Τι όμως είχε προηγηθεί μέχρι τότε ούτως ώστε να αναμειχθούν σε αυτόν τον πόλεμο, ο οποίος στην αρχή φαινόταν ότι είναι Ευρωπαϊκός και κατόπιν αναμείχθησαν και άλλα κράτη και έτσι να καταστεί παγκόσμιος.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή ή καλύτερα από το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνος.
Μετά το τέλος των Ναπολεώντιων πολέμων η Αγγλία σημειώνει μεγάλη ανάπτυξη στη Βιομηχανία της. Η ανακάλυψη της υφαντικής, της κλωστικής, της ατμομηχανής και η χρησιμοποίηση του άνθρακα ως κινητήριας δύναμης, επιφέρουν ριζικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής. Η Αγγλία γίνεται η πρώτη βιομηχανική χώρα στην Ευρώπη.
Η Ιταλία μέχρι τότε είναι διασπασμένη σε μικρά ανεξάρτητα κρατίδια και το 1871 πετυχαίνει την ενότητά της σε ενιαίο κράτος με πρωτεύουσα την Ρώμη και την εδαφική μορφή που έχει σήμερα.
Η Γερμανία διαμελισμένη και αυτή σε διάφορα κράτη και κρατίδια (Πρωσία – Αυστρία κ.α.) κατορθώνει μετά τη νίκη της εναντίον της Γαλλίας στον πόλεμο του 1870-1871, (η οποία στην ουσία ήταν νίκη της Πρωσίας), να κηρύξει την ένωση της Γερμανίας υπό μορφή ομοσπονδιακής Αυτοκρατορίας. Η Γαλλία στον πόλεμο αυτό χάνει τα ανθρακοφόρα λεκανοπέδια της Αλσατίας και της Λωρραίνης.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο μετά τον Γερμανογαλλικό πόλεμο εμφανίζονται δυο νέες μεγάλες δυνάμεις στην Ευρώπη. Η Γερμανία στην Κεντρική Ευρώπη και η Ιταλία στη Μεσόγειο. Η Αυστρία γίνεται δυαδική αυτοκρατορία προσαρτίζοντας σε αυτή και το βασίλειο της Ουγγαρίας.
Εκτός όμως της Ευρώπης δημιουργούνται άλλες δυο μεγάλες δυνάμεις. Στη Βόρειο Αμερική οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) και στην Άπω Ανατολή η Ιαπωνία.
Οι ανάγκες όμως της βιομηχανίας για αγορές πρώτων υλών καθώς και οι αγορές για κατανάλωση των βιομηχανικών προϊόντων οδηγούν τις μεγάλες δυνάμεις για κατάκτηση νέων αποικιακών εδαφών ιδίως σε μικρές ή καθυστερημένες χώρες.
Η τάση αυτή των μεγάλων δυνάμεων ονομάστηκε ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ και δημιούργησε μεγάλες αντιθέσεις συμφερόντων και σοβαρούς ανταγωνισμούς μεταξύ τους.
Η Αγγλία είναι η πρώτη αποικιακή δύναμη. Στη Βόρεια Αμερική κατέχει τον Καναδά, στην Ασία κυριαρχεί στις Ινδίες, προσαρτεί την Βιρμανία, στη Νοτιοδυτική Αφρική ιδρύει τη λεγόμενη Νοτιοαφρικανική ένωση. Το 1882 καταλαμβάνει την Αίγυπτο εξασφαλίζουσα το βαμβάκι και το Σουέζ. Στο τέλος του 19ου αιώνα αποικίζουν την Αυστραλία και στις αρχές του 20ου αιώνα ενώνει τις αποικίες της σε αυτοδιοικούμενη ομοσπονδία υπό την επικυριαρχία της. Έτσι γίνεται η μεγαλύτερη εμπορική, ναυτική και αποικιακή δύναμη.
Η Γαλλία είναι η δεύτερη μεγάλη αποικιακή αυτοκρατορία. Κατέχει την Αλγερία, την Τυνησία και το Μαρόκο στη Βόρεια Αφρική. Στη Δυτική Αφρική τη Σενεγάλη, και τμήματα της Κεντρικής Αφρικής (Σαχάρα – Σουδάν και Κονγκό) καθώς και τη νήσο Μαδαγασκάρη. Τέλος το 1885 καταλαμβάνει και την Ινδοκίνα.
Η Γερμανία μετά το 1871 αναδεικνύεται σε μεγάλη εμπορική, ναυτική και αποικιακή δύναμη (έργο του Βίσμαρκ). Στη Δυτική Αφρική κατέχει το Κονγκό και το Καμερούν, στον Ειρηνικό τη Νέα Γουινέα και τα νησιά του ονομασθέντος Αρχιπέλαγους του Βίσμαρκ. Στο τέλος του 19ου αιώνα δημιουργεί οικονομικά συμφέροντα στη Κίνα, την Τουρκία και στα Βαλκανικά κράτη. Έτσι γίνεται η τρίτη αποικιακή μεγάλη δύναμη.
Η Ρωσία επεκτείνεται σημαντική στην Ασία καταλαμβάνουσα την περιοχή του ποταμού Ντάρια στη Σιβηρία και στρέφει την προσοχής της προς την Κίνα και την Ματζουρία με αποτέλεσμα να έλθει σε αντίθεση με την Αγγλία και κυρίως με την Ιαπωνία. Επιδιώκει να συνενώσει υπό την επιρροή της τους Σλάβους της Βαλκανικής και καταλαμβάνει εδάφη της Τουρκίας.
Η Ιαπωνία στην Άπω Ανατολή αναπτύχθηκε σε μεγάλη εμπορική, βιομηχανική και στρατιωτική δύναμη και επιζητεί να επεκταθεί προς την Κίνα και έτσι έρχεται σε σύγκρουση μαζί της το 1894. Η Κίνα ηττάται και παραχωρεί στην Ιαπωνία τη νήσο Φορμόζα και λιμένα Πόρτ – Αρθούρ της Ματζουρίας. Αντιδρώντας οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις το Πόρτ – Αρθούρ παραχωρείται στην Ρωσία, η οποία έρχεται σε οξύτατη αντίθεση με την Ιαπωνία και καταλήγουν σε πόλεμο το 1904 στον οποίο η Ρωσία υπέστη σοβαρή ήττα στη θάλασσα. Με την υπογραφείσα συνθήκη η Ρωσία παραχωρεί στην Ιαπωνία την προστασία της Κορέας, το Πόρτ Αρθούρ και εκκενώνει τη Ματζουρία. Έτσι η Ιαπωνία αποβαίνει κυριαρχούσα δύναμη στην Άπω Ανατολή.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επεκτείνονται εδαφικά καταλαμβάνοντας την Φλόριντα, αποσπούν από το Μεξικό το Τέξας, το Νέο Μεξικό και την Καλιφόρνια. Στον Ειρηνικό ωκεανό καταλαμβάνουν τις Φιλιππίνες και τη Χαβάη και από την Ρωσία την Αλάσκα. Γίνονται μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του κόσμου.
Μπαίνοντας στον 20ο αιώνα όλα τα μεγάλα κράτη δημιουργούν τεράστια συμφέροντα στις αποικίες αλλά και οξύτατες διαφορές μεταξύ τους. Έτσι οδηγούνται να δημιουργήσουν ισχυρούς στρατούς καθώς και συμμαχίες και συνασπισμούς.
Η τάση αυτή της δημιουργίας στρατιωτικής ισχύος ούτως ώστε να μπορέσουν να επιβληθούν στρατιωτικά ονομάστηκε ΜΙΛΙΤΑΡΙΣΜΟΣ.
Στην Ευρώπη δημιουργούνται δυο μεγάλοι σχηματισμοί. Η ΤΡΙΠΛΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ των Κεντρικών Δυνάμεων (ΓΕΡΜΑΝΙΑ – ΑΥΣΤΡΟΟΥΓΓΑΡΙΑ – ΙΤΑΛΙΑ) και η ΤΡΙΠΛΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ ή ΕΓΚΑΡΔΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ (ΑΝΤΑΝΤ) (ΓΑΛΛΙΑ – ΑΓΓΛΙΑ – ΡΩΣΙΑ).
Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ και ο ΜΙΛΙΤΑΡΙΣΜΟΣ είναι οι δυο βασικοί παράγοντες για την έκρηξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου.
ΤΑ ΑΙΤΙΑ
Εκτός του μιλιταρισμού και του ιμπεριαλισμού, υπήρξαν πολλά και διάφορα τα αίτια που προκάλεσαν το μεγάλο αυτόν καταστροφικό πόλεμο ο οποίος διήρκησε 4 έτη και στον οποίο χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες μάζες ανθρώπων, μηχανικών μέσων, χημικών ουσιών και αεροπορίας με αποτέλεσμα εκτός των οικονομικών και υλικών ζημιών να σκοτωθούν 20.000.000 άνθρωποι (μαχητές και άμαχοι).
- Η Γαλλογερμανική Αντίθεση που χρονολογείται από τον μεταξύ τους πόλεμο το 1870-71 με αποτέλεσμα την προσάρτηση της Αλσατίας και της Λωρραίνης από την Γερμανία, περιοχές τις οποίες οι Γάλλοι της θεωρούσαν εθνικά τους εδάφη.
- Η Ρωσοαυστριακή Αντίθεση που αφορμή είχε την κληρονομιά των εδαφών που έχασε η Τουρκία στη Βαλκανική κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο.
- Ο Αγγλογερμανικός Οικονομικός Ανταγωνισμός, ο οποίος εκδηλώθηκε στον εμπορικό, βιομηχανικό και αποικιακό τομέα και στον αγώνα για την κυριαρχία των θαλασσών. Το Γερμανικό ναυτικό εμπορικό και πολεμικό απειλούσε την Αγγλική θαλασσοκρατορία.
- Εθνικές Αντιθέσεις και Φυλετικές διακρίσεις μεταξύ διαφόρων εθνοτήτων ιδίως στα Βαλκάνια και στην Αψβουργική Μοναρχία (Αυστροουγγαρία).
Η ΑΦΟΡΜΗ
Η προσάρτηση των περιοχών Βοσνίας και Ερζεγοβίνης το 1908 από την Αυστροουγγαρία, εδάφη τα οποία η Σερβία τα θεωρούσε κατοικούμενα από αλύτρωτους αδελφούς της και η οργάνωση μεγάλων στρατιωτικών γυμνασίων στη Βοσνία συγχρόνως με την επίσκεψη του διαδόχου της Αυστροουγγαρίας Φερδινάνδου Φραγκίσκου σε αυτά μετά της συζύγου του δουκίσσης του Χόχενμπεργκ την ημέρα ακριβώς της 525ης επετείου της μάχης του Κοσσυφοπεδίου αποτελούσε πρόκληση για τους Σέρβους εκ μέρους της Αυστροουγγαρίας, γιατί η επέτειος αυτή θεωρούνταν ως ημέρα πένθους για το Σερβικό λαό, το δε 1914 επρόκειτο για πρώτη φορά να εορταστεί σε όλη τη Σερβία ως έτος χαράς εφόσον το Κοσσυφοπέδιο είχε περιληφθεί εντός του Σερβικού κράτους μετά τους δυο Βαλκανικούς πολέμους.
Την Κυριακή 15/18 Ιουνίου 1918 δολοφονούνται στο Σεράγεβο ο διάδοχος του Αυστροουγγαρικού θρόνου με την σύζυγο του από τον εικοσαετή φοιτητή Πρίντσιπ.
Η Αυστροουγγαρία θεώρησε ότι ήλθε η ευκαιρία για την εκκαθάριση των διαφορών της με την Σερβία. Αποφασίζει, αφού εξασφάλισε και την αμέριστο υποστήριξη της Γερμανίας, να ενεργήσει ενόπλως για να υποτάξει το Σερβικό Έθνος και να περιλάβει τούτο στα πλαίσια της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας θέτουσα με αυτόν τον τρόπο ισχυρό πόδι στα Βαλκάνια.
Το απόγευμα της 10/23 Ιουλίου 1914 επιδόθηκε στη Σερβική κυβέρνηση τελεσίγραφο 48ώρου προσθεσμίας με επαχθείς όρους για τη Σερβική κυβέρνηση το οποίο ασφαλώς απορρίφθηκε.
Ο πρέσβης της Αυστροουγγαρίας εγκαταλείπει το Βελιγράδι, διακόπτοντας έτσι τις διπλωματικές σχέσεις των δυο κρατών.
Οι Ρώσοι αποφασισμένοι να μην επιτρέψουν τη συντριβή της Σερβίας διατάζουν την 12/15 Ιουλίου 1914 την επιστράτευση δεκατριών Σωμάτων Στρατού.
Η κυβέρνηση της Βιέννης θέλοντας να προλάβει την επιστράτευση της Ρωσίας κηρύσσει την 15/28 Ιουλίου 1914 τον πόλεμο εναντίον της Σερβίας. Ακολουθεί ένα ντόμινο εξελίξεων και κηρύξεων πολέμου μεταξύ των κρατών της Ευρώπης.
Είναι η αρχή του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Με την κήρυξη του πολέμου από τη Αυστροουγγαρία εναντίον της Σερβίας αναγκάζεται η Ρωσία να κηρύξει γενική επιστράτευση την 17/30 Ιουλίου, γιατί ο πόλεμος αυτός ήταν αντίθετος προς τα συμφέροντα της Ρωσίας. «Η κυριαρχία της Αυστρίας στα Βαλκάνια είναι απαράδεκτος για την Ρωσία έλεγε Ρώσος υπουργός, όπως απαράδεκτη θα ήταν η κυριαρχία της Γερμανίας στις κάτω χώρες (Βέλγιο-Ολλανδία) για την Αγγλία».
Την 19 Ιουλίου/1 Αυγούστου η Γερμανία κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας και εισβάλλει στις 21 Ιουλίου/3 Αυγούστου στο Βέλγιο παρά την ουδετερότητα του, κηρύσσοντας συνάμα τον πόλεμο και κατά της Γαλλίας.
Η Αγγλία μη δυναμένη να δεχθεί την επίθεση της Γερμανίας εναντίον του Βελγίου κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας στις 22 Ιουλίου/5 Αυγούστου 1914.
Επακολουθούν οι κηρύξεις πολέμου της Αυστροουγγαρίας εναντίον της Ρωσίας την 23 Ιουλίου/5 Αυγούστου και εναντίον της Γαλλίας την 30 Ιουλίου/12 Αυγούστου της Ιαπωνίας εναντίον της Γερμανίας στις 10/23 Αυγούστου και εναντίον της Αυστροουγγαρίας την 11/24 Αυγούστου. Γενικεύεται έτσι ο πόλεμος μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, με την είσοδο των ΗΠΑ το 1917.
Δημιουργούνται δυο αντίπαλα στρατόπεδα:
- Οι Κεντρικές Δυνάμεις (Τριπλή Συμμαχία) Γερμανία-Αυστροουγγαρία και Ιταλία, η οποία το 1915 προσχωρεί στο αντίπαλο στρατόπεδο. Το 1914 προσχωρεί η Τουρκία και το 1915 η Βουλγαρία.
- Η τριπλή εγκάρδια Συνεννόηση (ΑΝΤΑΝΤ) Γαλλία-Αγγλία και Ρωσία στις οποίες προσχωρούν αργότερα η Ιταλία, η Ρουμανία, η Ιαπωνία, η Κίνα, η Πορτογαλία, οι ΗΠΑ και η Ελλάδα.
Ο Μεγάλος πόλεμος, ο οποίος άρχισε σαν ευρωπαϊκή υπόθεση, θα συνεχιστεί επί τέσσερα έτη ως Παγκόσμιος Πόλεμος.
** Φωτογραφία από Bruce Mewett από το Pixabay
