Στο μεταξύ οι πολεμικές επιχειρήσεις της Ρωσίας και Αυστρίας εναντίον των Τούρκων 1787-1792 έληξαν με τη συνθήκη του Ιασίου (9 Ιανουαρίου 1792), που απογοήτευσε τον Λάμπρο Κατσώνη, τους Έλληνες γενικά και το Ρήγα.
Ο Κατσώνης το Μάιο 1792 με μακρά δήλωσή του (τη γνωστή «Φανέρωσιν») προς την τσαρίνα Αικατερίνη Μεγάλη αναφέρεται στις θυσίες των Ελλήνων κατά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους, οι οποίοι παρασύρθηκαν από τις υποσχέσεις των Ρώσων για την ελευθερία τους (βλ. Α. Κουμανούδης, Φανέρωσις του εξοχωτάτου χιλιάρχου και ιππέως Λάμπρου Κατσώνη, Πανδώρα 15, σ. 309-312). Η βαριά σκιά της σκλαβιάς έπεσε και πάλι στους κατατρεγμένους Έλληνες και αυτό διερμήνευσε ο λαϊκός τραγουδιστής:
Και οι Μόσκοβοι, οι φίλοι μου, η μοναχή μου ελπίδα,
και τι καλό μου εκάμανε σαν ήλθαν στον Λεβάντε,
να μου αφανίσουν τα νησιά, και να με παρατήσουν,
και πάλι με τον τύραννον να κάμουν την αγάπην;
Κατά τη διάρκεια του πολέμου 1787-1792 εντάθηκαν τα δεινά του σκλάβου Έλληνα: αλλεπάλληλες βαριές φορολογίες, στρατολογίες ναυτικών για τα τουρκικά καράβια, αρπαγές πολύτιμων χρυσών ιερών σκευών από μονές και ναούς και ποικίλες άλλες καταπιέσεις που συνέχιζαν την αναρχία. Απογοητευμένος ο Ρήγας από τη διάψευση των ρωσικών υποσχέσεων στρέφεται προς τη Γαλλία, που με τις νέες ιδέες της και τις λαμπρές νίκες της κατά των συνασπισμένων μοναρχών γοητεύει τους σκλαβωμένους βαλκανικούς λαούς. Η δύναμη του γαλλικού πνεύματος εκδηλώνεται κυρίως στις θαυμαστές ανακαλύψεις των φυσικών επιστημών και στην ιδιοφυία νεαρών Γάλλων στρατηγών, ιδίως του Ναπολέοντα. Ο Ρήγας ενθουσιάζεται και διατηρεί φιλικές σχέσεις με τους Γάλλους στο Βουκουρέστι (βλ. Βρανούσης, Ρήγας, σ. 45-48).
Η δίψα του Ρήγα για την ελευθερία και το μίσος του για τον τύραννο κατακτητή τον έφεραν κοντά στα γαλλικά πρότυπα, χρειάσθηκε όμως μακρά πνευματική άσκηση, για να πετύχει να απελευθερωθεί από τους ορίζοντες του θεσσαλικού κάμπου και να φτάσει στη σύλληψη της οικουμενικής Αυτοκρατορίας της Ανατολής. Το θεωρητικό οικοδόμημα του Φεραίου, ένα κράμα ζωντανών ελληνικών παραδόσεων και νεωτερικών αντιλήψεων περί δικαιωμάτων και ελευθερίας των λαών, αντιστοιχούσε στις δυο πηγές της ιδεολογικής του έμπνευσης: τη Μεγάλη Ιδέα του Ελληνισμού και τη Γαλλική Επανάσταση. Η τολμηρή σύνδεση των δύο αποτελεί την πρωτοτυπία στη σκέψη του μεγάλου προδρόμου διανοητή Φεραίου (βλ. Διον. Ζακυθηνός, Η Τουρκοκρατία, σ. 86 κ.ε.).
Στη Βιέννη επανήλθε τον Αύγουστο του 1796, αλλά τώρα έχει καταστρωμένο επαναστατικό πρόγραμμα και άρχισε να μυεί σε αυτό πολλούς Έλληνες εμπόρους και σπουδαστές, από την Καστοριά και τη Σιάτιστα κυρίως. Τους συγκέντρωνε στο διαμέρισμά του και σε άλλα φιλικά σπίτια, όπου εξέθετε με θέρμη τα σχέδιά του και συζητούσαν τα πολιτικά γεγονότα, αλλά και έψαλλαν το «Θούριο» και άλλα επαναστατικά τραγούδια. Ξεχωριστή θέση στις συγκεντρώσεις αυτές είχαν οι τυπογράφοι και αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου από τη Σιάτιστα (βλ. Γ. Λάιος, Οι αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου, ο Γεώργιος και ο Θεοχάρης και άλλοι σύντροφοι του Ρήγα, ΔΙΕΕ 12, σ. 202-270). Οι μέχρι τότε φορείς της αντιγαλλικής ειδησεογραφίας, υπό την επίδραση του Ρήγα και των ιδεών της γαλλικής επανάστασης, οι Μαρκίδες την μετέτρεψαν σε φιλογαλλική και έθεσαν το τυπογραφείο και βιβλιοπωλείο τους στη διάθεση του Ρήγα.
(συνεχίζεται)
* Παναγιώτης Γ. Αλεκάκης
Φιλόλογος – Ιστορικός
Δρ Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ.
Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Κατερίνης
** Το 1ο μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/02/blog-post_620.html
