Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός Στρατός στράφηκε προς Δυσμάς καθόσον Βόρεια και Ανατολικά είχαν φθάσει οι Βούλγαροι καταλαμβάνοντας το Κιλκίς-Σέρρες- Δράμα- Καβάλα- Ξάνθη- Κομοτηνή.
Ο Ελληνικός Στρατός στρεφόμενος Δυτικά καταλαμβάνει την Φλώρινα τα Γρεβενά την Καστοριά χωρίς να προλάβει να απελευθερώσει το Μοναστήρι το οποίο είχαν ήδη καταλάβει οι Σέρβοι.
Συνεχίζοντας απελευθερώνει την Κορυτσά- Αργυρόκαστρο- Χειμάρα- Τεπελένι- Πρεμετή- Κλεισούρα και Αγίους Σαράντα αναγκάζοντας τους Τούρκους να οπισθοχωρήσουν στην περιοχή των Ιωαννίνων την οποία ο Στρατός μας απελευθερώνει στις 21 Φεβρουαρίου 1913.
Με την συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαϊου 1913) επικυρώθηκε η νέα κατάσταση στα Βαλκάνια σε βάρος της Τουρκίας αλλά δεν όριζε σαφώς τα σύνορα των συμμάχων κρατών νικητών γιατί οι Μεγάλες Δυνάμεις Αγγλία- Γαλλία- Αυστροουγγαρία- Ιταλία και Ρωσία είχαν διαφορετικά συμφέροντα η κάθε μία από αυτές στη Βαλκανική Χερσόνησο.
Η Βουλγαρία έχοντας ως σκοπό την δημιουργία της μεγάλης Βουλγαρίας της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου του 1878 που είχε ήδη ακυρωθεί και έχοντας μεγάλη εμπιστοσύνη στο Στρατό της λόγω της αριθμητικής και μαχητικής ικανότητάς του άρχισε να προβάλλει αστήρικτες και υπερβολικές απαιτήσεις για προσάρτηση εδαφών σε αυτή που είχαν εν τω μεταξύ απελευθερωθεί από Σέρβους και Έλληνες. Βλέποντας συνάμα και την μετριοπάθεια που έδειχναν Σέρβοι και Έλληνες οι οποίοι δεν ήθελαν έναν νέο πόλεμο μεταξύ των συμμάχων κρατών άρχισαν να δημιουργούν μεθοριακά επεισόδια σε βάρος και των δύο κρατών.
Σε βάρος της Ελλάδος είναι γνωστά τα επεισόδια που δημιούργησαν στο 14 χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης- Αλεξανδρούπολης την 20/21 Νοε. 1912, τα γεγονότα στην Αριδαία (χ. Λουτράκι) στις 8 Φεβ. 1913 οι συμπλοκές στην Νιγρίτα -Νέα Κερδύλλια στις 16 και 20 Φεβ. 1913 αντίστοιχα και στον ποταμό Αγγίτη στις 4-5 Μαι 1913.
Μετά τα γεγονότα αυτά συμφωνήθηκε μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων μια γραμμή διαχωρήσεως τμημάτων που υπέγραψαν ο Βούλγαρος Στρατηγός Ιβάνωφ και ο Σχης Δούσμανης Επιτελάρχης του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου.
Η γραμμή άρχισε από την λίμνη Δοϊράνη (μισή- μισή)- χ. Ακρίτας (ναι στην Ελλάδα) – λίμνες Αρτζάν και Αματόβου -χ. Πικρολίμνη- Νικόπολη -χ. Κυδωνιές (ναι στην Βουλγαρία )-χ. Δημητρίτσι (ναι στην Ελλάδα) -λίμνη Αχινού -κορυφογραμμή Παγγαίου όρους και κατέληγε στη θάλασσα Βόρεια του λιμανιού των Ελευθερών Καβάλας.
Παρά την συμφωνία οι Βούλγαροι άρχισαν και πάλι να δημιουργούν μεθοριακά επεισόδια (Νιγρίτα- Δημητρίτσι- Παγγαίο) με την Ελλάδα και ανάλογα με τους Σέρβους.
Με την συμφωνία του Λονδίνου οι μεγάλες δυνάμεις θα καθόριζαν τα σύνορα της νεοσυγκροτούμενης (κατ' απαίτηση της Ιταλίας) Αλβανίας καθώς και των νήσων του Αιγαίου και της Κρήτης. Η Βουλγαρία ζητούσε όμως από την Σερβία αναθεώρηση της Συνθήκης που καθόριζε τα σύνορά τους.
Σερβία και Ελλάδα έρχονται σε συνεννόηση και στις 19 Μαι.1913 υπογράφουν στη Θεσσαλονίκη οριστική συνθήκη συμμαχίας 10ετούς διάρκειας. Με την συμφωνία καθορίζονταν κοινή συνοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδος – Σερβίας καθώς και τα Σερβουλγαρικά και Ελληνοβουλγαρικά σύνορα τα οποία θα πρότειναν στις μεγάλες δυνάμεις. Σε περίπτωση αρνήσεως της Βουλγαρίας θα κατέφευγαν σε διαιτησία, αν όμως η Βουλγαρία κατέφευγε στα όπλα τότε τα δύο Κράτη θα ενεργούσαν εναντίον της μαζί.
Επιπλέον η συνθήκη προέβλεπε Ελληνικό Στρατό 90.000 ανδρών μεταξύ Γουμένισσας- Θεσσαλονίκης- Παγγαίου όρους και τον Στόλο και οι Σέρβοι 150.000 Στρατό στην περιοχή Γευγελή- Βελεσσών -Κουμάνοβο.
Με τις θετικές πληροφορίες που υπήρχαν για επικείμενη Βουλγαρική αιφνιδιαστική επίθεση κατά της Θεσσαλονίκης το Ελληνικό Γενικό Στρατηγείο αποφάσισε την στρατηγική συγκέντρωση του Ελληνικού Στρατού στην γραμμή. Πολύκαστρο- Υψώματα Βόρεια της Θεσσαλονίκης – λίμνες Βόλβη- Λαγκαδά- κόλπος Ορφανού (Κερδύλια) της οποίας το δεξιό μέρος θα υποστήριζε ο Στόλος.
Στίς 15 Ιουν. 1913 η Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση της Βουλγαρίας διατάσσει την 2α και 4η στρατιές της να επιτεθούν αντίστοιχα κατά Ελλήνων και Σέρβων χωρίς επίσημη κήρυξη πολέμου με σκοπό την όσο πιο ταχεία κατάληψη εδαφών πριν προλάβουν οι Μεγάλες Δυνάμεις να επέμβουν και να παρεμποδίσουν τις παραπέρα πολεμικές ενέργειες. Την 16 Ιουν. και ώρα 18:50 οι δύο Βουλγαρικές στρατιές επιτίθενται εναντίον των Ελλήνων η 2η στην περιοχή του Παγγαίου και η 4η εναντίον των Σέρβων.
Στις 17Ιουν. ο Βούλγαρος Στρατηγός Χεσαψήεφ αναχωρεί από την Θεσσαλονίκη για Κιλκίς ενώ τα δύο Βουλγαρικά τάγματα που στρατοπέδευαν στη Θεσσαλονίκη διετάχθησαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους και να αναχωρήσουν με ειδικό συρμό. Αρνήθηκαν. Διεξήχθη μάχη και τμηματική παράδοση των Βουλγάρων.
Στις 18 Ιουν. φθάνει στη Θεσσαλονίκη ο Αρχιστράτηγος Βασιλεύς (από 13 Μαι. 1913) Κων/νος, ενημερώνεται και εκδίδει διαταγή επιχειρήσεων:
Η VII (7η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει από το χ. Νέα Κερδύλια προς Νιγρίτα και κατόπιν προς χ. Στρυμωνικό με σκοπό να καταλάβει τις γέφυρες του Στρυμώνα ποταμού και να αποκόψει τους Βουλγάρους της περιοχής Λαχανά.
Η Ι (1η)Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χ. Όσσα και Νικόπολη προς την περιοχή Λαχανά και να επιτεθεί.
Η VI (6η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χ. Ασσήρου προς το Υψ. Γερμανικό (βόρεια του χ. Στεφάνια) και να επιτεθεί στην τοποθεσία Λαχανά.
Η ΙΙ (2α) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χ. Πετρωτό και Μονόλοφος προς το χ. Ποταμιά και εν συνεχεία προς Κιλκίς.
Η IV(4η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω των χ. Γαλλικός και να καταλάβει τα Υψ. του χ. Κρηστώνη και Ποταμιάς.
Η V (5η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χ. Ξυλοκερατιά και συνατώντας τον εχθρό να επιτεθεί προς Κιλκίς.
Η ΙΙΙ (3η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χ. Ν. Γυναικόκαστρο και να επιτεθεί στο Κιλκίς.
Η Χ (10η) Μεραρχία Πεζικού να επιτεθεί από περιοχή Πολυκάστρου προς χ. Σουλταγιαναίϊκα και στη συνέχεια να στραφεί προς το Κικλίς.
Η ΤΑΞ ΙΠΠΙΚΟΥ να προελάσει προς τα χ. Κάτω Απόστολοι και Βαπτιστής και να συνδέσει τις Χ και ΙΙΙ Μεραρχίες Πεζικού.
Οι Βουλγαρικές δυνάμεις αμυνόταν στην τοποθεσία Κιλκίς -Λαχανά με μία Ταξιαρχία στο Πολύκαστρο (Βορειοανατολικά )μια Ταξιαρχία στο Κιλκίς, ένα Σύνταγμα Πεζικού και ένα Σύνταγμα Ιππικού στην περιοχή Ξυλόπολη- Λαχανά μία Ταξιαρχία στο χ. Στρυμωνικό ενώ κατά την διάρκεια της μάχης μεταφέρθηκε και μία ακόμα Ταξιαρχία από την περιοχή του Παγγαίου.
Η άριστη οργάνωση της περιοχής από τους Βούλγαρους έφερε μεγάλες δυσκολίες στην κίνηση των Ελλήνων. Παρά ταύτα ο Ελληνικός Στρατός με ορμή παρά τις μεγάλες απώλειες που είχε κατόρθωσε την 20 Ιουν. να πάρει επαφή με την Κυρία Αμυντική Γραμμή των Βουλγάρων στο Κιλκίς και την 03:30 ώρα της 21ης Ιουν. με νυκτερινή αιφνιδιαστική επίθεση να απωθήσει τους Βουλγάρους και την 9:30 ώρα της 21ης Ιουν. 1913 η ΙΙη Μεραρχία Πεζικού να απελευθερώσει το Κιλκίς καταδιώκοντας τους Βουλγάρους προς την περιοχή του Δύσωρου όρους και την Καλλίνδρια.
Οι Μεραρχίες που δρούσαν στην περιοχή Λαχανά μαθαίνοντας την πτώση του Κιλκίς ορμούν και με μάχη σώμα προς σώμα καταλαβάνουν τον Λαχανά αναγκάζοντας τους Βουλγάρους σε άτακτη φυγή προς Σέρρες και Σιδηρόκαστρο.
Μετά την μάχη Κιλκίς -Λαχανά η οποία δίκαια ονομάσθηκε η Μάχη των Μαχών ανοίγει πλέον ο δρόμος προς Βορρά και με τις νίκες στη μάχη της Δοϊράνης (23 Ιουν.), του Κωστουρίνου (25 Ιουν.) και του Σιδηροκάστρου (28 Ιουν.)ο Στρατός μας εισέρχεται στην κοιλάδα του Στρούμνιτσα ποταμού απειλώντας τα νώτα της 4ης Βουλγαρικής στρατιάς που ενεργούσε εναντίον των Σέρβων. Οι Βούλγαροι απωθούνται πλέον προς τα στενά της Κρέσνας τα οποία τα διανοίγει ο Στρατός μας και προελαύνει προς Τζουμαγιά.
Η VΙΙΙ (8η) Μεραρχία Πεζικού αποβιβάζεται προερχόμενη από τα Ιωάννινα στην Καβάλα και απελευθερώνει διαδοχικά Ξάνθη- Κομοτηνή και Σουφλί.
Στις 28 Ιουλ.- 10 Αυγ. 1913 υπογράφεται η συνθήκη του Βουκουρεστίου και λήγει ο Β' Βαλκανικός πόλεμος. Βαρύς όμως υπήρξε ο φόρος αίματος αυτής της ιστορικής μάχης του Κιλκίς και Λαχανά 164 νεκροί Αξιωματικοί και 7918 Οπλίτες. Μεταξύ των Αξκών, νεκροί οι παρακάτω Διοικητές Συνταγμάτων και Ταγμάτων ,και τούτο γιατί οι Βούλγαροι με ελεύθερους σκοπευτάς σκόπευαν και κτυπούσαν τους ηγήτορες που πήγαιναν μπροστά για να δώσουν το παράδειγμα και να παροτρύνουν τα τμήματα που εφορμούσαν.Αυτοί ήταν:α) Σχης Παπακυριαζής Ιωαν. Δκτής του 4 ΣΠ. , β) Σχης Καμπάνης Αν. Δκτής του 8 ΣΠ, γ) Σχης Καραγιαννόπουλος Κ. Δκτης του 7 ΣΠ., δ) Σχης Καμάρας Αν. Δκτής του 16 ΣΠ, ε) Σχης Διαλέτης Φωκ. Δκτής του 1 ΣΠ, στ) Τχης Κουτήφαρης Αντ. Δκτής του ΙΙ Ταγ. του 9 ΣΠ, ζ) Τχης Κατσιμήδης Ανασ. Δικτής του Ι Ταγ. Του 5 ΣΠ, η) Τχης Σταματόπουλος Ιωαν. Δκτής του ΙΙ Ταγ. Του 5 ΣΠ, θ) Τχης Ιατρίδης Γεωρ. Δκτής του 8 ΣΠ, ι) Τχης Μακρυκώστας Χαρ. Δκτής του ΙΙ Ταγ. 8 ΣΠ, κ) Τχης Χατζόπουλος Ιωαν. Δκτής του ΙΙ Ταγ. Του 4 ΣΠ,και ακόμα 7 Λοχαγοί,12 Υπολοχαγοί, 22 Ανθυπολοχαγοί,και 6 Ανθυπασπιστές. Τραυματίας ο Σχης Τερτίτης του 19 ΣΠ.
Αξίζει κάθε Τιμή και Δόξα σε όλους αυτούς τους επώνυμους και ανώνυμους ήρωες νεκρούς που έδωσαν την ζωή τους για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι.
