Άπειρες στιγμές στην ζωή μου συλλαμβάνω τον εαυτό μου να
εκτελεί μια «καλή» πράξη και να προβληματίζομαι για το κίνητρο που με οδήγησε
σε αυτή.
Ήταν μια αυθόρμητη ενέργεια που έβγαινε από καρδιάς και δεν
αποσκοπούσε σε κέρδος; Ήταν μια πράξη φόβου για να αποφύγω τα χειρότερα; Ήταν
ένα τέχνασμα για να κερδίσω υλικά αγαθά ή συμπάθεια; Ίσως ένα κόλπο για να
καρπωθώ το επίθετο του ενάρετου και φιλεύσπλαχνου; Μήπως γιατί έτσι συμβουλεύουν
οι γραφές στη θρησκεία μου; Μήπως έκανα και κάνω το καλό γιατί έτσι πρέπει, από
μια μηχανική συνήθεια που δεν συνειδητοποιεί το βαθύτερο νόημα μιας σωστής
πράξης; Ή σε τελική ανάλυση ακολουθώ το ρητό «κάνε το καλό και ρίχτο στο
γιαλό», που όχι σπάνια συνοδεύει πολλές καθημερινές μας ενέργειες;
Συνήθως στην ξύλινη κοινωνία μας η ιδιοτέλεια είναι αυτή που
κατευθύνει τις πράξεις μας. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που δεν αποσκοπούμε
στην είσπραξη υλικής ή ηθικής αμοιβής. Κι αν η δεύτερη είναι ανώδυνη και φυσικό
επακόλουθο του καλού, η πρώτη, η υλική αμοιβή έχει περιορίσει τα αγνά κίνητρα
των πράξεων μας.
Μα τι μας λες τώρα. Θα διαμαρτυρηθούν πολλοί φέρνοντας ως
παράδειγμα τους εκατοντάδες εθελοντές,
τις αμέτρητες μορφές αλληλεγγύης, τις χιλιάδες δωρεάν προσφορές στέγης,
ένδυσης, τροφής σε συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη.
Σωστά, δεν αντιλέγω. Υπάρχουν και ήρωες, υπάρχουν και
κάποιοι που ξεχωρίζουν και τους αξίζουν τα εύσημα για την άοκνη προσπάθεια.
Το ζητούμενο είναι η ανιδιοτέλεια να φωλιάσει στις καρδιές
όλων μας. Να γίνει ένα με το εγώ μας. Να συνοδεύει κάθε μορφή έκφρασης μας.
Είναι δυνατό; Μάλλον
φαντάζει αδύνατο. Έτσι όπως έχει δομηθεί η κοινωνία μας αυτή η υπέρβαση
φαίνεται ακατόρθωτη. Αυτό το εγώ δεν μας αφήνει σε ησυχία. Δεν νικιέται. Είναι
άτιμο.
Μήπως να καθιερώναμε κανένα επίδομα ανιδιοτέλειας για να
«ψαρέψουμε» καλές πράξεις; Τότε βέβαια δεν θα μιλάμε για ανιδιοτέλεια.
Η ανιδιοτέλεια αποτελεί για τον φθαρτό άνθρωπο την πιο βαριά
και ανθυγιεινή εργασία. Δεν είναι για τα μέτρα μας, για τις ικανότητες μας.
Είμαστε άμαθοι και μικροί σε μέγεθος και ποιότητα. Απαιτείται σκληρή εκπαίδευση
για να ηττηθεί ο εγωισμός, η αιτία της παρακμής και της σαπίλας. Στα ρητορικά
λόγια ίσως είμαστε καλοί αλλά στην πράξη υστερούμε.
Για αυτό χρειάζεται αγώνας, μάχη. Αγώνας όχι με τους έξω, με
τους εχθρούς, με τους άλλους. Αγώνας με το μέσα μας, μάχη με τον εαυτό μας.
Όσα επιδόματα κι αν θεσπιστούν για τον εργαζόμενο (αν και
καταργούνται το ένα μετά το άλλο), όσοι νόμοι κι αν ψηφιστούν για την
οικονομική επιβράβευση της αποδοτικότητας, κανένα δεν θα έχει την ισχύ και την
αξία της ανιδιοτέλειας γιατί αυτή δεν μετριέται σε χρήμα, δεν κοστολογείται σε
υλικά μέτρα. Είναι μια υπέρβαση ανεκτίμητη μακριά από ανθρώπινα όρια και μέτρα.
Γιάννης Τσαπουρνιώτης
