδων, γράφθηκε ο επίλογος της «Άνταρσίας», με μια πράξη αυτοθυσίας και ηρωισμού, που θυμίζει το Ζάλογγο. Εφτά γυναίκες Βλάχων κτηνοτρόφων από το Σέλι Βερμίου, έπεσαν σ’ έναν γκρεμό, κοντά στην Μονή των Αγίων Πάντων, για να μην καταλήξουν στα χέρια των Τούρκων. Μετά την κατάληψη της Μονής των Αγίων Πάντων, είχε σβήσει πια οριστικά η Επανάσταση στην Μακεδονία.
Γ. Παρά την καταστολή της «Ανταρσίας» στον Κολινδρό και συνολικώς της Επανάστασης του Ολύμπου του 1878, το αποτέλεσμά της ήταν να ενισχυθεί η διπλωματική θέση της Ελλάδας στο Συνέδριο του Βερολίνου.
Έτσι, αναθεωρήθηκαν οι όροι της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και η Βουλγαρία περιορίσθηκε στα παλαιά της σύνορα. Επιπλέον, η ηρωϊκή αυτή Επανάσταση των προγόνων σας αποτέλεσε προοίμιο του Μακεδονικού Αγώνα και των Βαλκανικών Πολέμων, οι οποίοι οδήγησαν τελικώς στην πολυπόθητη ένωση της Μακεδονίας με την ελεύθερη Ελλάδα.
Βεβαίως, όπως σχεδόν πάντοτε συμβαίνει στην ιστορία της διεθνούς πολιτικής, οι σχέσεις των κρατών, ιδίως των Μεγάλων Δυνάμεων, βασίζονται σε συμφέροντα και όχι σ’ εκλεκτικές συμπάθειες. Έτσι, η Αγγλία, λίγες ημέρες προ του Συνεδρίου του Βερολίνου, συνήψε μυστική συμφωνία με την Τουρκία, με την οποία αναλάμβανε να υποστηρίξει τις τουρκικές απόψεις με αντάλλαγμα την Κύπρο, η οποία έκτοτε και μέχρι την σχετικά πρόσφατη απόκτηση της ανεξαρτησίας της αποτελούσε βρετανική κτήση.
IΙ3. Υπό τα ως άνω δεδομένα, η Επανάσταση στον Κολινδρό, το 1878, κατ’ αρχάς μας διδάσκει ότι η γνώση της τοπικής ιστορίας, που συμβάλλει και στην βαθύτερη γνώση και κατανόηση της Εθνικής μας Ιστορίας, αποτελεί αναμφίβολα το καλύτερο μέσο αυτογνωσίας μας. Επιπλέον, η εν λόγω Επανάσταση μας αφήνει σημαντικές ιστορικές παρακαταθήκες, οι οποίες αποτελούν πάντα δείκτη πορείας και για τα Εθνικά μας Θέματα, ιδίως δε σήμερα. Συγκεκριμένα, επιτρέψατέ μου να επαναλάβω, για μιαν ακόμη φορά, τις κρυστάλλινες, ως προς την διαύγεια και την ειλικρίνεια των προθέσεών μας, θέσεις της Ελλάδας, όπως τις εξέθεσα την 24η Φεβρουαρίου στο Λιτόχωρο:
Α. Ως προς την Τουρκία: Επιδιώκουμε σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας. Όμως, οι σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας με την Τουρκία, όπως επίσης και η ευρωπαϊκή της προοπτική -την οποία εμείς, οι Έλληνες, στηρίζουμε- εξαρτάται από τον πλήρη σεβασμό του συνόλου του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Ιδιαιτέρως δε από τον πλήρη σεβασμό της Συνθήκης της Λωζάνης και του Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο δεσμεύει την Τουρκία με την μορφή γενικώς παραδεδεγμένων κανόνων του Διεθνούς Δικαίου, εφαρμοζόμενων εν συνόλω και όχι επιλεκτικώς. Επιπλέον, η Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία κατοχυρώνει τα σύνορα, το έδαφος και την κυριαρχία τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν αναθεωρείται ούτε επικαιροποιείται και είναι απολύτως σαφής, δίχως ν’ αφήνει ίχνος «γκρίζων ζωνών».
Β. Ως προς την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας: Στηρίζουμε την πορεία ένταξης της φίλης ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τούτο όμως, για λόγους σεβασμού της Ιστορίας, του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου, προϋποθέτει προηγούμενη λύση ως προς το όνομά της, η οποία θα εξαλείφει κάθε ίχνος αλυτρωτισμού. Κατόπιν τούτου ένας τρόπος υπάρχει για να προχωρήσει η ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Πρώτον, προηγούμενη αναθεώρηση προς αυτή την κατεύθυνση του συντάγματός της. Δεύτερον, όποιο όνομα κι αν επιλεγεί, να μην έχει ίχνος αλυτρωτισμού. Είτε σε ό,τι αφορά σύνορα, είτε σε ό,τι αφορά την εθνότητα είτε σε ό,τι αφορά την γλώσσα. Όταν, λοιπόν, συμφωνήσουν οι γείτονές μας ότι προσαρμόζονται στο Διεθνές Δίκαιο, στο Ευρωπαϊκό Κεκτημένο και, βεβαίως, στην Ιστορία, τότε είμαστε εδώ. Διαφορετικά δεν μπορούμε να δεχθούμε μια τέτοια πορεία, αφού τούτο θα ήταν αντίθετο με βασικές αρχές, τις οποίες έχουμε αναδείξει εδώ και καιρό.
Ας σημειωθεί ότι η ως άνω θέση αναδεικνύει, εκτός από τον σεβασμό του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου, και τον σεβασμό της Ελλάδας, του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την θεσμική υπόσταση της ΠΓΔΜ ως δημοκρατικού κράτους δικαίου. Πραγματικά, θα ήταν αδιανόητο για την Ελλάδα, το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω της γνήσιας δημοκρατικής τους παράδοσης, να υπογράψουν συμφωνία περί του ονόματος και των εγγυήσεων αλυτρωτισμού, η οποία θα ερχόταν σ’ ευθεία αντίθεση με το σύνταγμα της χώρας αυτής. Αγνοώντας μάλιστα και τις βαρύτατες ευθύνες που θα μπορούσε να δημιουργήσει για τον ίδιο τον κ. Ζάεφ, εντός της χώρας του, μια τέτοια συνειδητή, εκ μέρους του, παραβίαση του συντάγματος της ΠΓΔΜ, έστω και αν ο τελευταίος, με πρόσφατες δηλώσεις του, δεν φαίνεται να κατανοεί τι σημαίνει, από την πλευρά του, σεβασμός του συντάγματος και της ιεραρχίας της έννομης τάξης της χώρας του. Άλλωστε αυτό και μόνο αρκεί για να καταδείξει, ότι ο κ. Ζάεφ έχει αρκετό ακόμη δρόμο να διανύσει έως ότου αποκτήσουν, αυτός και η χώρα του, ευρωπαϊκή παιδεία και νοοτροπία.
Κύριε Δήμαρχε,
Αναχωρώντας από τον Ιστορικό Δήμο Πύδνας – Κολινδρού, με τον άκρως τιμητικό τίτλο του Επίτιμου Δημότη του, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι όσα εξέθεσα θ’ αποτελέσουν καθοριστικής σημασίας δείκτη πορείας κατά την άσκηση των καθηκόντων μου. Επιπλέον, διατηρώ τις καλύτερες αναμνήσεις της έξοχης φιλοξενίας που μου επιφυλάξατε, για την οποία και πάλι βαθύτατα σας ευχαριστώ.
[1] Βλ. Δημήτριος Κ. Χλεμές, «Η Επανάσταση της 22ας Φεβρουαρίου 1878», καθώς «Η Επανάσταση του Κολινδρού το 1878 και η θυσία του Παλιόκαστρου».
Πηγή: http://www.presidency.gr
