Το κλείσιμο «Από πείσμα και τρέλα θα ζω, στην έρημη χώρα, ώσπου να 'βρω νερό, γιατί ανήκω εδώ» του άσματος «Τα καράβια μου καίω» του Πορτοκάλογλου, δεν φαίνεται να έχει απήχηση σήμερα στους νέους. Και αυτό γιατί η κρίση κράτησε πολύ, κοντά δέκα χρόνια, και δεν λέει να τελειώσει. Τα σημερινά δεκάχρονα, -σκεφτείτε μόνο πόσο απελπιστικό είναι-, δεν έχουν γνωρίζει την Ελλάδα της ευημερίας.
Σήμερα όλοι πλέον παραδέχονται ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χώρα είναι η φυγή του ανθρώπινου κεφαλαίου. Σήμερα αποτελεί το κυριότερο εξαγώγιμο και δυστυχώς πολυτιμότερο προϊόν μας. Κάτι σαν εξαγωγή χρυσού...
Από την αρχή της κρίσης έχουν γίνει πολλές έρευνες για τον εντοπισμό των αιτίων της μετανάστευσης. Όλες συγκλίνουν κατά κύριο λόγο στην έλλειψη αξιοκρατίας και κατά δεύτερον στην οικονομική δυσπραγία. Προφανώς και η μακρόχρονη έλλειψη του πρώτου οδήγησε και στο δεύτερο. Και ενώ όλοι το συζητούν τα μέτρα τα οποία έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα δείχνουν ότι δεν είναι ικανά να επηρεάσουν θετικά και να αντιστρέψουν το φαινόμενο.
Παρεμβάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) έχουν στηρίξει πάνω από 7500 άτομα, νέους ερευνητές για να παραμείνουν στη χώρα. Στο διάστημα της κρίσης έχουν φύγει πάνω από μισό εκατομμύριο άτομα. Ούτε σταγόνα στον ωκεανό... Οι νέοι μας, ειδικά όσοι διαθέτουν «καλά» πτυχία, μεταπτυχιακά και δυνατά βιογραφικά συνεχίζουν να έχουν ως πρώτη επιλογή και με αυξητικές τάσεις, το εξωτερικό. Άλλα προγράμματα χρηματοδότησης διδακτορικών και μεταπτυχιακής έρευνας έχουν βοηθήσει κάποιες λίγες χιλιάδες φοιτητών αλλά τα νούμερα παραμένουν απελπιστικά χαμηλά για να κάνουν τη διαφορά. Και όσο παρατείνεται ο καιρός παραμονής στο εξωτερικό γίνεται κατανοητό ότι η επιστροφή δυσκολεύει ακόμη περισσότερο.
Δεν πρόκειται να γίνει τίποτε αν το γενικότερο κλίμα στην χώρα δεν αλλάξει. Τα προγράμματα, και από προσωπική εμπειρία στο Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, κρατούν το μέγιστο τρία με τέσσερα χρόνια. Μετά το ...χάος.
Κανείς δεν πρόκειται να αλλάξει την ειλημμένη απόφαση του να φύγει στο εξωτερικό, πολύ περισσότερο να επιστρέψει, ακόμη και με παροχή γενναίας χρηματοδότησης και μισθών, όταν γνωρίζει ότι μετά το τέλος του προγράμματος οι προοπτικές αν δεν λείπουν τελείως, σπανίζουν επικίνδυνα. Και αυτό σχετίζεται με την συνολικότερη πολιτική προσέγγιση για δημιουργία θέσεων εργασίας στις επιχειρήσεις, σχετίζεται με επενδύσεις, μικρότερη φορολογία, μείωση των ασφαλιστικών εισφορών. Τελείως άλλη κατεύθυνση από αυτή των κυβερνώντων...
Τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το ΕΣΠΑ και το Horizon, δεν μπορούν να αποδώσουν στο παραμικρό αν συνεχίσει η χώρα στην ίδια λογική της αναξιοκρατίας και των αδιαφανών διαδικασιών. Όλοι ομονοούν στην σταθερή επένδυση της χώρας στην αξιοκρατία αλλά την ώρα της κρίσης επιλέγουν το «οι δικοί μας δικοί μας και οι δικοί σας ποτέ».
Ο σημαντικότερος δείκτης εξόδου από την κρίση είναι η διακοπή του φαινομένου brain-drain, αν όχι η αναστροφή του. Και αυτό δεν θα συμβεί από μόνο του. Θα συμβεί όταν οι εκάστοτε κυβερνώντες αποφασίσουν να κάψουν τα καράβια της αναξιοκρατίας και της αδιαφάνειας.
*Η Έφη Μπάσδρα είναι καθηγήτρια στο ΕΚΠΑ
