Στην πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης, όπως λεγόταν συνήθως η Βαλκανική Χερσόνησος, μετά τους βαλκανικούς πολέμους 1912-1913, τον α’ παγκόσμιο πόλεμο (Α’ Π.Π.) 1914-1918 και την Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή το 1920-1922 και με τις συνθήκες του Λονδίνου 17/30 Μαΐου 1913, του Βουκουρεστίου 28 Ιουλίου 10 Αυγούστου 1913, των Σεβρών 10 Αυγούστου 1920 και της Λωζάνης 24 Ιουλίου 1923 είχαν καθοριστεί διαδοχικά τα σύνορα των βαλκανικών χωρών και είχε επέλθει κάποια ισορροπία και ηρεμία στην περιοχή μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 20.
Στις αρχές της δεκαετίας του 30 μετά την άνοδο του Φασισμού στην Ιταλία το 1923 και ιδίως του Ναζισμού στην Γερμανία το 1933 η ισορροπημένη πολιτική κατάσταση και ειρήνη στην Ευρώπη άρχισε να κλονίζεται και τα σύννεφα ενός νέου πολέμου άρχισαν να πυκνώνουν και να γίνονται και ορατά, παρά τις προσπάθειες ορισμένων ηγετών κρατών που προσπαθούσαν να διατηρήσουν την ειρήνη.
Από Ελληνικής πλευράς είχε ωριμάσει η ιδέα για οχύρωση της οριοθετικής γραμμής στην περιοχή του όρους Μπέλλες και έχοντας ως προηγούμενο παράδειγμα αυτό του Μαΐου του 1916 κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο όταν η περιοχή Ρούπελ παραδόθηκε αύτανδρη στις εχθρικές τότε κεντρικές δυνάμεις, έγινε ακόμα πιο επιτακτική η ανάγκη οχυρώσεως της περιοχής.
Ο προγραμματισμός κατασκευής του έργου ολοκληρώθηκε το 1935 και η κατασκευή του άρχισε το 1936 επί πρωθυπουργίας-δικτατορίας ΜΕΤΑΞΑ και αρχηγού του ΓΕΣ Αλέξανδρου Παπάγου.
Η οχύρωση και τα έργα κατασκευάστηκαν αποκλειστικά από ελληνικά χέρια και με άκρα μυστικότητα, ώστε οι βόρειοι γείτονές μας να μην αντιληφθούν το παραμικρό, αν και τα οχυρά γινόταν κοντά στην οριοθετική γραμμή.
Η επίβλεψη του έργου γινόταν από αξιωματικούς του μηχανικού.
Λέγεται ότι οι εργάτες που εργάστηκαν για την κατασκευή των οχυρών μεταφέρονταν νύκτα και πολλές φορές με κλειστά και δεμένα τα μάτια για να μην γνωρίσουν σε ποιο σημείο εργάζονται ούτως ώστε όταν θα επανέρχονταν στις εστίες τους να μην δώσουν πληροφορίες και διαρρεύσει το γεγονός της κατασκευής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εχθρικές δυνάμεις που επιτέθηκαν στα οχυρά δεν είχαν επαρκεί στοιχεία για τις θέσεις, τον οπλισμό και την δύναμη των οχυρών.
Νόμιζαν ότι ήταν εγκατεσπαρμένα σκυρόδετα σκέπαστρα γι’ αυτό η αποκάλυψη της κορφής των οχυρών μετά την επίθεση στις 6 Απριλίου 1941 απετέλεσε για τον εχθρό μεγάλη έκπληξη και θαυμασμό συνάμα για τους υπερασπιστές.
Τι ήταν όμως τα οχυρά και σε ποια σημεία κατασκευάστηκαν;
Το κάθε οχυρό αποτελούσε ένα περίκλειστο αμυντικό έργο από ενισχυμένο σκυρόδεμα (μπετόν αρμέ) με ένα ή περισσότερα στεγανά συγκροτήματα, ικανό να αμυνθεί και να απαγορεύσει την είσοδο και διέλευση εχθρικών δυνάμεων προς κάθε κατεύθυνση.
Περιελάμβανε πυροβολεία, ολμοβολεία, πολυβολεία πολλαπλές εισόδους και εξόδους και έργα παραλλαγής και παραπλάνησης του εχθρού.
Στα υπόγεια όταν υπήρχαν θάλαμοι αξκων και οπλιτών, μαγειρεία, αποθήκες τροφίμων, δεξαμενές νερού, φαρμακείο, χειρουργείο και σύστημα αερισμού και φωτισμού με γεννήτριες, φακούς και λάμπες πετρελαίου.
Εξωτερικά συμπληρώθηκε με έργα επιφάνειας για την υποστήριξή του.
Κατασκευάστηκαν συνολικά 21 οχυρά με βάση την διαμορφούμενη τότε στρατηγική κατάσταση που εκτείνονταν από τον Αξιό ποταμό (Δυτικές υπώρειες του όρους Μπέλλες) μέχρι το όρος Ροδόπη (βόρεια της Κομοτηνής) και σε άξονες εισόδου από βορρά προς νότο.
Ποια ήταν αυτά :
Α: Στο όρος Μπέλλες: ΠΟΠΟΤΛΙΒΙΤΣΑ – ΙΣΤΙΜΠΕΗ – ΚΕΛΚΑΓΙ – ΑΡΠΑΛΟΥΚΙ – ΠΑΛΟΥΡΙΩΝΕΣ
Β: Περιοχή Αγγίστρου : ΡΟΥΠΕΛ – ΚΑΡΑΤΑΣ – ΚΑΛΗ
Γ: Περιοχή Μαύρου Βουνού: ΠΕΡΣΕΚ
Δ: Υψίπεδο Νευροκοπίου: ΜΠΑΜΠΑΖΩΡΑ – ΜΑΛΙΑΓΚΑ – ΠΕΡΙΘΩΡΙ – ΠΑΡΤΑΛΟΥΣΚΑ – ΝΤΑΣΑΒΛΙ – ΛΙΣΣΕ – ΠΥΡΑΜΙΔΟΕΙΔΕΣ
Ε: Στο Βώλακα: ΚΑΣΤΥΛΟ – ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ – ΜΠΑΡΤΙΣΕΒΑ
ΣΤ: Δυτική Θράκη: ΕΧΙΝΟΣ – ΝΥΜΦΑΙΑ
Λέγεται ότι οι εργάτες που εργάστηκαν για την κατασκευή των οχυρών μεταφέρονταν νύκτα και πολλές φορές με κλειστά και δεμένα τα μάτια για να μην γνωρίσουν σε ποιο σημείο εργάζονται ούτως ώστε όταν θα επανέρχονταν στις εστίες τους να μην δώσουν πληροφορίες και διαρρεύσει το γεγονός της κατασκευής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εχθρικές δυνάμεις που επιτέθηκαν στα οχυρά δεν είχαν επαρκεί στοιχεία για τις θέσεις, τον οπλισμό και την δύναμη των οχυρών.
Νόμιζαν ότι ήταν εγκατεσπαρμένα σκυρόδετα σκέπαστρα γι’ αυτό η αποκάλυψη της κορφής των οχυρών μετά την επίθεση στις 6 Απριλίου 1941 απετέλεσε για τον εχθρό μεγάλη έκπληξη και θαυμασμό συνάμα για τους υπερασπιστές.
Τι ήταν όμως τα οχυρά και σε ποια σημεία κατασκευάστηκαν;
Το κάθε οχυρό αποτελούσε ένα περίκλειστο αμυντικό έργο από ενισχυμένο σκυρόδεμα (μπετόν αρμέ) με ένα ή περισσότερα στεγανά συγκροτήματα, ικανό να αμυνθεί και να απαγορεύσει την είσοδο και διέλευση εχθρικών δυνάμεων προς κάθε κατεύθυνση.
Περιελάμβανε πυροβολεία, ολμοβολεία, πολυβολεία πολλαπλές εισόδους και εξόδους και έργα παραλλαγής και παραπλάνησης του εχθρού.
Στα υπόγεια όταν υπήρχαν θάλαμοι αξκων και οπλιτών, μαγειρεία, αποθήκες τροφίμων, δεξαμενές νερού, φαρμακείο, χειρουργείο και σύστημα αερισμού και φωτισμού με γεννήτριες, φακούς και λάμπες πετρελαίου.
Εξωτερικά συμπληρώθηκε με έργα επιφάνειας για την υποστήριξή του.
Κατασκευάστηκαν συνολικά 21 οχυρά με βάση την διαμορφούμενη τότε στρατηγική κατάσταση που εκτείνονταν από τον Αξιό ποταμό (Δυτικές υπώρειες του όρους Μπέλλες) μέχρι το όρος Ροδόπη (βόρεια της Κομοτηνής) και σε άξονες εισόδου από βορρά προς νότο.
Ποια ήταν αυτά :
Α: Στο όρος Μπέλλες: ΠΟΠΟΤΛΙΒΙΤΣΑ – ΙΣΤΙΜΠΕΗ – ΚΕΛΚΑΓΙ – ΑΡΠΑΛΟΥΚΙ – ΠΑΛΟΥΡΙΩΝΕΣ
Β: Περιοχή Αγγίστρου : ΡΟΥΠΕΛ – ΚΑΡΑΤΑΣ – ΚΑΛΗ
Γ: Περιοχή Μαύρου Βουνού: ΠΕΡΣΕΚ
Δ: Υψίπεδο Νευροκοπίου: ΜΠΑΜΠΑΖΩΡΑ – ΜΑΛΙΑΓΚΑ – ΠΕΡΙΘΩΡΙ – ΠΑΡΤΑΛΟΥΣΚΑ – ΝΤΑΣΑΒΛΙ – ΛΙΣΣΕ – ΠΥΡΑΜΙΔΟΕΙΔΕΣ
Ε: Στο Βώλακα: ΚΑΣΤΥΛΟ – ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ – ΜΠΑΡΤΙΣΕΒΑ
ΣΤ: Δυτική Θράκη: ΕΧΙΝΟΣ – ΝΥΜΦΑΙΑ
Για την προφύλαξη των οχυρών ( τα οποία παραδόξως έφεραν ονομασίες σλαβικής προέλευσης) από τυχόν υπερκέραση των είχε κατασκευασθεί πιο πίσω συμπληρωματική αμυντική τοποθεσία ή των ΚΡΟΥΣΙΩΝ ανάμεσα στις λίμνες ΚΕΡΚΙΝΗ – ΔΟΪΡΑΝΗΣ
Η αχίλλειος πτέρνα όμως βρισκόταν αριστερά από το οχυρό ΠΟΠΟΤΛΙΒΙΤΣΑ στις δυτικές απώρειες του όρους ΜΠΕΛΛΕΣ όπου ρέει ο ποταμός Αξιός όπου δεν είχε ολοκληρωθεί η οχύρωση.
Από το σημείο αυτό εισέβαλλαν οι Γερμανοί μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και προήλασαν μέχρι τη Θεσσαλονίκη τη στιγμή που τα οχυρά αμυνόταν σθεναρά και παρά τις προτροπές των Γερμανών να παραδοθούν γιατί είχε υπογραφεί ήδη η συνθηκολόγηση, αυτά αμύνονταν ακόμα.
Ιστορική θα μείνει η απάντηση του Δκτου του οχυρού ΡΟΥΠΕΛ Τχη Δουράτσου Γεωργίου στις προτροπές των Γερμανών να παραδοθεί γιατί επήλθε η συνθηκολόγηση και μη γνωρίζων αυτός τίποτε το σχετικό απήντησε «ΤΑ ΟΧΥΡΑ ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΙΔΟΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ» και συνέχισε τον αγώνα μέχρι την στιγμή που έλαβε σήμα από το τμήμα στρατιάς της Ανατολικής Μακεδονίας ( ΤΣΑΜ) για λήξη του πολέμου.
Το μεγαλύτερο ίσως οχυρό είναι αυτό του ΡΟΥΠΕΛ.
Σήμερα ακόμη διατηρούνται σε καλή κατάσταση και ορισμένα είναι ανοικτά και για το κοινό ιδίως κατά την επέτειο της μάχης των οχυρών στις 6 Απριλίου κάθε έτος.
Σπουδαιότερα και επισκέψιμα είναι το ΙΣΤΙΜΠΕΗ, το ΡΟΥΠΕΛ, ο ΕΧΙΝΟΣ και η ΝΥΜΦΑΙΑ τα οποία προκαλούν το θαυμασμό των επισκεπτών.
Αυτά είναι τα οχυρά η λεγόμενη «ΓΡΑΜΜΗ ΜΕΤΑΞΑ» η οποία αρχίζει από το όρος Μπέλλες και συνεχίζοντας την οριοθετική γραμμή Ελλάδος – Βουλγαρίας φθάνει μέχρι το όρος Ροδόπη με τελευταίο οχυρό το της ΝΥΜΦΑΙΑΣ και πρώτο το της ΠΟΠΟΤΛΙΒΑΣ.
Πήρε την ονομασία της από τον τότε πρωθυπουργό που είχε την ευθύνη για την άμυνα της χώρας και την επιτυχή προετοιμασία της ενόψει του φανερού πλέον και επερχόμενου πολέμου.
Τελειώνοντας λέγεται ότι ο προϋπολογισμός του έργου ανήρχετο σε 3-4 δις δραχμές.
Το έργο κατασκευάστηκε με 1,5 δις δραχμές και τα υπόλοιπα χρήματα του προϋπολογισμού επεστράφησαν στα ταμεία του κράτους.
Γιατί άραγε;
Ίσως γιατί την κατασκευή και την επίβλεψη του έργου είχαν Αξιωματικοί του στρατού;
Ίσως γιατί δεν τολμούσαν να κάνουν διάφορα τερτίπτια (κομπίνες) λόγο φόβου από το δικτατορικό καθεστώς ΜΕΤΑΞΑ;
Ή ίσως γιατί δεν γνώριζαν την ουσιαστική έννοια της λέξεως μίζα και νομίζανε ότι η μίζα είναι η υποδοχή που μπαίνει το κλειδί και παίρνει μπρος η μηχανή του αυτοκινήτου;
Ας το συγκρίνουμε με τα σημερινά έργα με τι προϋπολογισμό ξεκινούν και με τι συνολικό κόστος τελειώνουν!!!
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΧΗ ΒΑΡΔΑΚΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ:
Η αχίλλειος πτέρνα όμως βρισκόταν αριστερά από το οχυρό ΠΟΠΟΤΛΙΒΙΤΣΑ στις δυτικές απώρειες του όρους ΜΠΕΛΛΕΣ όπου ρέει ο ποταμός Αξιός όπου δεν είχε ολοκληρωθεί η οχύρωση.
Από το σημείο αυτό εισέβαλλαν οι Γερμανοί μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και προήλασαν μέχρι τη Θεσσαλονίκη τη στιγμή που τα οχυρά αμυνόταν σθεναρά και παρά τις προτροπές των Γερμανών να παραδοθούν γιατί είχε υπογραφεί ήδη η συνθηκολόγηση, αυτά αμύνονταν ακόμα.
Ιστορική θα μείνει η απάντηση του Δκτου του οχυρού ΡΟΥΠΕΛ Τχη Δουράτσου Γεωργίου στις προτροπές των Γερμανών να παραδοθεί γιατί επήλθε η συνθηκολόγηση και μη γνωρίζων αυτός τίποτε το σχετικό απήντησε «ΤΑ ΟΧΥΡΑ ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΙΔΟΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ» και συνέχισε τον αγώνα μέχρι την στιγμή που έλαβε σήμα από το τμήμα στρατιάς της Ανατολικής Μακεδονίας ( ΤΣΑΜ) για λήξη του πολέμου.
Το μεγαλύτερο ίσως οχυρό είναι αυτό του ΡΟΥΠΕΛ.
Σήμερα ακόμη διατηρούνται σε καλή κατάσταση και ορισμένα είναι ανοικτά και για το κοινό ιδίως κατά την επέτειο της μάχης των οχυρών στις 6 Απριλίου κάθε έτος.
Σπουδαιότερα και επισκέψιμα είναι το ΙΣΤΙΜΠΕΗ, το ΡΟΥΠΕΛ, ο ΕΧΙΝΟΣ και η ΝΥΜΦΑΙΑ τα οποία προκαλούν το θαυμασμό των επισκεπτών.
Αυτά είναι τα οχυρά η λεγόμενη «ΓΡΑΜΜΗ ΜΕΤΑΞΑ» η οποία αρχίζει από το όρος Μπέλλες και συνεχίζοντας την οριοθετική γραμμή Ελλάδος – Βουλγαρίας φθάνει μέχρι το όρος Ροδόπη με τελευταίο οχυρό το της ΝΥΜΦΑΙΑΣ και πρώτο το της ΠΟΠΟΤΛΙΒΑΣ.
Πήρε την ονομασία της από τον τότε πρωθυπουργό που είχε την ευθύνη για την άμυνα της χώρας και την επιτυχή προετοιμασία της ενόψει του φανερού πλέον και επερχόμενου πολέμου.
Τελειώνοντας λέγεται ότι ο προϋπολογισμός του έργου ανήρχετο σε 3-4 δις δραχμές.
Το έργο κατασκευάστηκε με 1,5 δις δραχμές και τα υπόλοιπα χρήματα του προϋπολογισμού επεστράφησαν στα ταμεία του κράτους.
Γιατί άραγε;
Ίσως γιατί την κατασκευή και την επίβλεψη του έργου είχαν Αξιωματικοί του στρατού;
Ίσως γιατί δεν τολμούσαν να κάνουν διάφορα τερτίπτια (κομπίνες) λόγο φόβου από το δικτατορικό καθεστώς ΜΕΤΑΞΑ;
Ή ίσως γιατί δεν γνώριζαν την ουσιαστική έννοια της λέξεως μίζα και νομίζανε ότι η μίζα είναι η υποδοχή που μπαίνει το κλειδί και παίρνει μπρος η μηχανή του αυτοκινήτου;
Ας το συγκρίνουμε με τα σημερινά έργα με τι προϋπολογισμό ξεκινούν και με τι συνολικό κόστος τελειώνουν!!!
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΧΗ ΒΑΡΔΑΚΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ:
