Φωνολογική ενημερότητα είναι η ικανότητα
του παιδιού να αναλύει την πρόταση, τη λέξη και τη συλλαβή στα επιμέρους
στοιχεία της (λέξεις, συλλαβές και φωνήματα) και να συνδυάζει τα επιμέρους
στοιχεία για να φτιάχνει συλλαβές, λέξεις και προτάσεις. Φωνολογική ενημερότητα
δε σημαίνει συσχέτιση του ήχου με το γράμμα της αλφαβήτου, που διδάσκονται στο
νηπιαγωγείο. Τα παιδιά συνήθως κατακτούν αβίαστα τη φωνολογική ενημερότητα
χωρίς να τη διδαχτούν. Αρχικά, κατακτούν την ομιλία και τη χρησιμοποιούν για να
επικοινωνήσουν. Στη συνέχεια, γύρω στα 4 έτη αρχίζουν να ξεχωρίζουν τις λέξεις
σε μία πρόταση, τις συλλαβές σε μία λέξη και τα φωνήματα στις συλλαβές.
Πριν ξεκινήσει το παιδί το Δημοτικό
πρέπει να είναι σε θέση:
·
Να
χωρίζει τις προτάσεις σε λέξεις
·
Να
χωρίζει τις λέξεις σε συλλαβές
·
Να
χωρίζει τις συλλαβές σε φωνήματα
·
Να
αναγνωρίζει την ομοιοκαταληξία (σκάλα- μπάλα- σύκο)
·
Να
αναγνωρίζει τις λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο φώνημα (γάλα-νερό-γάντια)
·
Να
αναγνωρίζει τις λέξεις που αρχίζουν από την ίδια συλλαβή
(φάντασμα-χάρακας-φάκελος)
·
Να
εντοπίζει τη λέξη που δεν αρχίζει από την ίδια συλλαβή όπως οι υπόλοιπες
(κουτί- ποτήρι- κουτάλι)
·
Να
εντοπίζει τη λέξη που δεν αρχίζει από το ίδιο φώνημα όπως οι υπόλοιπες
(θάλασσα- μπαλόνι- μπάσκετ)
·
Να
προσθέτει αρχικές συλλαβές στις λέξεις για να παράγει καινούριες (έχουμε τη
λέξη φέτα, αν βάλουμε μπροστά το –κου, ποια λέξη θα πάρουμε; Κουφέτα)
·
Να
προσθέτει αρχικά φωνήματα στις λέξεις για να παράγει καινούριες (έχουμε τη λέξη
άσσος, αν βάλουμε μπροστά το –δ, ποια λέξη θα πάρουμε; Δάσος)
·
Να
αφαιρεί αρχικές συλλαβές από τις λέξεις για να παράγει καινούριες (έχουμε τη
λέξη καμήλα, αν βγάλουμε από μπροστά το –κα, τι μένει; Μήλα)
·
Να
αφαιρεί αρχικά φωνήματα από τις λέξεις για να παράγει καινούριες (έχουμε τη
λέξη σόλα, αν βγάλουμε το –σ, ποια λέξη μένει; Όλα)
·
Να
αντικαθιστά τις αρχικές συλλαβές των λέξεων με άλλες για να παράγει καινούριες
λέξεις (έχουμε τη λέξη ζακέτα, αν βγάλουμε το –ζα και βάλουμε το –μο, ποια λέξη
έχουμε; Μοκέτα)
·
Να
αντικαθιστά τα αρχικά φωνήματα των λέξεων με άλλα για να παράγει καινούριες
λέξεις (έχουμε τη λέξη φάρος, αν βγάλουμε το –φ και βάλουμε το –β, ποια λέξη
έχουμε; Βάρος)
·
Να
αναγνωρίζει τη λέξη που αρχίζει από το ζητούμενο φώνημα (ποια λέξη αρχίζει από
–λ, πόδι-λάμπα-μωρό;)
·
Να
αναγνωρίζει το αρχικό φώνημα των λέξεων (από ποια φωνήματα αρχίζουν οι λέξεις
τηλέφωνο-γουρούνι-βαρέλι;).
Σημείωση!
Για τα παραπάνω το παιδί χρησιμοποιεί λέξεις-εικόνες και όχι γραπτές
λέξεις!
Πολλοί γονείς επιθυμούν να ενισχύσουν
την κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας των παιδιών τους είτε γιατί
παρουσιάζουν κάποια δυσκολία είτε γιατί θέλουν τα τους δώσουν καλύτερα εφόδια
για τη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο Δημοτικό σχολείο. Διαβάζοντας τα
παραπάνω τμήματα μπορείτε να φτιάξετε δικές σας δραστηριότητες για την ενίσχυση
του κάθε τμήματος ξεχωριστά. Παρακάτω θα σας παρουσιάσω μία συνδυαστική
δραστηριότητα για την ενίσχυση της φωνολογικής ενημερότητας και όχι μόνο.
Τα πεσμένα φύλλα
Τα «πεσμένα φύλλα», είναι μία
δραστηριότητα, η οποία ενισχύει την παρατηρητικότητα, την οπτική αντιστοίχιση,
τη φωνολογική ενημερότητα και την άρθρωση.
Αρχικά, βάζουμε στο ζάρι τα συμπλέγματα
του –λ (όσα περισσεύουν τα αντικαθιστούμε όταν κάποιο το εξαντλήσουμε). Στη
συνέχεια το παιδί ρίχνει το ζάρι, του προφέρουμε αυτό που του έτυχε –βλ και του
ζητάμε να βρει μία λέξη που είτε αρχίζει από –βλ είτε υπάρχει μέσα στη λέξη το
σύμπλεγμα –βλ (κάποιες λέξεις θα χρειαστεί να τις ονομάσετε μαζί του π.χ. μπλούζα
αντί για φανελάκι). Όταν βρίσκει τη λέξη που ταιριάζει ενώνει τα άκρα του
φύλλου και το βάζει στην άκρη. Συνεχίζουμε ομοίως τη δραστηριότητα. Αν το παιδί
δυσκολεύεται, περιορίζουμε τις λέξεις, διαλέγουμε τρεις και ανάμεσά τους έχουμε
μια λέξη που αντιστοιχεί στο σύμπλεγμα- στόχο.
Το
παιχνίδι είναι ο καλύτερος και δημιουργικότερος τρόπος διδασκαλίας!
« Ο πνευματικός δημιουργός αυτού του
κειμένου, παραχωρεί την άδεια αναδημοσίευσης- αναπαραγωγής του, σε οποιοδήποτε
ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο, υπό την προϋπόθεση αναδημοσίευσης ολόκληρου του
κειμένου και όχι της τμηματικής- αποσπασματικής αναδημοσίευσης.»
