Mέρος Α΄
Χρονιάρες μέρες οι γιορτές των Χριστουγέννων, έτσι ιδιαίτερα τις ονόμαζαν οι παππούδες μας, τις περάσαμε και φέτος. Το 2019 διαδέχτηκε το 2018. Ήδη βρισκόμαστε στον πρώτο του μήνα με τον Ελληνόκοσμο να συνεχίζει στα συναπαντήματά του με τους οποιουσδήποτε γνωστούς τις καθιερωμένες ευοίωνες ευχές, για καλύτερες μέρες στην καινούρια χρονιά, αλλά θαρρείς με κάποιο μπούκωμα στη διατύπωση, μια αίσθηση δυσπιστίας για το κάποιο εφικτό των ευχετήριων προσδοκιών. Και πώς να ’ναι αισιόδοξοι οι άνθρωποι σε μια πατρίδα που από 2010 βιώνει ιστορικά την 5η οικονομική χρεοκοπία, από την ποία η έξοδος προς το παρόν φαίνεται χλωμή.
Σήμερα θα προσπαθήσουμε να καταπιαστούμε με την έννοια της παγκοσμιοποίησης. Όπου βρεθούμε κι όπου σταθούμε την ακούμε, τη χρησιμοποιούν άνθρωποι και άνθρωποι κι όπως ο καθένας την καταλαβαίνει. Ευελπιστούμε να συμβάλλουμε κάπως στην κατανόηση του περιεχομένου της και στις επιπτώσεις της στην Ελλάδα, μια που κι αυτή δεν είναι εκτός της παγκοσμιοποίησης, όπως θα δούμε.
Τώρα με τη λέξη παγκοσμιοποίηση υπάρχει μεγάλη σύγχυση. Αν ρωτήσουμε έναν απλό άνθρωπο, θα μας πει παγκοσμιοποίηση είναι το ίντερνετ (internet), έτσι νομίζει. Νομίζει δηλαδή ότι η τεχνολογική πρόοδος είναι η παγκοσμιοποίηση ή ότι μ’ αυτή πάει τουρισμό, ξέρω κι εγώ, σε μια εξωτική χώρα. Μακάρι να ταυτιζόταν η παγκοσμιοποίηση με την απλουστευτική αναφερθείσα άποψη του καθημερινού ανθρώπου. Κάθε άλλο, η παγκοσμιοποίηση είναι ο φορέας δυνάμεων στη διεθνή επικράτεια, που ωθεί τις κοινωνίες σε νέα συγκρότηση.
Εδώ θυμούμαστε τον Μπρεζίνσκι (Bresinski), που μιλούσε για τη μεγάλη σκακιέρα. Ποια είναι η μεγάλη σκακιέρα; Είναι ένας αδυσώπητος πόλεμος που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια ανάμεσα σε δυο δυνάμεις. Απ’ τη μια πλευρά είναι οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης κι απ’ την άλλη πλευρά είναι τα εθνικά κράτη, οι τοπικές κοινωνίες θα μπορούσαμε να πούμε όπως π.χ. η Ελληνική η Γαλλική, η Ιταλική, η Αμερικάνικη απέναντι στις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης Οι δυο αυτές βρίσκονται σε σύγκρουση και το διακύβευμα αυτής της σύγκρουσης είναι ο έλεγχος των κυβερνήσεων των διαφόρων κρατών. Κι αν ο έλεγχος γίνει από τη μεριά των δυνάμεων, που εκφράζουν την παγκοσμιοποίηση, τότε προκύπτει μείωση της εθνικής κυριαρχίας ενός κράτους. Αν όμως ο έλεγχος περάσει στην κυβέρνηση μιας χώρας, περάσει στα χέρια των δυνάμεων που υποστηρίζουν τα εθνικά συμφέροντα, τότε έχουμε ενίσχυση της εθνικής κυριαρχίας.
Λοιπόν η παγκοσμιοποίηση είναι το ανώτατο μέχρι στιγμής στάδιο του καπιταλιστικού συστήματος, που προωθεί την ολοκλήρωσή του σε μια κλιμάκωση σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Στο σημείο αυτό θα διαφοροποιήσουμε την έννοια της παγκοσμιοποίησης από εκείνη του ιμπεριαλισμού. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι ο σύγχρονος ιμπεριαλισμός, όπως νομίζουν κάποιοι ή αρκετοί μαρξιστές. Οι περισσότεροι του χώρου της αριστεράς έχουν αυτή την άποψη, επειδή βασίζονται στο σημαντικό κλασσικό βιβλίο του Λένιν που το ’γραψε πριν εκατό χρόνια στα 1916 με τίτλο: «ο ιμπεριαλισμός το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού»
Στο βιβλίο του αυτό ο Λένιν αναφερόταν στα imperia (αυτοκρατορίες) εξού και όρος ιμπεριαλισμός και την επιρροή, που ασκούσαν αυτές έχοντας μοιράσει τον τότε κόσμο. Συγκεκριμένα ο ιμπεριαλισμός από το 19ο αι. και ίσως πιο πριν προωθήθηκε από ισχυρές τότε καπιταλιστικές χώρες, όπως η Αγγλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία , τη Ρωσία, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ λίγο αργότερα με μια καθυστέρηση, όπως και από κάποιες μικρότερες χώρες την Ολλανδία και την Πορτογαλία. Αυτές μοιράζοντας τον τότε κόσμο σε σφαίρες πολιτικής και οικονομικής επιρροής τις ελέγχανε με δασμολογικά τείχη αλλά και στρατιωτικά.
Ο Α΄Παγκόσμιος πόλεμος αλλά και οι άλλοι πόλεμοι της εποχής έγιναν για την επέκταση της επιρροής κάθε ιμπεριαλιστικής δύναμης, που έχοντας ως πυρήνα της ένα κράτος – έθνος καταλάμβανε και κυριαρχούσε σε άλλους λαούς.
Αντίθετα η παγκοσμιοποίηση αποσκοπεί σε κάτι άλλο: Στη δημιουργία μιας ενιαίας διεθνούς αγοράς, χωρίς σύνορα, που θα υπερβαίνει τους κρατικούς διαχωρισμούς και τον οποιονδήποτε εθνικό έλεγχο και προστατευτισμό. Η παγκοσμιοποίηση σε αντίθεση με τον ιμπεριαλισμό δε βασίζεται σε ένα ισχυρό έθνος, αλλά στη δομή μιας υπερεθνικής νομενκλατούρας, που προέρχεται από διάφορες χώρες κι έχει συγκεντρώσει στα χέρια της μεγάλες παραγωγικές και χρηματιστηριακές δυνάμεις. Γι’ αυτό η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται σε στρατηγική σύγκρουση με τα έθνη – κράτη. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ο ιμπεριαλισμός βασίστηκε σε ισχυρούς κρατικούς δρώντες, ενώ η παγκοσμιοποίηση αποσκοπεί στην πλήρη αποδυνάμωση και την υπέρβαση των κρατών ή ακόμη και στη διάλυση των πιο αδύναμων από αυτά. Δεν είναι συμπτωματικό ότι οι πόλεμοι που γίνονται από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και μετά, γίνονται , για να αναγκαστούν τα απείθαρχα μέσα σε εισαγωγικά κράτη να συμμορφωθούν με τις πολιτικές της παγκοσμιοποίησης.
Με τα όσα είπαμε βέβαια δε σημαίνει, ότι οι μεγάλες δυνάμεις κι όχι μόνον αυτές αλλά και κάποιες περιφερειακές δεν εξακολουθούν να προασπίζονται τα επί μέρους συμφέροντά τους, όμως δεν αμφισβητούν το γενικότερο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Τώρα οι βασικοί πυλώνες της παγκοσμιοποίησης είναι τρεις: 1) η ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων, χωρίς κανένα φραγμό στην κυκλοφορία των κεφαλαίων από τη μια αγορά στην άλλη, από τη μια χώρα στην άλλη, από τη μια ήπειρο στην άλλη. Όλα αυτά τα κεφάλαια, που διατρέχουν τον πλανήτη αναζητώντας επενδυτικές ευκαιρίες προκειμένου να τοποθετηθούν αποτελούν τις περίφημες αγορές, που όλοι τις ακούμε. Οι αγορές καθορίζουν που θα υπάρξει οικονομική ανάπτυξη, που ύφεση, ποιο κράτος θα χρεοκοπήσει και ποιο όχι.
Ο δεύτερος πυλώνας της είναι η ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών. Τα προϊόντα χαμηλού εργατικού, φορολογικού, περιβαλλοντικού κόστους πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα, χωρίς δασμούς, τέλη και ειδικούς φόρους. Αυτή η τακτική καταστρέφει έτσι την εγχώρια παραγωγή των επί μέρους χωρών. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις χτίζουν τα εργοστάσιά τους σε φθηνές χώρες κι από εκεί εξάγουν τα προϊόντα τους σ’ όλο τον κόσμο. Επιπρόσθετα μπορεί να εκβιάζουν μια κυβέρνηση ή τους εργαζόμενους σε μια χώρα ότι, αν δε δεχτούν χαμηλότερες αμοιβές, το κάποιο εργοστάσιο θα μεταφερθεί αλλού.
Ο τρίτος πυλώνας και μάλιστα πολύ βασικός είναι η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων. Σύμφωνα με αυτόν οι άνθρωποι πρέπει να απαλλαγούν προοδευτικά από δεσμούς εθνικούς, πολιτιστικούς ή θρησκευτικούς, δηλαδή με ό,τι τους δένει με τον τόπο τους και να μετακινούνται εκεί, όπου τους χρειάζεται το κεφάλαιο. Γι’ αυτό και ενθαρρύνονται τα μεταναστευτικά ρεύματα (η γνωστή πολιτική ανοιχτών συνόρων) προς τις ανεπτυγμένες χώρες, για να υπάρχει σε ετοιμότητα ένας εφεδρικός εργατικός στρατός, για να δουλέψει με χαμηλότερη αμοιβή. Παράλληλα οι μεταναστευτικές ροές μειώνουν την κοινωνική συνοχή στις χώρες υποδοχής. Δημιουργούν πολυπολιτισμικές οντότητες, που λόγω του πολυκερματισμού τους διαθέτουν περιορισμένη δυνατότητα να υπερασπιστούν τα εθνικά τους συμφέροντα, που φυσικά δεν είναι κοινά για τις διάφορες επί μέρους κοινότητες.
Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις εξουσιάζουν εκατομμύρια ανθρώπους, που αποτελούν κατά κάποιον τρόπο το λαό τους. Λαμβάνουν αποφάσεις εθνικής σημασίας για τις επενδύσεις, την παραγωγή και την κατανομή των προϊόντων, τις τιμές, τις αμοιβές, την απασχόληση και για πολλά άλλα. Οι μεγαλύτερες απ’ αυτές ακολουθούν και τη δική τους εξωτερική πολιτική, που πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση με την πολιτική της χώρας, απ’ την οποία προέρχονται. Οι πολυεθνικές και το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο μέσα στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης αποτελούν υβρίδια νέων κρατών χωρίς σύνορα (εννοούμε τα τυπικά σύνορα), αλλά με τεράστια οικονομική και χρηματιστηριακή δύναμη.
Η παγκοσμιοποίηση λοιπόν είναι η μετεξέλιξη του ιμπεριαλισμού, ένα επόμενο δηλαδή στάδιό του, που εγκαθιδρύει όμως ένα νέο πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και ιδεολογικό σύστημα. Το κύριο εμπόδιο στις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης αποτελούν τα κράτη – έθνη με τα θεσμοποιημένα κυριαρχικά τους συμφέροντα. Η παγκοσμιοποίηση αποσκοπεί στη προοδευτική αποδυνάμωση των κρατών – εθνών και στη μεταφορά μέρους της κυριαρχίας τους σε υπερεθνικές δομές, στον εγκλωβισμό τους μέσα σε διεθνείς συμφωνίες – αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό – για την εγκαθίδρυση μια παγκόσμιας διακυβέρνησης χωρίς καμιά δημοκρατική νομιμοποίηση. Αυτό το φαινόμενο δεν ολοκληρώθηκε είναι σε εξέλιξη. Αυτός είναι ο σημερινός φασισμός των πολυεθνικών και του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Αυτός ο φασισμός δεν έχει καμιά σχέση με τον ιστορικό φασισμό της εποχής του μεσοπολέμου στην Ευρώπη, παρόλα όσα λέγονται.
Βέβαια στο πεδίο της Παγκοσμιοποίησης δεν παύουν να υπάρχουν οι αντιθέσεις και οι συγκρούσεις. Είναι οι λεγόμενες μάχες επί του πεδίου. Η Κίνα π.χ. επειδή ευνοήθηκε πιο πολύ οικονομικά από την παγκοσμιοποίηση, οι ΗΠΑ με τον Τραμπ προσπαθούν αυτό να το ανατρέψουν. Ο Τραμπ δέχεται μια λυσσαλέα επίθεση απ’ όλο το κατεστημένο των ΗΠΑ αλλά και παγκοσμίως. Ακούμε να χαρακτηρίζεται ως φασίστας, ακροδεξιός, μισογύνης, ρατσιστής, ομοφοβικός κ.λ.π. Άραγε είναι; Δεν ξέρουμε. Όμως πιστεύουμε ότι όλη αυτή η επίθεση δε γίνεται γι’ αυτά. Γίνεται γιατί ο Τραμπ είχε καταλάβει, πριν εκλεγεί, ότι η παγκοσμιοποίηση στρέφεται κατά των κρατικών συμφερόντων των ΗΠΑ. Η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει ένα έλλειμμα για τις ΗΠΑ, που ξεπερνάει μόνο με την Κίνα εμπορικό έλλειμμα τα 350 δις και με την Ε.Ε.(Ευρωπαϊκή Ένωση) άλλα 150 δις. Γι’ αυτό ακύρωσε την υπογραφή των ΗΠΑ με την Ε.Ε. ως προς τη συμφωνία ΤTIP, που την είχε ετοιμάσει ο Μπάρακ Ομπάμα.
Η συμφωνία TTIP προέβλεπε την πλήρη απελευθέρωση του εμπορίου μεταξύ των δυο πλευρών του Ατλαντικού, καθώς και τη νομική προστασία των πολυεθνικών. Αυτό το τελευταίο σημαίνει ότι, όταν μια κυβέρνηση η Ελληνική, ή η Γερμανική κλπ. ψήφιζε ένα νόμο που μείωνε τα κέρδη μιας πολυεθνικής, τότε η πολυεθνική κατέφευγε σε ειδικό δικαστήριο διεκδικώντας με σιγουριά αποζημιώσεις. Και συνέβη αυτό με μια Σουηδική εταιρία.
Επίσης οι ΗΠΑ με τον Τραμπ αποσύρθηκαν από τη συμφωνία του Ειρηνικού, την DTP, ζήτησαν αναθεώρηση της NAFTA και το σημαντικότερο άρχισαν να βάζουν δασμούς. Σ’ αυτό οι άλλοι απάντησαν με δασμολογικά αντίποινα. Θα μου πείτε αυτές οι ενέργειες του Τραμπ είναι καλές; Θα απαντούσαμε, ότι αυτές δυσκολεύουν τη συγκρότηση του ανώτατου σταδίου του καπιταλιστικού συστήματος δηλ. της παγκοσμιοποίησης, που, όπως και προαναφέραμε, αποτελεί το νέο φασισμό και τη δημιουργία μια νέας αδιαφανούς παγκόσμιας διακυβέρνησης, επομένως το θεωρούμε καλό.
Μια δεύτερη μάχη επί του πεδίου, που ακόμη διεξάγεται, ήτανε το δημοψήφισμα στη Βρετανία για το BREXIT. Η απόφαση του Βρετανικού λαού για έξοδο από την Ε.Ε. δημιουργεί μια ρωγμή, είναι αφαίρεση του πρώτου τούβλου από το οικοδόμημα, από το σύστημα, αυτό που αποτελεί την Ευρωπαϊκή παγκοσμιοποίηση, εκείνη της Ε.Ε. Κι εδώ η μάχη με το BREXIT γίνεται για την υπεράσπιση του έθνους – κράτους. Επειδή στην Ευρωπαϊκή ήπειρο οι πολιτικές της παγκοσμιοποίησης υλοποιούνται από τη Ε.Ε. και την Ευρωζώνη. Πολλές βασικές αρμοδιότητες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων έχουνε εκχωρηθεί στην Κομισιόν και στη αδιαφανή γραφειοκρατία των Βρυξελλών, ενώ η νομισματική ανεξαρτησία έχει εκχωρηθεί στην ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα). Άραγε είναι συμπτωματικό που το 2014 ο τότε επικεφαλής της Κομισιόν ο Εμανουέλ Μπαρόζο είχε πει: « Η Ε.Ε. είναι το εργαστήρι της παγκοσμιοποίησης…»
Κατερίνη 22/1/2019
ΥΓ. Για τα όσα αναλύουμε στο άρθρο, βασιστήκαμε στα βιβλία του Ν. Ιγγλέση
*Ο Γιώργος Βαζάκας είναι μέλος του Ε.ΠΑ.Μ. (Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο) και ήταν υποψήφιος βουλευτής με το Ε.ΠΑ.Μ. στις εκλογές του2015
