Εκείνη την εποχή όλες οι βαλκανικές χώρες άρχισαν να αναπτύσσουν συντονισμένη δράση εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το 1878, υπογράφεται η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, όπου δημιουργείται η Μεγάλη Βουλγαρία, θέτοντας έτσι σε μεγάλο κίνδυνο τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας. Τότε εκδηλώνεται και η εξέγερση στο Λιτόχωρο.
Η συγκεκριμένη περιοχή επιλέχθηκε λόγω της σημαντικής γεωγραφικής θέσης (σύνορα με θάλασσα) που διευκόλυνε τον ανεφοδιασμό και την επικοινωνία με την ημιανεξάρτητη Θεσσαλία. Οι αντιπρόσωποι όλων των γειτονικών χωριών καταφθάνουν στο Λιτόχωρο, εκλέγουν και σχηματίζουν την προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση, με πρόεδρο τον Ευάγγελο Κοροβάγκο.
Συντάχθηκε η διακήρυξη που απευθυνόταν στις κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, όπου οι επαναστατημένοι Μακεδόνες κήρυσσαν «την ένωσιν της Μακεδονίας μετά της μητρός Ελλάδας» και ζητούσαν από την Ευρώπη να προστατεύσουν το δίκαιο αγώνα τους. Έτσι με την κήρυξη της επανάστασης όλα τα χωριά του Ολύμπου και των Πιερίων περιήλθαν στα χέρια των επαναστατών.
Στην αρχή η επανάσταση φάνηκε να πετυχαίνει το σκοπός της, γιατί ο Τούρκος διοικητής της Κατερίνης «Ντερβίς Μπαμπά» δήλωσε υποταγή στους επαναστάτες, θέτοντας τον όρο όμως να διασφαλισθεί η σωματική ακεραιότητα όλων των Τούρκων που διέμεναν στην Κατερίνη. Το σχέδιο όμως απέτυχε με προδοσία από τον Ηπειρώτη τσιφλικά Μπίτσιο Ιωάννη, ο οποίος ήταν διερμηνέας στο βρετανικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη και τον ενδιέφερε να μην πάθουν τίποτα τα τσιφλίκια του. Έτσι, ο Μπίτσιος συνεννοήθηκε με τους Τούρκους και σύντομα ανακαταλήφθηκε Κατερίνη από τον Ασάφ Πασά, που κατέφθασε από το Κοσσυφοπέδιο.
Έτσι, οι Τούρκοι κατέλαβαν το Κίτρος, την Κατερίνη, τον Κολινδρό, όπου ο Μητροπολίτης Κίτρους Νικόλαος Λούσης πυρπόλησε (ο ίδιος) την Μητρόπολη για να μην πέσουν τα ιερά κειμήλια, στα χέρια των Οθωμανών. Αργότερα οι Τούρκοι κατέλαβαν το Λιτόχωρο, όπου πυρπόλησαν εννέα εκκλησίες, τριακόσια είκοσι σπίτια και κατέσφαξαν όλους τους κατοίκους της ηρωικής κωμόπολης, (εκτός από τα γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει στη μονή του Αγίου Διονυσίου και μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου και τέθηκαν υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων).
Ο επίλογος της επανάστασης του Ολύμπου, γράφτηκε στη Λαμία, με την υπογραφή της ανακωχής στο Σμόκοβο, στις 19 Απριλίου 1878. Όμως το υπόλοιπο διάστημα (που ακολούθησε μετά την επανάσταση) τα χωριά που επαναστάτησαν υπέφεραν από τις ληστείες που διέπρατταν τα διάφορα σώματα Τουρκαλβανών, αλλά και τακτικών ή ατάκτων οθωμανικών στρατευμάτων. Βιαιοπραγίες, φυλακίσεις, λεηλασίες, αρπαγές και φόνοι αθώων Ελλήνων ακολούθησαν.
Όμως και οι Λεπτοκαρίτες, βοήθησαν και αυτοί με τη σειρά τους, (όπως και τα τριγύρω χωριά) στην επανάσταση του Ολύμπου. Αυτό μας το αποδεικνύει μία εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα (διαστάσεων 40εκ Χ 40εκ) που βρισκόταν πάνω από την «πέτρινη χούφτα», όπου έβγαινε το νερό της «Τρανής Βρύσης» στην παλαιά Λεπτοκαρυά. Η πλάκα αυτή έφερε ανάγλυφους «δύο άντρες με Μακεδονική ενδυμασία, οι οποίοι είχαν στη μέση και μέχρι το κεφάλι τους, διασταυρωμένα δυο γιαταγάνια». Η μαρμάρινη πλάκα, σήμερα δυστυχώς δεν σώζεται, (γιατί κλάπηκε πριν από αρκετά χρόνια). Μας θύμιζε την συμμετοχή των Λεπτοκαριτών, στην επανάσταση του Ολύμπου το 1878.
Επίσης, όταν οι Τούρκοι κατόρθωσαν να καταπνίξουν την επανάσταση στον Όλυμπο (το 1878), ως αντίποινα (για τη συμμετοχή των Λεπτοκαριτών στον αγώνα της επανάστασης) πυρπόλησαν τη Λεπτοκαρυά και τον Πλαταμώνα. Εκείνη την περίοδο, (γνωρίζουμε πως οι Τούρκοι πυρπόλησαν στο Λιτόχωρο εκκλησίες & σπίτια), φαίνεται πως και στη Λεπτοκαρυά, έγιναν μεγάλες καταστροφές σε άψυχο και σε έμψυχο δυναμικό, και αυτό το συμπεραίνουμε από το παρακάτω ντόπιο Λεπτοκαρίτικο τραγούδι:
«Κάψαν τον Πλαταμώνα
και τη Λεπτοκαρυά».
«Καϋμένη Θεσσαλία
να μην απελπιστείς».
«Και συ Μακεδονία
στα μαύρα να ντυθείς».
«Τα παλληκάρια πού ’χες
δεν θα τα ξαναδείς».
Τα αποτελέσματα της επανάστασης του Ολύμπου το 1878, στο στρατιωτικό τομέα δεν παρουσιάζουν επιτεύγματα. Όμως στον διπλωματικό τομέα, ενίσχυσε πολύ τη θέση της Ελλάδας στο συνέδριο του Βερολίνου, που αναθεώρησε τους όρους της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και περιόρισε τη Βουλγαρία στα φυσικά της σύνορα, ενώ μετά από τρία χρόνια απέδωσε στην Ελλάδα τη Θεσσαλία και τμήμα της Ηπείρου. Τέλος, παρά την αποτυχία της, η επανάσταση του Ολύμπου κράτησε ζωντανό το επαναστατικό φρόνημα των Μακεδόνων και έθεσε τις βάσεις για τον Μακεδονικό Αγώνα που διεξήχθη 1904 - 1908, ενώ ο εθνικός πόθος πραγματοποιήθηκε με την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912 - 1913.
ΤΖΙΟΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Φιλόλογος - αρχαιολόγος
