Το βιβλίο του άρχοντα
αγιογράφου Κωνσταντίνου Ξενόπουλου. Οι ζωγραφιές της θάλασσας αφηγείται την
ιστορία του καπετάν Στρατή από την Ίμβρο, ο οποίος εξαιτίας ενός ναυαγίου κάνει
τάμα να γίνει καλόγερος στο Άγιο Όρος,
Μετονομάζεται με την κουρά
του σε π. Χρυσόστομο και μυείται στην τέχνη της αγιογραφίας. Μέσα από τη ζωή
του παρακολουθούμε τον αγώνα του πνευματικού ανθρώπου, του καλλιτέχνη που διψά
για γνώση και τα εμπόδια που αντιμετωπίζει, εξαιτίας της μυστικοπάθειας των
ομότεχνών του.
Οι εμπειρίες του αυτές
παραπέμπουν έμμεσα στη ζωή του Διονυσίου εκ Φουρνά, προκατόχου του στο κελλί
του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ο οποίος αντιμετώπισε την αντίστοιχη μικρόψυχη
συμπεριφορά από τους αγιογράφους με τους οποίους συγχρωτίστηκε στο Άγιο Όρος,
εξαιτίας της άρνησής τους να του διδάξουν την τέχνη τους. Σε αντίθεση με αυτά
τα βιώματά του, ο Διονύσιος επεδίωξε με όλη την ψυχή του να βοηθήσει τους
σύγχρονους, αλλά και τους μεταγενέστερους αγιογράφους.
Για αυτό θέλησε να καταγράψει
τις γνώσεις και τις εμπειρίες του σε σύγγραμμα ωφέλιμο για τους νέους
καλλιτέχνες με σεβασμό προς τη βυζαντινή τέχνη και την αγιογραφική παράδοση.
Μέσα από αναδρομές και νύξεις των γεγονότων του παρελθόντος του Διονυσίου
καταφέρνει ο συγγραφέας να υπονοήσει τις εσωτερικές διεργασίες και εντάσεις της
προσωπικότητάς του ήρωα. Έτσι, ο εσωτερικός πνευματικός αγώνας του εμφανίζεται
έντονος, αλλά αποβαίνει εξαιρετικά γόνιμος, αφού οδηγεί στην εξέλιξη της
προσωπικότητάς του.
Σαν άξιος μαθητής του
Διονυσίου ο π. Χρυσόστομος «δεν έστεκε στις μικροπρέπειες των ολίγων» (σ.73)
και αξιοποιούσε τις φωτεινές εξαιρέσεις των αγιογράφων μοναχών που αποκάλυπταν
τα μυστικά της τέχνης τους σε όσους ήθελαν να σπουδάσουν κοντά τους, όπως ήταν
ο γέροντας Δωρόθεος (σ.79). Έτσι, κι ο ίδιος με τη σειρά του επιθυμεί να
μεταλαμπαδεύσει τις δικές του γνώσεις στους νεότερους καλλιτέχνες. Όταν,
λοιπόν, επιτυγχάνεται ο νόστος στο γενέθλιο νησί της Ίμβρου, προκειμένου να
φροντίσει το μοναστήρι των Ταξιαρχών, που ήταν μετόχι του Αγίου Όρους,
αναλαμβάνει το ρόλο του δασκάλου, εμπνευστή και καθοδηγητή του βιολογικού γιου
του, ο οποίος δείχνει διάθεση και ταλέντο, δίψα, αλλά και πίστη για να μάθει
την αγιογραφική τέχνη.
Το εξαιρετικό βιβλίο του κ.
Ξενόπουλου θυμίζει κινηματογραφικό σενάριο με αφήγηση ρέουσα και γλαφυρές
περιγραφές τοπίων. Μας μεταφέρει σε ένα χώρο άβατο για τις γυναίκες και
καταφέρνει με το ταλέντο του να μας τον καταστήσει ιδιαίτερα οικείο. Ξετυλίγει
σταδιακά το νήμα της αφήγησης και επιδιώκει να παρουσιάσει ολοκληρωμένες
προσωπικότητες και να αναπαραστήσει την εποχή στην οποία έζησαν και έδρασαν οι
ήρωές του. Ως καλλιτέχνης ο ίδιος είναι λογικό να γοητεύεται από τη ζωή
πνευματικών ανθρώπων που πάλεψαν με τις προκαταλήψεις και τη μυστικοπάθεια των
ομότεχνών τους και βγήκαν νικητές, όχι μόνο γιατί με το πέρασμα των χρόνων
δικαιώθηκαν και αποκαταστάθηκαν ηθικά με την αναγνώρισή τους, αλλά κυρίως γιατί
τελικά παρέμειναν ασυμβίβαστοι και σταθεροί στις αξίες και τα ιδανικά τους.
Πέρα από την «ανθρώπινη
πάστα» και την «ιστορική περιπέτεια» του ήρωά του, που αποτέλεσαν την αφορμή
για τη συγκεκριμένη επιλογή, είναι φανερό το αυτοβιογραφικό υπόστρωμα του
βιβλίου, καθώς δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητες οι ομοιότητες ανάμεσα στους
ήρωες- π. Χρυσόστομο (μυθιστορηματικός ήρωας) και Διονύσιο εκ Φουρνά (ιστορικό
πρόσωπο)- και στο συγγραφέα- αγιογράφο Ξενόπουλο. Όπως οι ήρωες του βιβλίου
του, είναι και ο ίδιος δημιουργός υψηλής καλλιτεχνικής αξίας και αυτό σίγουρα
θα τον έφερε αντιμέτωπο, σε κάποιες φάσεις της ζωής του, με την μικροψυχία των
ομότεχνών του. Αυτό, όμως, δεν τον οδήγησε στην υιοθέτηση αντίστοιχης
συμπεριφοράς. Αντίθετα, ο ίδιος ως γνήσιος καλλιτεχνικός απόγονος του
Διονυσίου, του Θεοφάνη και του Πανσέληνου αποκαλύπτει απλόχερα και με
εξαιρετική γενναιοδωρία τα μυστικά της βυζαντινής και αγιογραφικής τέχνης του
και μοιράζει στους μαθητές του από το περίσσευμα των γνώσεων και της καρδιάς
του και από το μεγαλείο της ψυχής του. Ωστόσο, ως συγγραφέας έχει να αποκαλύψει
ακόμη πολλά σε αναγνώστες και μελετητές. Αναμένουμε, λοιπόν, με ανυπομονησία τα
επόμενα βιβλία του.
Μαρία Χαλκιά, φιλόλογος
http://www.artionrate.com/index.php/artion-magazine/artion-kalesma/1337-zwwgrafies-ths-thalassas
