Χωριά πανέμορφα. Χωριά που πνίγονταν από ζωντάνια. Χωριά με πολλά μικρά παιδιά, με ανοιχτά σχολεία, με ανοιχτές εκκλησίες, με πανηγύρια και χαρές. Χωριά με παραδοσιακά σοκάκια, με κλασικά αρχοντικά, με ιστορικά γεφύρια, με ονειρικές πλατείες και αγέρωχα πλατάνια.
Πολλά από τα γραφικά και ιστορικά χωριά της Ελλάδας σήμερα είναι έρημα και εγκαταλειμμένα. Σε κάποια από αυτά η ζωή πάγωσε λόγω φυσικών καταστροφών που έκαναν απαγορευτική τη διαμονή των κατοίκων. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις τα χωριά ερήμωσαν από την ανάγκη της επιβίωσης, της αναζήτησης μιας καλύτερης τύχης και ποιοτικότερης ζωής.
Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας βάσει της τελευταίας απογραφής πληθυσμού, 200 έρημα χωριά βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη τη χώρα. Από τους 13.272 οικισμούς της χώρας, οι 4.597 έχουν μόνιμο πληθυσμό έως 49 κατοίκους, ενώ σε άλλους 3.995 οικισμούς ζουν μόλις 50-199 άτομα (Εφημερίδα Καθημερινή).
Όταν περνάω από ένα έρημο χωριό ένα σφίξιμο πνίγει το λαιμό μου. Όταν βλέπω σχολεία μισογκρεμισμένα, κλειστά, παρατημένα στη φθορά του χρόνου με κυριεύει ένα τεράστιο κενό στο νου και στο σώμα. Κι όταν ανταμώνω με ένα γέροντα και μια γριούλα που λαχταρούν να δουν και να μιλήσουν σε έναν ζωντανό, τότε η συγκίνηση δεν έχει λόγια για να εκφραστεί.
Δεν ξέρω αν έχει καταμετρηθεί ποτέ ο αριθμός της έκτασης της χώρας που όχι μόνο δεν κατοικείται αλλά δεν τη διαβαίνει άνθρωπος. Το βέβαιο είναι πως σε χωριά που δεν υπάρχει μια κεντρική οδική αρτηρία δεν υπάρχει ζωή.
Η τεχνολογική επανάσταση, η πρόοδος και η εξέλιξη οδήγησαν και στην καθίζηση της επαρχίας. Η επιβεβλημένη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση των νέων σε συνδυασμό με την αδιαφορία της εκάστοτε πολιτείας για την ποιότητα ζωής των χωριών προκάλεσε τον πλήρη αφανισμό τους.
Η χώρα αργοπεθαίνει γιατί δεν γεννά νέους πολίτες, ερημώνει γιατί φεύγουν και τα εναπομείναντα γεροντάκια των χωριών. Τα χωριά αυτά έχουν βγάλει σπουδαίους επιστήμονες και ξεχωριστούς ανθρώπους. Έχουν διδάξει αξίες και αρχές που γρήγορα λησμονήθηκαν στη ζούγκλα της σύγχρονης ζωής, στα τσιμέντα των πολυτελών κτιρίων και στις παγωμένες καρδιές «πολιτισμένων» ανθρώπων. Είναι άδικο να κλείνουμε την ιστορία τους στην εγκατάλειψη, στην απομόνωση, στα ερείπια των αναμνήσεων.
Απαιτείται μέριμνα, τόλμη, συναίσθημα και θυσίες για να σωθεί ότι μπορεί να μείνει ζωντανό από την τεράστια εγκυκλοπαίδεια του πολύπαθου τόπου μας.
«Έρημα χωριά σαν το δάκρυ μου που κράτησα
Σαν τα μάτια σου π΄ αγάπησα
Και τα παίρνω μακριά σαν τα έρημα χωριά
Σαν τα έρημα χωριά.
Τώρα νοσταλγώ τα φιλιά που δε μετρήσαμε
Τα τραγούδια π΄ αγαπήσαμε
Και τα παίρνω μακριά σαν τα έρημα χωριά
Σαν τα έρημα χωριά».
Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας βάσει της τελευταίας απογραφής πληθυσμού, 200 έρημα χωριά βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη τη χώρα. Από τους 13.272 οικισμούς της χώρας, οι 4.597 έχουν μόνιμο πληθυσμό έως 49 κατοίκους, ενώ σε άλλους 3.995 οικισμούς ζουν μόλις 50-199 άτομα (Εφημερίδα Καθημερινή).
Όταν περνάω από ένα έρημο χωριό ένα σφίξιμο πνίγει το λαιμό μου. Όταν βλέπω σχολεία μισογκρεμισμένα, κλειστά, παρατημένα στη φθορά του χρόνου με κυριεύει ένα τεράστιο κενό στο νου και στο σώμα. Κι όταν ανταμώνω με ένα γέροντα και μια γριούλα που λαχταρούν να δουν και να μιλήσουν σε έναν ζωντανό, τότε η συγκίνηση δεν έχει λόγια για να εκφραστεί.
Δεν ξέρω αν έχει καταμετρηθεί ποτέ ο αριθμός της έκτασης της χώρας που όχι μόνο δεν κατοικείται αλλά δεν τη διαβαίνει άνθρωπος. Το βέβαιο είναι πως σε χωριά που δεν υπάρχει μια κεντρική οδική αρτηρία δεν υπάρχει ζωή.
Η τεχνολογική επανάσταση, η πρόοδος και η εξέλιξη οδήγησαν και στην καθίζηση της επαρχίας. Η επιβεβλημένη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση των νέων σε συνδυασμό με την αδιαφορία της εκάστοτε πολιτείας για την ποιότητα ζωής των χωριών προκάλεσε τον πλήρη αφανισμό τους.
Η χώρα αργοπεθαίνει γιατί δεν γεννά νέους πολίτες, ερημώνει γιατί φεύγουν και τα εναπομείναντα γεροντάκια των χωριών. Τα χωριά αυτά έχουν βγάλει σπουδαίους επιστήμονες και ξεχωριστούς ανθρώπους. Έχουν διδάξει αξίες και αρχές που γρήγορα λησμονήθηκαν στη ζούγκλα της σύγχρονης ζωής, στα τσιμέντα των πολυτελών κτιρίων και στις παγωμένες καρδιές «πολιτισμένων» ανθρώπων. Είναι άδικο να κλείνουμε την ιστορία τους στην εγκατάλειψη, στην απομόνωση, στα ερείπια των αναμνήσεων.
Απαιτείται μέριμνα, τόλμη, συναίσθημα και θυσίες για να σωθεί ότι μπορεί να μείνει ζωντανό από την τεράστια εγκυκλοπαίδεια του πολύπαθου τόπου μας.
«Έρημα χωριά σαν το δάκρυ μου που κράτησα
Σαν τα μάτια σου π΄ αγάπησα
Και τα παίρνω μακριά σαν τα έρημα χωριά
Σαν τα έρημα χωριά.
Τώρα νοσταλγώ τα φιλιά που δε μετρήσαμε
Τα τραγούδια π΄ αγαπήσαμε
Και τα παίρνω μακριά σαν τα έρημα χωριά
Σαν τα έρημα χωριά».
(Τραγ. Γιώργος Νταλάρας, Συνθ. Dasho Kurti, Στιχ. Ηλίας Κατσούλης).
Γιάννης Τσαπουρνιώτης
Γιάννης Τσαπουρνιώτης
