Όταν την 4η Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς ανέλαβε την Πρωθυπουργία στην Ελλάδα, τα σύννεφα του πολέμου άρχισαν να γίνονται ορατά στην Ευρώπη.
Τι γινόταν όμως στην περιοχή μας; Στην Πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης όπως λέγονταν η Βαλκανική Χερσόνησος η οποία μετά τους πολέμους 1912-1913 (Βαλκανικοί), 1914- 1918 (Α' Παγκόσμιος Πόλεμος), 1920 -1923 (Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή ) και με τις συνθήκες του Λονδίνου -Βουκουρεστίου (1913), των Σεβρών (1920) και της Λωζάνης (1923) τα σύνορα των Βαλκανικών Χωρών είχαν διαδοχικά καθορισθεί και είχε επέλθει κάποια ισορροπία και ηρεμία.
Με την άνοδο του Φασισμού στην Ιταλία (1923) και του Ναζισμού (1933) στην Γερμανία η ισορροπημένη πολιτική κατάσταση άρχισε να κλονίζεται παρά τις προσπάθειες ορισμένων ηγετών κρατών (Γαλλίας – Αγγλίας )που προσπαθούσαν να διατηρήσουν την ειρήνη.
Από Ελληνικής πλευράς είχε ωριμάσει η ιδέα για οχύρωση της οροθετικής γραμμής του όρους Μπέλλες και ο προγραμματισμός κατασκευής του έργου ολοκληρώθηκε το 1935 και η κατασκευή άρχισε το 1936 επί πρωθυπουργίας ΜΕΤΑΞΑ και Αρχηγού του ΓΕΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΓΟΥ.
Η οχύρωση και τα έργα κατασκευάσθηκαν αποκλειστικά από Ελληνικά χέρια και με άκρα μυστικότητα ώστε οι βόρειοι γείτονές μας να μην αντιληφθούν το παραμικρό αν και τα οχυρά γίνονταν κοντά στην οροθετική γραμμή.
Την επίβλεψη του έργου είχαν Αξκοί του Μηχανικού. Λέγεται ότι οι εργάτες μεταφέρονταν νύκτα και πολλές φορές με κλειστά και δεμένα μάτια για να μην γνωρίζουν σε πιο μέρος εργάζονται ούτως ώστε όταν θα γύριζαν στις εστίες τους να μη δώσουν πληροφορίες και διαρρεύσει το γεγονός της κατασκευής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εχθρικές δυνάμεις που επιτέθηκαν στα οχυρά δεν είχαν επαρκεί στοιχεία για στις θέσεις, του οπλισμό και την δύναμη των οχυρών.
Τι ήταν όμως τα οχυρά και σε ποία σημεία κατασκευάσθηκαν;
Το κάθε οχυρό αποτελούσε ένα περίκλειστο αμυντικό έργο από ενισχυμένο σκυρόδερμα (μπετόν αρμέ) ικανό να αμυνθεί και να απαγορεύει την είσοδο και διέλευση εχθρικών δυνάμεων προς κάθε κατεύθυνση.
Εσωτερικά υπήρχαν θάλαμοι, μαγειρεία, αποθήκες τροφίμων, δεξαμενές νερού, φαρμακείο, χειρουργείο, σύστημα φωτισμού με γεννήτριες φακούς και λάμπες πετρελαίου. Εξωτερικά συμπληρώθηκαν με έργα επιφανείας για την υποστήριξή των.
Κατασκευάσθηκαν συνολικά 21 οχυρά τα οποία παραδόξως έφεραν ονομασίες Σλαβικής προελεύσεως. Στο όρος Μπέλλες, ΠΟΠΟΤΛΙΒΙΤΣΑ, ΙΣΤΙΜΠΕΗ, ΚΕΛΚΑΓΙΑ, ΑΡΠΑΛΟΥΚΙ, ΠΑΛΟΥΡΙΩΝΕΣ,στην περιοχή Αγγίστρου, ΡΟΥΠΕΛ, ΚΑΡΑΤΑΣ, ΚΑΛΗ, στην περιοχή Μαύρου Βουνού, ΠΕΡΣΕΚ, στην περιοχή Υψιπέδου Νευροκοπίου, ΜΠΑΜΠΑΖΩΡΑ, ΜΑΛΙΑΓΚΑ, ΠΕΡΙΘΩΡΙ, ΠΑΡΤΑΛΟΥΣΚΑ, ΝΤΑΣΑΒΛΙ, ΛΙΣΣΕ, ΠΥΡΑΜΟΕΙΔΕΣ, στο Βώλακα (Δράμα), ΚΑΣΤΥΛΟ, ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, ΜΠΑΡΤΙΣΕΒΑ, στην Δυτική Θράκη (Ξάνθη- Ροδόπη), ΕΧΙΝΟΣ, ΝΥΜΦΑΙΑ.
Για την προφύλαξη των οχυρών από τυχόν υπερκέραση είχε κατασκευασθεί πιο πίσω συμπληρωματική αμυντική τοποθεσία ή των ΚΡΟΥΣΙΩΝ, ανάμεσα στις λίμνες, Κερκίνη- Δοϊράνη.
Η αχίλλειος πτέρνα όμως της τοποθεσίας βρισκόταν αριστερά από το οχυρό ΠΟΠΟΤΛΙΒΙΤΣΑ στις δυτικές υπώρειες του όρους ΜΠΕΛΛΕΣ όπου ρέει ο ποταμός Αξιός, όπου δεν είχε ολοκληρωθεί η οχύρωση. Ήταν η κερκόπορτα της τοποθεσίας.
1 Σεπ. 1939 αρχίζει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Με δόγμα τον κεραυνοβόλο πόλεμο η Γερμανία, εντός ολίγου χρονικού διαστήματος γίνεται κυρίαρχος στην Ευρώπη. Γαλλία- Ολλανδία- Βέλγιο- Ουγγαρία – Πολωνία- Δανία- Τσεχοσλοβακία υποτάσσονται στον Άξονα Γερμανίας – Ιταλίας.
Απομένει μόνη της η Αγγλία μια και η Ρωσία συμμάχησε με την Γερμανία με το περιβόητο σύμφωνο Ρίμπεντροπ- Μολότωφ παίρνοντας το μερίδιο της από την Πολωνία.
28 Οκτ. 1940 η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο αφού δέχεται την ιταμή επίθεση της Ιταλίας την οποία κατατροπώνει και ετοιμάζεται να αποκρούσει την ΕΑΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ του Μουσολίνι στο Υψ. 731.
Οι οιωνοί είναι δύσκολοι διότι ο Χίτλερ σύμμαχος του Μουσολίνι πήρε την απόφαση να επιτεθεί στην Ελλάδα για να έχει τα νώτα του εξασφαλισμένα εν όψη της επιθέσεως που έχει σχεδιάσει (ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣΑ) στην Ρωσία. 28 Νοε. 1940 ενώ οι Έλληνες πανηγύριζαν την απελευθέρωση της Κορυτσάς η Ρουμανία προσχωρεί στον Άξονα και στο έδαφός της συγκεντρώνεται η 12η Γερμανική Στρατιά του Φόν Λίστ. Την 1 Μαρ.1941 προσχωρεί και η καιροσκόπος Βουλγαρία ύστερα από την Γερμανική υπόσχεση ότι θα της παραχωρηθεί ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία (Σέρρες-Δράμα- Καβάλα) και η Δυτική Θράκη (Ξάνθη- Ροδόπη- Αλεξ/πολη). Αναβιώνουν μέρες του 1916 του Α'ΠΠ.
Στις 9 Μαρ. 1941 και ενώ στο Αλβανικό Μέτωπο οι Έλληνες αμύνονται σθεναρά αποκρούοντας την Εαρινή Επίθεση του Μουσολίνι τα στρατεύματα του Χίτλερ φθάνουν στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
Η Γιουγκοσλαβία τηρεί αυστηρή ουδετερότητα και η Τουρκία δηλώνει ότι αν η Βουλγαρία επιτεθεί στην Ελλάδα θα στρέφονταν εναντίον της αλλά την 17 Φεβ. 1941 υπογράφει σύμφωνο φιλίας και μη επιθέσεως μαζί της.
Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη υπήρχαν μόνο 4 Ελληνικές Μεραρχίες όχι όμως πλήρεις. Ο Παπάγος ζητάει 8 με 9 Μεραρχίες και ενίσχυση αντιαεροπορικής άμυνας και ανάλογη αεροπορική δύναμη.
Οι Άγγλοι προτείνουν ολιγάριθμες Μονάδες αλλά ο Πρωθυπουργός Κορυζής (ο Μεταξάς είχε πεθάνει) τις απορρίπτει για να μη προκαλέσει τους Γερμανούς και την στάση της Γιουγκοσλαβίας και της Τουρκίας.
Με τα δεδομένα αυτά το πρόβλημα της Ελλάδας ήταν πλέον η εκλογή της οικονομικότερης αμυντικής τοποθεσίας και επιλέχθηκε η φύση οχυρή τοποθεσία όρος Καϊμακτσαλάν- Βέρμιο- ποταμός Αλιάκμονας. Η εγκατάλειψη όμως του μεγαλύτερου μέρος της Μακεδονίας με την Θεσ/νίκη και της Θράκης εκτός από τον ηθικό αντίκτυπο στον Ελληνικό πληθυσμό συνδεόταν και με την στάση της Γιουγκοσλαβίας η οποία τηρούσε σιγήν ιχθύος χωρίς να ξεκαθαρίζει την στάση της.
Και ενώ την 25 Μαρ. 1941 η εαρινή επίθεση του Μουσολίνι στην Αλβανία απέτυχε παταγωδώς η Γιουγκοσλαβία προσχωρεί στον Άξονα με αντάλλαγμα την Θεσ/νίκη. Η Ελλάδα μένει μόνη αλλά ευτυχώς η κυβέρνηση Τσβέτκοβιτς ανατρέπεται πραξικοπηματικά και ο Στρατηγός Σίμοβιτς καταγγέλλει την συμφωνία με την Γερμανία δεσμευόμενος ότι θα διαθέσει στη Νότια Σερβία 4 Μεραρχίες αλλά δυστυχώς δεν έγινε τίποτα. Οι Γερμανοί αποφασίζουν να επιτεθούν ταυτόχρονα σε Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία.
Δυνάμεις : Η 2η Στρατιά με 9 Μεραρχίες θα επιτίθονταν από Αυστρία- Ουγγαρία προς Βελιγράδι- Ζάγκρεμπ.
Η 12η Στρατιά με το XVIII Σώμα Στρατού (2η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, 5η και 6η Ορεινές Μεραρχίες, το 125 Ανεξάρτητο ενισχυμένο Σύνταγμα και την 72ο Μεραρχία Πεζικού από Πετρίτσι μέχρι Νευροκόπι. Το ΧΧΧ Σώμα Στρατού (164 και 50 Μεραρχίες Πεζικού ) από Παρανέστι μέχρι Νυμφαίο. Το ΧL τεθωρακισμένο Σώμα Στρατού (9η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, 73η Μεραρχία Πεζικού και την Σωματοφυλακή SS Aδόλφος Χίτλερ) προς Σκόπια και κατόπιν προς Μοναστήρι -Φλώρινα- Αμύνταιο.
Τι διέθετε όμως η Ελλάδα σε αυτό το δεύτερο μέτωπο που ανοιγόταν βόρειά της; Από το όρος Μπέλλες μέχρι το Νέστο ποταμό ήταν το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) (Αντγος Μπακόπουλος Κων/νος) με τις εξής Μονάδες.
Την ομάδα Μεραρχιών του (Αντγου Δέδε Παναγιώτη) που αποτελούνται από την XVIII Μεραρχία (Υπτγος Στεργιόπουλος Λεωνίδας) με τα 70 και 91 ΣΠ από το Μπέλλες μέχρι τον Στρυμώνα ποταμό. Την XIV Mεραρχία (Υπτγος Παπακωσταντίου Κων/νος )με τα37και 41 ΣΠ. Από τον Στρυμώνα μέχρι το κάτω Νευροκόπι. Την VII Μεραρχία (Υπτγος Ζωϊόπουλος Χρήστος) με τα 26-92- 71 ΣΠ από το Κάτω Νευροκόπι μέχρι το όρος Κουσλάρ. Την ΧΙΧ Μηχανοκίνητη Μεραρχία (Υπτγος Λιούμπας Νικόλαος) στην περιοχή Κιλκίς με τα 191 ΣΠ στο Σιδηρόκαστρο, το 192 ΣΠ στην Ευκαρπία Κιλκίς και το 193 ΣΠ στην Καλίνδρια -Χέρσο Κιλκίς. Την Ταξιαρχία Νέστου (Σχης Καλής Αναστάσιος) στην Δυτική όχθη του Νέστου ποταμού και στη Θράκη την Ταξιαρχία Έβρου (Υπτγος Ζήσης Ιωάννης).
Την 05:15 Ώρα της 6 Απρ. 1941 χωρίς τελεσίγραφο και προθεσμία απάντησης τα Γερμανικά Στρατεύματα επιτίθενται σε Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία ταυτόχρονα. Στο Οχυρό ΡΟΥΠΕΛ επιτίθεται το 125 Ανεξάρτητο Ενισχυμένο Σύνταγμα Πεζικού μαζί με Μονάδες της 5ης Ορεινής Μεραρχίας. Επί τριήμερο όλα τα οχυρά αμύνονται σθεναρά προκαλώντας σοβαρές απώλειες στους Γερμανούς γράφοντας σελίδες δόξας, προκαλώντας τον θαυμασμό των αντιπάλων τους οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις ρίχνουν αποπνικτικά και ασφυξιογόνα αέρια προκειμένου να κάμψουν την αντίσταση των υπερασπιστών των οχυρών. Τα οχυρά ΡΟΥΠΕΛ - ΕΧΙΝΟΣ-ΝΥΜΦΑΙΑ- ΛΙΣΣΕ- ΙΣΤΗΜΠΕΗ και ΠΥΡΑΜΟΕΙΔΕΣ δέχονται την μεγαλύτερη πίεση αλλά ανθίστανται.
Η κατάληψη όμως του Δυτικού τμήματος της Κορυφογραμμής του Μπέλλες και η κάθοδος των Γερμανών στη κοιλάδα Ροδοπόλεως σε συνδυασμό με την κατάληψη της Στρώμνιτσας από την 2η Τεθωρακισμένη Μεραρχία και την προώθησή της προς Κωστορίνο- Βαλάντοβο- Γευγελή- Δοϊράνη δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο. Στις 8 Απρ. 1941 ισχυρές Μηχανοκίνητες και Τεθωρακισμένες Μονάδες περνούν την μεθόριο Δοϊράνης- Ακρίτα- Μεγάλη Στέρνα- Χέρσο- Πολύκαστρο- Μεταλλικό και κινούνται προς Θεσ/νίκη όπου η πόλη παραδίνεται την 08:00 ώρα την 9 Απρ. 1941. Τα οχυρά όμως αμύνονται και παραδίνονται όταν λαμβάνουν σχετική ειδοποίηση περί συνθηκολόγησης . Ο αγώνας των οχυρών κράτησε μόνο τέσσερις ημέρες και παρά την συντριπτική υπεροχή του εχθρού τον αντιμετώπισε με θάρρος και αυτοθυσία και ο αγώνας τους χαρακτηρίζεται ως παράδειγμα και ως μια από τις λαμπρότερες σελίδες της ιστορίας μας. Κάμφθηκαν μόνο όταν κατέρρευσε η Σερβική άμυνα η οποία επέτρεψε την υπερκέραση τις τοποθεσίας από το ευαίσθητο σημείο όπου δεν είχαν γίνει οχυρά στην κοιλάδα του Αξιού, και δεν είχε επανδρωθεί πλήρως. Η άμυνα των Ελλήνων έκανε εντύπωση ακόμα και στους εχθρούς.
Ο Δκτής του 125 Γερμανικού Συντάγματος δακρύζοντας δήλωσε <<Δεν θρηνώ ως στρατιώτης διότι η θυσία ήταν επιβεβλημένη, κλαίω ως άνθρωπος διότι από το Σύνταγμά μου απέμειναν ολίγοι άνδρες>>.
Ο Δκτής της 72 Γερμανικής Μεραρχίας δήλωσε: πολέμησαν στην Πολωνία και στην Γαλλία αλλά ουδαμού συνάντησα τόσο αποτελεσματική και φθοροποιό αντίσταση όσο στην Ελλάδα.
Για τα οχυρά και την αξία της οχυρώσεως της τοποθεσίας την χαρακτήρισαν ανώτερη της γραμμής ΜΑΖΙΝΩ και εφάμιλλη της γραμμής ΖΙΓΚΦΡΙΝΤ.
Όταν σήμερα διαβάζουμε τέτοιες δηλώσεις εχθρών της πατρίδας μας δεν μπορεί παρά να είμαστε υπερήφανοι για αυτήν την γενιά των προγόνων μας. Η θυσία των θα είναι χαραγμένη με χρυσά γράμματα στην ιστορία της πατρίδας μας.
