*Από τα απομνημονεύματα του Σάββα Ι. Κανταρτζή (Δημοσιογράφος - Συγγραφέας, εκδότης της πρώτης εφημερίδας στην Κατερίνη, "Ηχώ των Πιερίων" 1930).
- Αντάρτες από τον Όλυμπο κατέβηκαν κι ανατίναξαν το μεταλλείο χρωμίου του Άη Δημήτρη.
Η φήμη για την ανατίναξη, διαδόθηκε σαν αστραπή στην Κατερίνη και προκάλεσε ανάμικτα αισθήματα χαράς και ανησυχίας στον κόσμο.
Χαράς, γιατί το γεγονός φανέρωσε την δύναμη και την δραστηριότητα του αντάρτικου.
Ανησυχίας, για την αντίδραση και τα αντίποινα, που θα εφάρμοζαν οι Γερμανοί χτυπώντας τον άμαχο πληθυσμό, για το τόλμημα των ανταρτών και την καταστροφή του μεταλλείου.
Η φήμη και οι ανησυχίες το απόγευμα της ίδιας κι όλας μέρας (Πέμπτη 19.2.43) δικαιώθηκαν, όταν οι Γερμανοί κατέβασαν με αυτοκίνητα μερικές δεκάδες αηδημητριανούς και τους έκλεισαν σε βαγόνια στον Σιδηροδρομικό σταθμό, μη επιτρέποντας σε κανένα να τους πλησιάσει.
Σύμφωνα με πληροφορίες που μαθεύτηκαν, οι αντάρτες ανατίναξαν το μεταλλείο και σε σύντομη μάχη με την γερμανική φρουρά, τραυμάτισαν τρεις στρατιώτες, που τους έστειλαν στην Κατερίνη, κι απήγαγαν δυο για να τους κρατήσουν σαν αιχμάλωτους πολέμου, όπως ειδοποίησαν τις γερμανικές στρατιωτικές αρχές.
Διαδόθηκε ότι, οι Γερμανοί κράτησαν τους χωρικούς του Άη Δημήτρη, σαν όμηρους, και ειδοποίησαν τους αντάρτες για την απόφαση τους να τους εκτελέσουν αν δεν άφηνα ελεύθερους τους δυο στρατιώτες.
Οι περισσότεροι αηδημητριανοί ήταν γέροντες, μ’ αυτούς και μερικές γυναίκες, γιατί οι νέοι μόλις άκουσαν για σαμποτάζ είχαν φύγει απ’ το χωριό.
Οι Γερμανοί, για να συμπληρώσουν τον αριθμό ομήρων που ήταν αποφασισμένοι να εκτελέσουν έπιασαν στον δρόμο, παρακάτω από τον Άη Δημήτρη, 5 Λιβαδιώτες που έρχονταν πεζοπορώντας από την Κατερίνη και πήγαιναν στο χωριό τους.
Έριξαν κι αυτούς στ’ αυτοκίνητα, τους έφεραν όλους στην Κατερίνη και τους έβαλαν σε βαγόνια στον Σιδηροδρομικό Σταθμό.
Λίγο πριν από το μεσημέρι (23.2.43) οι γερμανοί μπλοκάρισαν το καφενείο που ήταν μπροστά στην Δημοτική Αγορά και έπιασαν καμμιά δεκαπενταριά γερούς και χειροδύναμους άντρες και τους οδήγησαν στην κομμαντατούρ. Εκεί τους παράδωκαν στο χέρι από ένα κασμά και φτιάρι και τους διέταξαν να τραβήξουν στον Σιδηροδρομικό Σταθμό με ένα διερμηνέα και γερμανούς στρατιώτες.
Η είδηση διαδόθηκε σαν αστραπή στην αγορά, και σε λίγα λεπτά έκλεισαν όλα τα καταστήματα και απλώθηκε ερημιά παντού. Ακολούθησε πανικός στις συνοικίες και τους συνοικισμούς και φυγή στα χωράφια.
Ένα τραίνο κατάφορτο από επιβάτες, έφθασε από την Θεσσαλονίκη με προορισμό την Αθήνα και στάθμευσε. Πίσω του κρύβονταν έτσι τα βαγόνια με τους όμηρους για να κινούνται αθέατοι οι γερμανοί για το έγκλημα τους.
Πέρασαν λίγα λεπτά μέσα σε βαριά ατμόσφαιρα αγωνίας και σιωπής.
Ξαφνικά, ένα ανατριχιαστικό κροτάλισμα από πολυβόλα ακούστηκε, πίσω από τις αποθήκες του σταθμού, για να ταράξει την σιωπή και να ξεσκίσει τις καρδιές όλων, που περίμεναν με κομμένη την αναπνοή. Σε λίγα δευτερόλεπτα επαναλήφθηκε το κροτάλισμα. Είχε γραφεί με αθώο αίμα ο επίλογος του δράματος που είχε αρχίσει στην περιοχή μας στις 19 Φεβρουαρίου. Και συντελέστηκε το πρώτο ομαδικό έγκλημα του ματοβαμμένου ναζισμού στην Κατερίνη.
Σε δυο σειρές, με μικρή μεταξύ τους απόσταση, ήταν πεσμένα τα πτώματα και η γη κατακόκκινη από το αίμα που έτρεχε απ’ αυτά.
Ένας Γερμανός αξιωματικός, με το πιστόλι στο χέρι, έκανε ένα γύρο ανάμεσα στα πτώματα δίνοντας την χαριστική βολή στο κεφάλι.
Οι γερμανοί διέταξαν ν’ ανοίξουν δυο μεγάλους λάκκους σε τετράγωνο σχήμα. Αμέσως κατόπιν τους διάταξαν να ρίξουν μέσα στους λάκκους τα πτώματα και να τα σκεπάσουν.
Ο Αιμίλιος Ξανθόπουλος το πρωί της τραγικής ημέρας ξουριζόταν στο κουρείο της πλατείας του Παναγιώτη Καλεντζίδη. Ένας κλητήρας έφτασε στο κουρείο και τον ειδοποίησε ότι τον θέλουν στην κομμαντατούρ, στο νεόκτιστο δίπατο μεγάλο κτίριο του συμβολαιογράφου Ξεν. Συλλόπουλου. Φίλοι του που είχαν μυριστεί τις ύποπτες κινήσει των γερμανών του σύστησαν να μην παρουσιαστεί και να φύγει. «Γιατί να φύγω, είπε. Δεν έχω τίποτε.»
Έτσι, ο Αιμίλιος, ανύποπτος πήγε στην κομμαντατούρ.
Εκεί ο αξιωματικός του ανακοίνωσε την απόφαση της καταδίκης τους σε θάνατο, με την κατηγορία ότι τροφοδοτούσε τους αντάρτες από τα τρόφιμα του μεταλλείου.
Αδυνατώντας να αντιδράσει ή να διαμαρτυρηθεί, μπροστά στην ψυχρή και σκληρή συμπεριφορά του αξιωματικού, διατηρώντας όμως την ψυχραιμία του, ζήτησε λίγο χαρτί και έγραψε στην γυναίκα του το παρακάτω συγκινητικό γράμμα. Κι’ αμέσως μετά με αυτοκίνητο τον έστειλαν στον σταθμό.
---------------------
23.2.43
Πηγαίνω στον Σταθμό. Μου λένε πως δεν πρόκειται να ζήσω. Κι’ εγώ δεν ξέρω πως μου ήλθε αυτό το κακό. Σ’ όλη μου την ζωή δεν έκανα κακό σε κανένα, όσο μπορούσα καλό, μα πολύ καλό. Έτσι θέλησε ο Θεός να πάω άδικα! Έτσι συνήθως πληρώνουν οι αθώοι. Μη λυπάσαι, ο Θεός είναι μεγάλος και θα σας φυλάξει. Δεν σας αφήνω δυστυχώς τίποτα, γιατί δεν έχω περιουσία. Δεν μπόρεσα να δημιουργήσω χρήματα, γιατί έζησα τίμια.
Φίλησε μου τα δυο παιδάκια τα καϋμένα. Φίλησε τον πατέρα και την μάνα μου.
Σε γλυκοφιλώ για τελευταία φορά.
ΑΙΜΙΛΙΟΣ*
--------------------
Ο Αιμίλιος λίγο πριν εκτελεστεί αποτάθηκε στους γερμανούς στην γαλλική γλώσσα, τους αποκάλεσε βάρβαρους Ούννους που σκοτώνουν αθώους γέρους (δείχνοντας τους) και τους κατηγόρησε ότι με δολοφονίες προσπαθούν άδικα να υποτάξουν τον ελληνικό λαό.
Για την ιστορία καταχωρούνται στην σελίδα αυτή, για αιώνιο μνημόσυνο της θυσίας τους για την πίστη και την πατρίδα, τα ονόματα των αηδημητριανών με την ηλικία τους –αυτών που εκτελέστηκαν στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Κατερίνης και εκείνων που εκτελέστηκαν στο χωριό τους:
Γ. Τούρτας 66
Ν. Τούρτας 67
Γ. Μπαντόλας 68
Γ. Χρήστου 64
Αν. Τσανάκας 57
Ι. Τσινής 57
Χρ. Τσινής 66
Αθ. Τσινής
Γ. Κατσαβός
Ν. Θεοδώρου 70
Ι. Χατζής 67
Γ. Κατσιός 35
Ευ. Κλαπάνης 21
Βασ. Κλαπάνης 25
Αθ. Γκρίμος 70
Κ. Κατέλης 75
Γ. Τριανταφύλλου 75
Ι. Τριανταφύλλου 69
Αθ. Τριανταφύλλου 65
Ηλ. Τσαούσης 22
Ν. Τσαούσης 60
Κ. Τσαούσης 63
Δ. Τσαούσης 58
Χρ. Τσαούσης 68
Ι. Κατσαβός 58
Δ. Ντρούφλιας 50
Ν. Παπαγρηγορίου 76
Αν. Παπαγρηγορίου 58
Ν. Βαλτασάρης 76
Αθ. Χρήστου 87
Αθ. Κόσσυβας 63
Αθ. Καραγιάννης 75
Κ. Κουκοδήμας 66
Στ. Μπουρονίκας 79
Αν. Κουκόρας 75
Μαρία Μπατζογιάννη 81
Ελένη Τσαλού 43
Ελένη Αρβανίτη 36
Μεταξία Γκρέμου 41
Αποστολίνα Ζέρβα
Λιβαδιώτες:
Δημήτριος Χρυσικός του Ηλία.
Ξεν. Κίτσας
Κων. Πατσίκας
Θωμ. Περδίκης
Μιχ. Καπέτης.
