Προλογικά
Ο μεγάλος, αγκαλά σφόδρα αμφιλεγόμενος, γερμανός ιστορικός, περιηγητής, δημοσιογράφος και πολιτικός, Jakob Philipp Falmerayer (Τυρόλο 1790- Μόναχο 1861), περισσότερο γνωστός για τις θεωρίες του περί φυλετικής καταγωγής των Νεοελλήνων, στα βιβλία του «Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους» και «περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων» που γράφτηκαν κατά τη δεκαετία του 1830, υποστηρίζει μεταξύ άλλων πως οι Έλληνες της νεότερης εποχής δεν κατάγονται από τους αρχαίους Έλληνες αλλά προέρχονται από τους Σλάβους που εισέβαλαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και από Αλβανούς που εξαπλώθηκαν κατά τον ύστερο Μεσαίωνα. Ούτε μια απλή σταγόνα αίματος, γνησίου ελληνικού αίματος, δεν τρέχει στις φλέβες των χριστιανών κατοίκων της σημερινής Ελλάδος, έγραφε χαρακτηριστικά. Οι απόψεις αυτές, μολονότι απαντήθηκαν πειστικά με επιστημονικά μέσα και τεκμήρια από τον μεγάλο Έλληνα ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρηγόπουλο ο οποίος απέδειξε με αδιάσειστα στοιχεία τη συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι τα νεότερα χρόνια, υιοθετήθηκαν από μεταγενέστερους ιστορικούς, και στην περίοδο της γερμανικής κατοχής (1941-1944) οι απόψεις αυτές φέρεται να ήσαν δημοφιλείς στους ναζιστικούς κύκλους και να χρησίμευσαν και ως άλλοθι για όσα κακά διέπραξαν σε βάρος της χώρας μας οι δυνάμεις κατοχής. Αυτά, όμως, και οι απόψεις του Falmerayer και του Παπαρηγόπουλου είναι παγκοίνως γνωστές.
Πέραν όλων αυτών, από τα ίδια τα πράγματα δεν αμφισβητείται ότι είμαστε γνήσιοι συνεχιστές εκείνου του πολιτισμού για έναν καίριο και αναντίρρητο λόγο. Κι ο λόγος είναι ότι ως λαός, μέσα στη μακρά πορεία πολλών αιώνων, από τα μυθικά και αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, κάνουμε τα ίδια ακριβώς ατομικά και συλλογικά λάθη, τα ίδια αδιόρθωτα λάθη, και τόσα λάθη όσα και ο βασικός κορμός της ιστορικής πορείας μας. Και ποια είναι αυτά τα λάθη, η κακοδαιμονία που μας κατατρύχει, που διαπερνά ως μαρτυρικός μίτος την ιστορική μας πορεία, που μας θλίβει και μας καταθλίβει. Είναι η εμφύλια διαμάχη, η έλλειψη ομόνοιας και ενότητας και ομοψυχίας, η μήνις και οι κληρονόμοι της, ο θυμός, το μίσος, η μανία και η οργή,
Μυθικά χρόνια
Στο αρχαιότερο ποίημα του κόσμου, στην «Ιλιάδα», άδεται η οργή του ήρωα Αχιλλέα εναντίον ενός άλλου ήρωα του Αγαμέμνονα. Στο άλλο καταγωγικό μας έργο στην «Οδύσσεια» η αφήγηση άρχεται με έναν γενικευμένο καβγά στον Όλυμπο, όπου οι μεγάλοι θεοί αλληλοϋπονομεύονται, μοιχεύονται, κλέβουν, ψεύδονται, κατασκοπεύουν, μεταμφιέζονται, παραπλανούν, δολοφονούν πισώπλατα.²
Ο Αγαμέμνων θυσίασε την κόρη του Ιφιγένεια και η Κλυταιμνήστρα, γυναίκα του, τον σκότωσε για να τον εκδικηθεί. Ο γιός του Ορέστης, σκότωσε τη μάνα του Κλυταιμνήστρα, από εκδίκηση. Ο Οιδίποδας σκοτώνει τον πατέρα του, χωρίς να γνωρίζει ότι είναι πατέρας του και πλαγιάζει με τη μητέρα του. Τα τέκνα του, Πολυνείκης και Ετεοκλής αλληλοφονεύονται για τη διεκδίκηση του θρόνου. Και άπειρα άλλα παραδείγματα, ων ουκ έστιν αριθμός.
Βέβαια όλα αυτά φαντάζουν μυθικά, γράφτηκαν από ανθρώπους που δρουν και υποφέρουν και προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη μοίρα του ανθρώπου. Αλλά έρχονται και τα ιστορικά γεγονότα για να επιβεβαιώσουν την εθνική μας κακοδαιμονία.
Αρχαία χρόνια
Ο ιδιοφυής στρατηγός Θεμιστοκλής εξορίζεται ως προδότης και καταφεύγει στους Πέρσες τους οποίους κατατρόπωσε ως Αθηναίος στρατηγός. Ο Αριστείδης ο Δίκαιος εξορίστηκε γιατί ήταν …αφόρητα δίκαιος. Ο Θουκυδίδης καταδικάστηκε …ως αποτυχών στρατηγός. Ο μέγιστος των φιλοσόφων Σωκράτης οδηγήθηκε στο κώνειο! Ο Μέγας Αλέξανδρος μαχαίρωσε τον αγαπημένο του σύντροφο και νυμφεύτηκε την κόρη του πέρση βασιλιά.
Βυζαντινά χρόνια
Όλα τα παραπάνω ωχριούν στα εγκλήματα, τα πάθη, τις δολοπλοκίες, εξορίες συζύγων, τυφλώσεις και δολοφονίες διεκδικητών και ερωτικών αντιζήλων και σε άλλες βαρβαρότητες που συνέβαιναν συχνά πυκνά με αμείωτη ένσταση στις αυτοκρατορικές αυλές, οικίες και κατοικίες, σε δώματα και κρεβατοκάμαρες του ιερού παλατιού.
Ο Νικηφόρος Φωκάς για το θρόνο και τα μάτια της Θεοφανώς δολοφονεί τον αυτοκράτορα σύζυγό της και ο Τσιμισκής για τους ίδιους λόγους σκοτώνει το Φωκά. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία (752-803) δεν δίστασε να τυφλώσει τον μοναχογιό της Κωνσταντίνο ΣΤ’ (771-805), προκειμένου να ασκεί ακώλυτα την εξουσία με τον ευνοούμενό της Σταυράκιο. Σε αρκετές περιπτώσεις το δυναστικό ζήτημα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία λυνόταν με δολοφονίες αυτοκρατόρων. Ο Κώνστας Β’ (630-668), γνωστός και ως Πωγωνάτος, χτυπήθηκε μέχρι θανάτου με μία σαπουνοθήκη από άνθρωπο της αυλής του, την ώρα που έπαιρνε το λουτρό του στις Συρακούσες. Ο Μιχαήλ Γ’ ο Μέθυσος (839-867) σκοτώθηκε μέσα στην κρεβατοκάμαρά του από άνδρα του μετέπειτα διαδόχου του Βασιλείου Α’ (ιδρυτή της Μακεδονικής δυναστείας), καθώς δεν μπόρεσε να προβάλει αντίσταση, ύστερα από ένα άγριο μεθύσι. Οι Βυζαντινοί πίστευαν ότι οι άνθρωποι με αναπηρίες ήταν ακατάλληλοι για το θρόνο. Γι’ αυτό κάποιοι από τους διεκδικητές του θρόνου φρόντιζαν να ακρωτηριάζουν τους αντιπάλους τους παρά να τους σκοτώνουν. Η τύφλωση ήταν πολύ δημοφιλής, όπως και το κόψιμο της μύτης και της γλώσσας. Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος τύφλωσε τον Ιωάννη Δ΄ και έμεινε μόνος στον θρόνο. Στην κρεβατοκάμαρά του δολοφονήθηκε και ο πιο διάσημος Νικηφόρος Φωκάς (912-969).
Νεότερα χρόνια
Άνθρωποι της Φιλικής Εταιρείας, επαναστάτες αφοσιωμένοι, πατριώτες αψεγάδιαστοι, εκτελούν σύντροφό τους αδίκως. Ο αρχηγός της επανάστασης, ο στρατηγός Κολοκοτρώνης βρέθηκε στη φυλακή καταδικασμένος σε θάνατο από συναγωνιστές του. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος δολοφονήθηκε και γκρεμίστηκε από την ακρόπολη από το πρωτοπαλίκαρο του Γκούρα. Ο Καραϊσκάκης δολοφονήθηκε στα μουλωχτά από φίλιο, ελληνικό χέρι. Ελληνικά χέρια εκτέλεσαν τον Καποδίστρια. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δέχτηκε δολοφονικές επιθέσεις από ομόγλωσσους, όμαιμους, ομόθρησκους Έλληνες. Έλληνες όρθωσαν το «ανάθεμα» εναντίον του. Και ως απάντηση Έλληνες δολοφόνησαν τον Ίωνα Δραγούμη. Ελληνικά χέρια σκότωσαν τον δημοκρατικό στρατηγό Ψαρρό και ελληνικά χέρια έστειλαν στο εκτελεστικό απόσπασμα το Νίκο Μπελογιάννη και τους συντρόφους του. Ελληνικά χέρια δολοφόνησαν το Λαμπράκη και τον Πέτρουλα και τον Μανδηλαρά και τον Καραγιώργη στην υπερορία.
Επιλογικά
Λέγεται συχνά ότι τα πιο σπουδαία μαθήματα τα διδάσκεται ο άνθρωπος διαβάζοντας και μελετώντας την ιστορία. Και τούτο διότι με την ιστορία ερμηνεύεις και κατανοείς το παρελθόν, αναλύεις το παρόν και προβλέπεις, τρομάρα μας, το μέλλον. Η διαπίστωση, όμως, στην οποία εγώ προβαίνω είναι ότι: το μόνο που διδάσκει η ιστορία είναι ότι…δεν διδάσκει.
Κατερίνη Νοέμβριος 2019.
¹Ο Ιωάννης Φ. Καζταρίδης, δρ. Φιλολογίας, ερευνητής και συγγραφέας βιβλίων τοπικής ιστορίας, είναι Δ|ντής Β`θμιας Εκπαίδευσης Πιερίας.
²Κώστα Γεωργουσόπουλου, Οι κληρονόμοι της μήνιος, εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 12 Οκτ. 2019.
Ο μεγάλος, αγκαλά σφόδρα αμφιλεγόμενος, γερμανός ιστορικός, περιηγητής, δημοσιογράφος και πολιτικός, Jakob Philipp Falmerayer (Τυρόλο 1790- Μόναχο 1861), περισσότερο γνωστός για τις θεωρίες του περί φυλετικής καταγωγής των Νεοελλήνων, στα βιβλία του «Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους» και «περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων» που γράφτηκαν κατά τη δεκαετία του 1830, υποστηρίζει μεταξύ άλλων πως οι Έλληνες της νεότερης εποχής δεν κατάγονται από τους αρχαίους Έλληνες αλλά προέρχονται από τους Σλάβους που εισέβαλαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και από Αλβανούς που εξαπλώθηκαν κατά τον ύστερο Μεσαίωνα. Ούτε μια απλή σταγόνα αίματος, γνησίου ελληνικού αίματος, δεν τρέχει στις φλέβες των χριστιανών κατοίκων της σημερινής Ελλάδος, έγραφε χαρακτηριστικά. Οι απόψεις αυτές, μολονότι απαντήθηκαν πειστικά με επιστημονικά μέσα και τεκμήρια από τον μεγάλο Έλληνα ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρηγόπουλο ο οποίος απέδειξε με αδιάσειστα στοιχεία τη συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι τα νεότερα χρόνια, υιοθετήθηκαν από μεταγενέστερους ιστορικούς, και στην περίοδο της γερμανικής κατοχής (1941-1944) οι απόψεις αυτές φέρεται να ήσαν δημοφιλείς στους ναζιστικούς κύκλους και να χρησίμευσαν και ως άλλοθι για όσα κακά διέπραξαν σε βάρος της χώρας μας οι δυνάμεις κατοχής. Αυτά, όμως, και οι απόψεις του Falmerayer και του Παπαρηγόπουλου είναι παγκοίνως γνωστές.
Πέραν όλων αυτών, από τα ίδια τα πράγματα δεν αμφισβητείται ότι είμαστε γνήσιοι συνεχιστές εκείνου του πολιτισμού για έναν καίριο και αναντίρρητο λόγο. Κι ο λόγος είναι ότι ως λαός, μέσα στη μακρά πορεία πολλών αιώνων, από τα μυθικά και αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, κάνουμε τα ίδια ακριβώς ατομικά και συλλογικά λάθη, τα ίδια αδιόρθωτα λάθη, και τόσα λάθη όσα και ο βασικός κορμός της ιστορικής πορείας μας. Και ποια είναι αυτά τα λάθη, η κακοδαιμονία που μας κατατρύχει, που διαπερνά ως μαρτυρικός μίτος την ιστορική μας πορεία, που μας θλίβει και μας καταθλίβει. Είναι η εμφύλια διαμάχη, η έλλειψη ομόνοιας και ενότητας και ομοψυχίας, η μήνις και οι κληρονόμοι της, ο θυμός, το μίσος, η μανία και η οργή,
Μυθικά χρόνια
Στο αρχαιότερο ποίημα του κόσμου, στην «Ιλιάδα», άδεται η οργή του ήρωα Αχιλλέα εναντίον ενός άλλου ήρωα του Αγαμέμνονα. Στο άλλο καταγωγικό μας έργο στην «Οδύσσεια» η αφήγηση άρχεται με έναν γενικευμένο καβγά στον Όλυμπο, όπου οι μεγάλοι θεοί αλληλοϋπονομεύονται, μοιχεύονται, κλέβουν, ψεύδονται, κατασκοπεύουν, μεταμφιέζονται, παραπλανούν, δολοφονούν πισώπλατα.²
Ο Αγαμέμνων θυσίασε την κόρη του Ιφιγένεια και η Κλυταιμνήστρα, γυναίκα του, τον σκότωσε για να τον εκδικηθεί. Ο γιός του Ορέστης, σκότωσε τη μάνα του Κλυταιμνήστρα, από εκδίκηση. Ο Οιδίποδας σκοτώνει τον πατέρα του, χωρίς να γνωρίζει ότι είναι πατέρας του και πλαγιάζει με τη μητέρα του. Τα τέκνα του, Πολυνείκης και Ετεοκλής αλληλοφονεύονται για τη διεκδίκηση του θρόνου. Και άπειρα άλλα παραδείγματα, ων ουκ έστιν αριθμός.
Βέβαια όλα αυτά φαντάζουν μυθικά, γράφτηκαν από ανθρώπους που δρουν και υποφέρουν και προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη μοίρα του ανθρώπου. Αλλά έρχονται και τα ιστορικά γεγονότα για να επιβεβαιώσουν την εθνική μας κακοδαιμονία.
Αρχαία χρόνια
Ο ιδιοφυής στρατηγός Θεμιστοκλής εξορίζεται ως προδότης και καταφεύγει στους Πέρσες τους οποίους κατατρόπωσε ως Αθηναίος στρατηγός. Ο Αριστείδης ο Δίκαιος εξορίστηκε γιατί ήταν …αφόρητα δίκαιος. Ο Θουκυδίδης καταδικάστηκε …ως αποτυχών στρατηγός. Ο μέγιστος των φιλοσόφων Σωκράτης οδηγήθηκε στο κώνειο! Ο Μέγας Αλέξανδρος μαχαίρωσε τον αγαπημένο του σύντροφο και νυμφεύτηκε την κόρη του πέρση βασιλιά.
Βυζαντινά χρόνια
Όλα τα παραπάνω ωχριούν στα εγκλήματα, τα πάθη, τις δολοπλοκίες, εξορίες συζύγων, τυφλώσεις και δολοφονίες διεκδικητών και ερωτικών αντιζήλων και σε άλλες βαρβαρότητες που συνέβαιναν συχνά πυκνά με αμείωτη ένσταση στις αυτοκρατορικές αυλές, οικίες και κατοικίες, σε δώματα και κρεβατοκάμαρες του ιερού παλατιού.
Ο Νικηφόρος Φωκάς για το θρόνο και τα μάτια της Θεοφανώς δολοφονεί τον αυτοκράτορα σύζυγό της και ο Τσιμισκής για τους ίδιους λόγους σκοτώνει το Φωκά. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία (752-803) δεν δίστασε να τυφλώσει τον μοναχογιό της Κωνσταντίνο ΣΤ’ (771-805), προκειμένου να ασκεί ακώλυτα την εξουσία με τον ευνοούμενό της Σταυράκιο. Σε αρκετές περιπτώσεις το δυναστικό ζήτημα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία λυνόταν με δολοφονίες αυτοκρατόρων. Ο Κώνστας Β’ (630-668), γνωστός και ως Πωγωνάτος, χτυπήθηκε μέχρι θανάτου με μία σαπουνοθήκη από άνθρωπο της αυλής του, την ώρα που έπαιρνε το λουτρό του στις Συρακούσες. Ο Μιχαήλ Γ’ ο Μέθυσος (839-867) σκοτώθηκε μέσα στην κρεβατοκάμαρά του από άνδρα του μετέπειτα διαδόχου του Βασιλείου Α’ (ιδρυτή της Μακεδονικής δυναστείας), καθώς δεν μπόρεσε να προβάλει αντίσταση, ύστερα από ένα άγριο μεθύσι. Οι Βυζαντινοί πίστευαν ότι οι άνθρωποι με αναπηρίες ήταν ακατάλληλοι για το θρόνο. Γι’ αυτό κάποιοι από τους διεκδικητές του θρόνου φρόντιζαν να ακρωτηριάζουν τους αντιπάλους τους παρά να τους σκοτώνουν. Η τύφλωση ήταν πολύ δημοφιλής, όπως και το κόψιμο της μύτης και της γλώσσας. Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος τύφλωσε τον Ιωάννη Δ΄ και έμεινε μόνος στον θρόνο. Στην κρεβατοκάμαρά του δολοφονήθηκε και ο πιο διάσημος Νικηφόρος Φωκάς (912-969).
Νεότερα χρόνια
Άνθρωποι της Φιλικής Εταιρείας, επαναστάτες αφοσιωμένοι, πατριώτες αψεγάδιαστοι, εκτελούν σύντροφό τους αδίκως. Ο αρχηγός της επανάστασης, ο στρατηγός Κολοκοτρώνης βρέθηκε στη φυλακή καταδικασμένος σε θάνατο από συναγωνιστές του. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος δολοφονήθηκε και γκρεμίστηκε από την ακρόπολη από το πρωτοπαλίκαρο του Γκούρα. Ο Καραϊσκάκης δολοφονήθηκε στα μουλωχτά από φίλιο, ελληνικό χέρι. Ελληνικά χέρια εκτέλεσαν τον Καποδίστρια. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δέχτηκε δολοφονικές επιθέσεις από ομόγλωσσους, όμαιμους, ομόθρησκους Έλληνες. Έλληνες όρθωσαν το «ανάθεμα» εναντίον του. Και ως απάντηση Έλληνες δολοφόνησαν τον Ίωνα Δραγούμη. Ελληνικά χέρια σκότωσαν τον δημοκρατικό στρατηγό Ψαρρό και ελληνικά χέρια έστειλαν στο εκτελεστικό απόσπασμα το Νίκο Μπελογιάννη και τους συντρόφους του. Ελληνικά χέρια δολοφόνησαν το Λαμπράκη και τον Πέτρουλα και τον Μανδηλαρά και τον Καραγιώργη στην υπερορία.
Επιλογικά
Λέγεται συχνά ότι τα πιο σπουδαία μαθήματα τα διδάσκεται ο άνθρωπος διαβάζοντας και μελετώντας την ιστορία. Και τούτο διότι με την ιστορία ερμηνεύεις και κατανοείς το παρελθόν, αναλύεις το παρόν και προβλέπεις, τρομάρα μας, το μέλλον. Η διαπίστωση, όμως, στην οποία εγώ προβαίνω είναι ότι: το μόνο που διδάσκει η ιστορία είναι ότι…δεν διδάσκει.
Κατερίνη Νοέμβριος 2019.
¹Ο Ιωάννης Φ. Καζταρίδης, δρ. Φιλολογίας, ερευνητής και συγγραφέας βιβλίων τοπικής ιστορίας, είναι Δ|ντής Β`θμιας Εκπαίδευσης Πιερίας.
²Κώστα Γεωργουσόπουλου, Οι κληρονόμοι της μήνιος, εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 12 Οκτ. 2019.
