Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.
Περίληψη Προηγουμένου: Με τα δεδομένα εκείνης της εποχής η ίδρυση του ΕΔΕΣ ήταν μια προσωπική επιτυχία του Ζέρβα. Δέκα οκτώ (18) ημέρες μετά ιδρύεται το ΕΑΜ. Την πρωτοβουλία την είχε το ΚΚΕ το οποίο, μετά την επίθεση της Γερμανίας εναντίον της πρώην συμμάχου της, της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και μετά την αποστολή μιας ντιρεκτίβας από την Κομμουνιστική Διεθνή προς το ΚΚΕ, μιας ντιρεκτίβας που στάλθηκε ύστερα από απαίτηση του Στάλιν, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας ανέλαβε με «θρησκευτική ευλάβεια» και προσήλωση την τήρηση και εφαρμογή της. Άρχισε, λοιπόν, επαφές με τα αστικά κόμματα, στρατιωτικούς, μεμονωμένους πολιτικούς αλλά δεν βρήκε καμμιά ανταπόκριση. Το ίδιο το ΚΚΕ εσωτερικά ήταν υπερκινητικό συγκαλώντας για το θέμα αυτό σε δύο μήνες δύο ολομέλειες της Κεντρικής του Επιτροπής.
Ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). (Συνέχεια)
Είναι αξιοσημείωτο το πόσο πιστά προχώρησε το ΚΚΕ στην τήρηση και εφαρμογή των κατευθύνσεων που έδωσε η Κομμουνιστική Διεθνής αλλά και απορίας άξιον πώς οι επαγγελματίες - επιστήμονες ιστορικοί, κατά την έρευνα και συγγραφή γεγονότων για εκείνη την περίοδο, δεν αξιοποίησαν την σημασία των κατευθύνσεων αυτών με τους συγκεκριμένους σκοπούς και τον συγκεκριμένο τρόπο, στην ίδρυση του ΕΑΜ. Έτσι οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ εμφανίζονταν να μη θέτουν κανέναν περιορισμό στην προσέλκυση προσώπων ή οργανώσεων, στο πολιτικό παρελθόν ή στις πολιτικές αντιλήψεις τους. Το ΚΚΕ όχι μόνον δεν έθετε θέμα Βασιλιά, δηλαδή μη επιστροφής του ή επιστροφής του και τρόπου επιστροφής του, αλλά αρνούνταν και να αναφέρεται κάτι τέτοιο προκειμένου να προσελκυσθούν ακόμη και φιλοβασιλικοί, ώστε η προτεινόμενη οργάνωση (ΕΑΜ) να εμφανίζεται ως υπερκομματική, «πολυσυλλεκτική» κλπ. Στο θέμα αυτό ιδιαίτερα, τα κομμουνιστικά στελέχη ήταν αδιάλλακτα στις επαφές τους με τους παλιούς πολιτικούς και τους «δημοκρατικούς αξιωματικούς» και δεν συμφωνούσαν στον όρο-προϋπόθεση που έθεταν αυτοί για τη συμμετοχή τους στην προτεινόμενη οργάνωση, δηλαδή να υπάρχει μέσα στους σκοπούς του ΕΑΜ η μη επιστροφή του Βασιλιά…
Εκείνο το διάστημα το ΚΚΕ εμφανίζονταν ταπεινό, δεν διεκδικούσε πρωτοκαθεδρίες και ηγεμονίες όπως συμβούλευε, εξάλλου, η «Μητέρα» Πατρίδα, η Σοβιετική Ένωση. Δεν συμφωνούσε καν να υπάρξει στο τραπέζι θέμα σοσιαλιστικού μετασχηματισμού μετά την απελευθέρωση, όπως ζητούσαν πιεστικά στην αρχή τα δευτερεύοντα κόμματα. Επρόκειτο για κόμματα καινούργια που δεν υπήρχαν προπολεμικά ή ήταν χωρίς βάση λαϊκή, «κόμματα σφραγίδες» όπως θα λέγαμε σήμερα, τα οποία, όμως, τελικά, μετά από δύο μήνες διαβουλεύσεων συμφώνησαν και υπέγραψαν το ιδρυτικό του ΕΑΜ (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, Σ., 2011(1973).
Έτσι, αν και το ΚΚΕ κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια να βρει συμμάχους, τελικά δέχθηκαν να συνεργασθούν μαζί του μόνον τρία μικρά, άγνωστα, σχεδόν, χωρίς λαϊκή βάση, ουσιαστικά χωρίς παρελθόν, κόμματα: Η «Ελληνική Λαϊκή Δημοκρατία» (ΕΛΔ), το «Σοσιαλιστικό κόμμα Ελλάδας» (ΣΚΕ) και το «Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας» (ΑΚΕ). Τέσσερις άνδρες εκπρόσωποι των κομμάτων αυτών, της ΕΛΔ ο Ηλίας Τσιριμώκος, π. Βουλευτής των Φιλελευθέρων, ο Χωμενίδης Χρ. του ΣΚΕ, ο Βογιατζής Απ. του ΑΚΕ και ο Λευτέρης Αποστόλου του ΚΚΕ συναντώνται σε ένα απόμερο, ταπεινό, λαϊκό σπίτι, της Αθήνας, όπως το θέλει η λαϊκή μυθοπλασία της Αριστεράς, αλλά, πιθανόν, και στο σπίτι κόρης γνωστού μεγαλοβιομήχανου στο Κολωνάκι (ΜΑΚΡΗΣ-ΣΤΑΪΚΟΣ, Π., 2000, σελ. 134).
Το ημερολόγιο έλεγε 27 Σεπτεμβρίου 1941. Στη συνάντηση συζητήθηκαν δύο σχέδια ιδρυτικού, ένα του ΚΚΕ και ένα του ΣΚΕ. Τελικά υιοθετήθηκε το σχέδιο του ΚΚΕ «όχι γιατί αυτό ήταν το ισχυρότερο κόμμα» αλλά γιατί το σχέδιο του Χωμενίδη θύμιζε «σοσιαλιστική επανάσταση» και όχι «απελευθερωτικό αγώνα» όπως επιθυμούσε το ΚΚΕ (ΖΑΟΥΣΗΣ, 2015(1987) σελ. 332). Οι μη κομμουνιστές επέμεναν, όπως αναφέρει ο ΕΑΜίτης ιστορικός Γρηγοριάδης, ότι έπρεπε να «διακηρυχθεί ότι σκοπός του αντιστασιακού αγώνα δεν θα ήταν μόνον η εθνική απελευθέρωση, αλλά και ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός», ότι «..ούτε λέξη μπορούσε να γίνει για επάνοδο του βασιλιά ή και δημοψήφισμα..» και ότι «η δημοκρατία «αφ’ εαυτής» έπρεπε να θεωρηθεί ότι αποτελούσε καθεστώς». Αντίθετα, οι κομμουνιστές θέλοντας να κάνουν ακριβή εφαρμογή της σχετικής πρόβλεψης της «ντιρεκτίβας» της Κομμουνιστικής Διεθνούς, που προέβλεπε «..να έλθουν σε επαφή με όλες τις δυνάμεις, ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτηση και το χαρακτήρα τους..» άφηναν να εννοηθεί ότι δεν είχαν αντίρρηση να συμμετάσχουν στην οργάνωση ακόμη και βασιλικοί και «τεταρταυγουστιανοί» που, όμως, δεν ήταν γνωστά στελέχη, και αυτό παρότι δημιουργούσε κάποια προβλήματα με τους αυριανούς συμμάχους τους. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση που έδωσε ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ Κώστας Καραγιώργης μερικές ημέρες μετά την ίδρυση του ΕΑΜ στον στρατηγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη, μετέπειτα σύμμαχο του ΚΚΕ και «Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης της ΠΕΕΑ («κυβέρνηση του βουνού»), όταν επέμενε ότι μέσα στους στόχους του ΕΑΜ έπρεπε να είναι και ο «..αγώνας κατά του βασιλιά και της βασιλείας.». Η απάντηση του εκπροσώπου του ΚΚΕ, όπως αναφέρει ο γιός του Στρατηγού, ο ΕΑΜίτης ιστορικός Σόλων Γρηγοριάδης, ήταν σαφής και δεν επιδέχονταν καμία αμφισβήτηση: «Εν πάση περιπτώσει, εμείς -εννοούσε στο ΚΚΕ- διαφωνούμε. Στον αγώνα και οι βασιλόφρονες είναι εξίσου ευπρόσδεκτοι με τους δημοκρατικούς» (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, Σ., 2011(1973), τ. 1, σελ.160)
Συνεχίζοντας ο ίδιος ιστορικός λέει ότι «οι κομμουνιστές εξανίσταντο με τις αντιλήψεις αυτές» διότι θεωρούσαν ότι δεν είχαν θέση στο πρόγραμμα μιας απελευθερωτικής οργάνωσης και ότι η ενδεχόμενη συμπερίληψή τους θα έδινε την εντύπωση ότι η οργάνωση ήταν «παραταξιακή». Οι κομμουνιστές που συμμετείχαν στις διαδικασίες, μάλιστα, «..δεν δέχονταν καν να μπει ο όρος περί δημοκρατίας», /γιατί όπως έλεγαν στερεότυπα, «όλα αυτά θα κανονιστούν μετά την απελευθέρωση» (!!!). Κάτι γνώριζαν παραπάνω, όπως φαίνεται. Το θέμα ήταν λεπτό. Υπήρχαν αρκετοί στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ που συμφωνούσαν με τις προτάσεις των μικρών κομμάτων αλλά σύντομα πείσθηκαν με την ρεαλιστική γραμμή του εκπροσώπου του ΚΚΕ Λ. Αποστόλου, που συνοψίζεται στην ωμή φράση, του στελέχους της πρώτης γραμμής και Διευθυντή του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ Κώστα Καραγεώργη, που έδωσε τέλος στη χωρίς ουσία, εξάλλου, συζήτηση λέγοντας: «Άμα αποκτήσουμε δύναμη, τότε κάνουμε ό,τι θέλουμε. Αλλά για να αποκτήσουμε δύναμη, πρέπει να απευθυνθούμε προς όλο το λαό, όχι προς μία μερίδα του, μικρή ή μεγάλη» (ΣΣ: Οι υπογραμμίσεις δικές μας).
Το ΚΚΕ είχε συγκεκριμένες στοχεύσεις ως προς το τί επεδίωκε με την ίδρυση μιας απελευθερωτικής οργάνωσης. Στοχεύσεις βραχύ-μεσό-μακροπρόθεσμες στον χρόνο, στοχεύσεις για την εξυπηρέτηση του ιδίου, της «πατρίδας Σοβιετικής Ένωσης», του Διεθνούς Επαναστατικού Κινήματος. Όπως προαναφέρθηκε στα όσα αποφασίστηκαν στην «επείγουσα» λόγω της «ντιρεκτίβας» της Κομμουνιστικής Διεθνούς απόφαση της 6ης ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ (1η Ιουλίου 1941) και καταγράφονται στα ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ του ΚΚΕ (Τόμ. 5, σελ. 36-40) τέθηκαν οι βάσεις, προαναγγέλθηκε η ίδρυση του ΕΑΜ (ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ, Ν., 2013). Με την επόμενη Ολομέλεια, την 7η, που συγκλήθηκε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα από την προηγούμενη, μόλις λίγες εβδομάδες μετά, -και ενώ συνεχίζονταν οι διαβουλεύσεις για την ίδρυση του ΕΑΜ- προετοιμάστηκαν οι κομμουνιστές για την ανάγκη στήριξης ενός δυνατού ΚΚΕ που «..θα μπορούσε να σταθεί ο εγκέφαλος και η ραχοκοκαλιά της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης..».
(Συνεχίζεται)
