Δίλημμα για τους γονείς αποτελούν τα
παιδιά, κυρίως κάτω των 3 ετών, που αργούν να μιλήσουν. Οι γονείς δεν ξέρουν αν
πρέπει να απευθυνθούν άμεσα σε κάποιο ειδικό ή να περιμένουν να δουν πως θα
εξελιχθεί ο λόγος του παιδιού. Η καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας μπορεί
να είναι είτε ένα παροδικό φυσιολογικό στάδιο της ανάπτυξης του παιδιού είτε το
αρχικό σύμπτωμα ενός ψυχιατρικού, νευρολογικού ή συμπεριφορικού προβλήματος.
Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και
θεραπεία της δυσκολίας για να αποφευχθούν μετέπειτα κοινωνικά, συναισθηματικά
και μαθησιακά ελλείμματα.
Τι είναι η καθυστέρηση
στην ανάπτυξη της ομιλίας;
Η καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας
διαιρείται σε πρωτογενή και δευτερογενή καθυστέρηση. Η πρωτογενής καθυστέρηση
συμβαίνει όταν η ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων και της ομιλίας του παιδιού
δεν συμβαδίζουν με την βιολογική του ωρίμανση από γνωστά αίτια. Η δευτερογενής
καθυστέρηση συμβαίνει όταν οι γλωσσικές δεξιότητες και η ομιλία του παιδιού δεν
αναπτύσσονται ως αποτέλεσμα κάποιας άλλης διαταραχής (π.χ. διάχυτες
αναπτυξιακές διαταραχές, νοητική στέρηση, απώλεια ακοής, εγκεφαλική παράλυση,
κ.α).
Ποια είναι τα
χαρακτηριστικά των παιδιών με καθυστέρηση ομιλίας;
Τα παιδιά που εμφανίζουν πρωτογενή
καθυστέρηση της ομιλίας σε σχέση με τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά, συνήθως:
·
Αποκτούν
νέες λέξεις με πιο αργό ρυθμό
·
Συνδυάζουν
λέξεις σε φράσεις με πιο αργό ρυθμό
·
Χρησιμοποιούν
πολύ συχνά την εξωλεκτική επικοινωνία (π.χ. χειρονομίες)
·
Στα
2 έτη γνωρίζουν περίπου 20 λέξεις
·
Στα
3 έτη κάνουν προτάσεις με 2-3 λέξεις
·
Δυσκολεύονται
στη σύνταξη των προτάσεων
·
Παρουσιάζουν
δυσκολίες στη γραμματική
Για να προσδιοριστεί εάν ένα παιδί έχει
καθυστερήσει να μιλήσει, θα πρέπει να είναι σαφή και γνωστά τα αναπτυξιακά
ορόσημα. Η κανονική ομιλία εξελίσσετε μέσα από τα στάδια του βαβίσματος, της
ηχολαλίας, αργκό, των συλλαβών, των λέξεων, των συνδυασμών λέξεων και το
σχηματισμό πρότασης. Η τυπική μορφή της ανάπτυξης του λόγου παρουσιάζεται στον
παρακάτω πίνακα:
Ηλικία
|
Χαρακτηριστικά
|
1-6 μηνών
|
Παράγει ήχους σε απάντηση στις φωνές
που ακούει
|
6-9 μηνών
|
Βάβισμα
|
10-11 μηνών
|
Μίμηση ήχων χωρίς νόημα
|
12 μηνών
|
Λέει «μαμά/μπαμπά» γνωρίζοντας τα
πρόσωπα, μιμείται 2-3 συλλαβές ή λέξεις
|
13-15 μηνών
|
Λεξιλόγιο έως 7 λέξεις, <20% της
ομιλίας γίνεται κατανοητή από τους ξένους
|
16-18 μηνών
|
Λεξιλόγιο 10 λέξεων, ηχολαλία, 25% της
ομιλίας γίνεται κατανοητή από τους ξένους
|
19-21 μηνών
|
Λεξιλόγιο 20 λέξεων, 50% της ομιλίας
γίνεται κατανοητή από τους ξένους
|
22-24 μηνών
|
Λεξιλόγιο έως 50 λέξεις, φράσεις 2
λέξεων, 65% της ομιλίας γίνεται κατανοητή από τους ξένους
|
2-2 ½ ετών
|
Λεξιλόγιο 400 λέξεων, φράσεις 3
λέξεων, χρήση αντωνυμιών, μείωση ηχολαλίας, 75% της ομιλίας γίνεται κατανοητή
από τους ξένους
|
2 ½ - 3 ετών
|
Χρήση πληθυντικού αριθμού και
αορίστου, γνωρίζει την ηλικία και το φύλλο του, κατονομάζει αντικείμενα
σωστά, πρόταση 5 λέξεων, 90% της ομιλίας γίνεται κατανοητή από τους ξένους
|
3-4 ετών
|
Προτάσεις 6 λέξεων, κάνει ερωτήσεις,
συνομιλεί, μεταφέρει εμπειρίες, αφηγείται ιστορίες, 99% της ομιλίας γίνεται κατανοητή από τους
ξένους
|
4-5 ετών
|
Προτάσεις 8 λέξεων, κατονομάζει 5 χρώματα,
μετράει σωστά ως το 10
|
Σε τι μπορεί να
οφείλεται η καθυστέρηση ομιλίας;
Η αιτιολογία της πρωτογενούς
καθυστέρησης της ομιλίας δεν είναι απολύτως επιστημονικά τεκμηριωμένη, ωστόσο
παρακάτω παρουσιάζονται κάποιοι παράγοντες επικινδυνότητας:
·
Φύλο
(σύμφωνα με έρευνες τα αγόρια είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν καθυστέρηση
ομιλίας).
·
Περιγεννητικοί
παράγοντες (πρόωρος τοκετός, χαμηλό βάρος γέννησης).
·
Γενετικοί
παράγοντες (συγγενής πρώτου βαθμού με την ίδια διαταραχή).
·
Περιβαλλοντικοί
παράγοντες ( οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η γονική ψυχοπαθολογία, το ανεπαρκές
γλωσσικό πρότυπο στην οικογένεια, η έλλειψη ποσοτικών και ποιοτικών, η
διγλωσσία, η ψυχοσυναισθηματική στέρηση, η κακοποίηση του παιδιού).
Η καθυστέρηση της
ομιλίας μπορεί να είναι επίσης και σύμπτωμα άλλων διαταραχών, όπως:
·
Νοητική
στέρηση
·
Απώλεια
ακοής
·
Αναπτυξιακή
καθυστέρηση γλώσσας
·
Αναπτυξιακή
εκφραστική αφασία
·
Ψυχοκοινωνική
στέρηση
·
Αυτισμός
·
Επιλεκτική
αλαλία
·
Αφασία
πρόσληψης
·
Εγκεφαλική
παράλυση
Πως ένας λογοθεραπευτής
μπορεί να αντιμετωπίσει την καθυστέρηση ομιλίας;
Ο λογοθεραπευτής παίρνει ένα ιστορικό
από τον κηδεμόνα του παιδιού, κάνει μία στοματοπροσωπική εξέταση των δομών του
προσώπου και μία αξιολόγηση επικοινωνίας και λόγου. Πρώτα, κάνει διαφορική
διάγνωση της καθυστέρησης της ομιλίας (αν είναι πρωτογενής ή δευτερογενής). Στη
συνέχεια, ο λογοθεραπευτής ανάλογα με τα ευρήματα της αξιολόγησης, το νοητικό
δυναμικό του παιδιού και τις απαιτήσεις των γονιών, σχεδιάζει το θεραπευτικό
πρόγραμμα. Στην πορεία αξιολογεί την πρόοδο της ομιλίας σε τακτά χρονικά
διαστήματα, ενημερώνει συνεχώς τους γονείς και ανάλογα με την πρόοδο του
παιδιού αλλάζει τους στόχους.
Τι ελέγχει ο
λογοθεραπευτής στην αξιολόγηση και τι κάνει στην παρέμβαση;
Στην αξιολόγηση επικοινωνίας και λόγου ο λογοθεραπευτής ελέγχει την
κατανόηση οδηγιών, την κατάλληλη απόκριση σε ερωτήσεις, την κατάλληλη
συμπεριφορά, το αντιληπτικό και εκφραστικό λεξιλόγιο, μήκος φράσεων. Στην
παρέμβαση ο λογοθεραπευτής επικεντρώνεται αρχικά στην έναρξη της ομιλίας και
την ενίσχυση της λεκτικής επικοινωνίας του παιδιού. Συνήθως, ξεκινάει από
λέξεις ρουτίνας, την αναγνώριση και κατονομασία οικείων προσώπων, παραγωγή φωνών
ζώων, συλλαβισμό λέξεων και συνεχίζει με εμπλουτισμό λεξιλογίου. Ωστόσο κάθε
παιδί είναι μοναδικό και η καθυστέρηση της ομιλίας έχει διαφορετικά
χαρακτηριστικά, για αυτό ο λογοθεραπευτής σχεδιάζει εξατομικευμένο πρόγραμμα
παρέμβασης για τις εκάστοτε ανάγκες του παιδιού.
Η γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών
ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια. Στα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά υπάρχουν
διαφορές τόσο ως προς την ηλικία έναρξης της ομιλίας, όσο και ως προς το ρυθμό
με τον οποίο εγκαθίστανται οι γλωσσικές δεξιότητες. Αυτές οι φυσιολογικές
αποκλίσεις στη γλωσσική ανάπτυξη συνήθως δε δημιουργούν κανένα ιδιαίτερο
πρόβλημα. Άλλες φορές όμως η καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη ακολουθείται από
κοινωνικό-συναισθηματικές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς και μαθησιακές
δυσκολίες. Για αυτό η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση των γλωσσικών διαταραχών
είναι πολύ σημαντική.
«
Ο πνευματικός δημιουργός αυτού του κειμένου, παραχωρεί την άδεια
αναδημοσίευσης- αναπαραγωγής του, σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο, υπό
την προϋπόθεση αναδημοσίευσης ολόκληρου του κειμένου και όχι της τμηματικής-
αποσπασματικής αναδημοσίευσης.»
