Συμμετείχα πρόσφατα ως ομιλητής σε ειδική ημερίδα που συνδιοργάνωσε ο Δήμος Κατερίνης με τον Δικηγορικό Σύλλογο Κατερίνης με θέμα την ενδοοικογενειακή, και όχι μόνο, βία ενάντια στις γυναίκες. Στην εισήγησή μου έδωσα τον χαρακτηριστικό τίτλο:
«Γυάλινη οροφή: Η συμβολική βία στις γυναίκες επιστήμονες-επιχειρηματίες στον ανδροκρατούμενο κόσμο».
Ξεκίνησα με το ερώτημα: «Θα ήταν διαφορετικά το 2008 τα πράγματα εάν αντί της Lehman Brothers που κατέρρευσε αναπάντεχα δημιουργώντας παγκόσμια οικονομική κρίση εάν η κολοσσιαία εταιρεία ήταν Lehman Sisters;»
Η ειρωνική αυτή ερώτηση, ειλικρινά καλοπροαίρετη αλλά ταυτόχρονα και καυστική σε Αριστοφανικό στυλ, έπαιξε πολλές φορές στα Διεθνή ΜΜΕ μετά την «πτώση» της ομώνυμης εταιρίας που εικάζεται ότι λειτούργησε ως «αφετηρία» του Παγκόσμιου οικονομικού «μίνι-κραχ» που ξεκίνησε το 2008 και οδήγησε δύο χρόνια αργότερα την Ελλάδα στην «επιτήρηση» (ανεπιθύμητη αγκαλιά) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με τα καταστροφικά δυσβάστακτα «Μνημόνια».
Το «ρητορικό» ερώτημα ήταν καυστικό, αλλά και αναμφισβήτητα περιεκτικό, και έφερε στο προσκήνιο μια πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν πολλές επαγγελματίες, ταλαντούχες γυναίκες που απασχολούνται ως μεσαία και ανώτερα στελέχη σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, σε επιχειρήσεις και στην πολιτική.
Για παράδειγμα, ενώ οι γυναίκες υπερτερούν αριθμητικά των ανδρών σε πολλά Πανεπιστημιακά τμήματα και σχολές, στη συνέχεια «μένουν πίσω» σε ότι αφορά στην επαγγελματική τους εξέλιξη και καριέρα.
Οι στερεοτυπικές «ερμηνείες» περισσεύουν και επικεντρώνονται, σχεδόν κατά κανόνα, στην προτίμηση των γυναικών για δημιουργία οικογένειας και απόκτηση παιδιών επιλογές που σίγουρα είναι εις βάρος της «καριέρας» τους και τις αποτρέπει να αφιερώσουν την απαιτούμενη ενέργεια, το ενδιαφέρον και το ζήλο στις επαγγελματικές τους δραστηριότητες. Κατά συνέπεια η εξέλιξη των γυναικών ως στελέχη επιχειρήσεων και οργανισμών υστερεί σε σύγκριση με τους άνδρες συναδέλφους τους.
Η «ερμηνεία» είναι σαθρή καθώς σχετικές επιστημονικές έρευνες πιστοποιούν ότι ακόμη και οι γυναίκες-στελέχη που είναι πρόθυμες να «θυσιάσουν» την κλασική γυναικεία ροπή προς την μητρότητα και τη δημιουργία οικογένειας συνεχίζουν να παραμένουν στα μεσαία και ανώτερα επίπεδα της στελεχιακής διαστρωμάτωσης και παρά το γεγονός ότι διαθέτουν όλη την αναγκαία κατάρτιση, τις δεξιότητες, την εμπειρία και τα ηγετικά ταλέντα, συχνά ξεπερνιούνται από τους αρσενικούς ανταγωνιστές του που ίσως εν διαθέτουν τα ίδια με αυτές προσόντα.
Σε τελική ανάλυση επιχειρήσεις, οργανισμοί εκπαιδευτικά ιδρύματα αλλά και ολάκερη η κοινωνία «χάνουν» εμποδίζοντας τις γυναίκες από το δικαίωμά τους να ανέλθουν στα υψηλότερα επίπεδα της διοίκησης. Αυτές οι τακτικές τελικά κοστίζουν πολύ ακριβά έστω και αν δεν αντικατοπτρίζονται στους ετήσιους ισολογισμούς.
Με άλλα λόγια όταν η εκπαίδευση, οι εμπειρίες, οι ικανότητες και τα ταλέντα που έχουν οι γυναίκες-στελέχη δεν αξιοποιούνται κατάλληλα, χάνουν οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί και, κατά επέκταση, και οι κοινωνίες γενικότερα. Αυτό φέρνει στο νου τα αποτελέσματα των ερευνών που αφορούν στο θέμα της «σιωπηρής γνώσης» που παραμένει αχρησιμοποίητη σε πολλές επιχειρήσεις και οργανισμούς.
Το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» είναι μία ευρύτατα διαδεδομένη πρακτική στην καθημερινότητα επιχειρήσεων και οργανισμών, στον τομέα της εκπαίδευσης και στην πολιτική ζωή.
Πριν δεκαπέντε χρόνια σχετικές έρευνες ανέδειξαν το γεγονός ότι η «γυάλινη οροφή» ως πραγματικότητα εξακολουθεί να υπάρχεις στις ΗΠΑ όχι μόνο παρά την εισαγωγή και την επιβολή του ιστορικού πλέον «Νόμου περί Πολιτικών Δικαιωμάτων του 1964» που είχε ως στόχο την απαγόρευση όλων των μορφών διακρίσεων, αλλά και παρά το τίτλο ΙΙ του «Νόμου περί Πολιτικών δικαιωμάτων του 1991» που καθιέρωσε την «Επιτροπή γυάλινης οροφής» για τον έλεγχο σχετικών φαινομένων.
Σύμφωνα με το οικονομικό περιοδικό FORTUNE στις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις των ΗΠΑ μόνο 44 γυναίκες (ποσοστό 8,8%) βρίσκονται στην κορυφαία θέση της πυραμίδας της διοικητικής τους ιεραρχίας.
https://fortune.com/2022/05/23/female-ceos-fortune-500-2022-women-record-high-karen-lynch-sarah-nash/
Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα για τις γυναίκες στο Ηνωμένο Βασίλειο καθώς στις 100 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας FTSE-100 μόνο 9 γυναίκες βρίσκονται στην κορυφαία θέση της πυραμίδας της διοικητικής τους ιεραρχίας (ποσοστό 8%).
https://www.roberthalf.co.uk/press/only-nine-ftse-100-companies-headed-women-study-finds
Στην Ελλάδα μόνο 2 από τις 25 μεγαλύτερες επιχειρήσεις έχουν γυναίκα στην κορυφαία διοικητική θέση η ΕΥΔΑΠ και η JUMBO (ποσοστό 8%).
Στον επιχειρηματικό κόσμο, στις 500 μεγαλύτερες σε παγκόσμια κλίμακα επιχειρήσεις, μόλις το 4,8% έχουν γυναίκα στην κορυφαία θέση της διοικητικής τους πυραμίδας.
https://fortune.com/2022/08/03/number-of-female-ceos-running-global-500-companies-hits-record-high/
Ενώ η πραγματικότητα είναι αρνητική για γυναίκες-στελέχη στον κόσμο των επιχειρήσεων, δεν είναι, δυστυχώς, καλύτερα στην ακαδημαϊκή ζωή. Σε διεθνή κλίμακα στα Πανεπιστήμια, ενώ τα ποσοστά φοιτητριών υπερτερούν από εκείνα των ανδρών, καθώς σχεδόν κατά κανόνα στα φοιτητικά σώματα οι γυναίκες αποτελούν το 55% και οι άνδρες το 45% σε θέσεις μελών Διδακτικού-Ερευνητικού-Προσωπικού και Διοικητικών Στελεχών οι άνδρες υπερτερούν αριθμητικά των γυναικών.
Ακόμη και μια επιπόλαια ματιά σε εκπαιδευτικά ιδρύματα σε παγκόσμια κλίμακα, θα αποκαλύψει ότι υπάρχουν περισσότεροι άνδρες που κατέχουν τις θέσεις των Πρυτάνεων, Κοσμητόρων και Προέδρων από ό, τι οι γυναίκες.
Συγκεκριμένα στα 200 κορυφαία Πανεπιστήμια της Υφηλίου μόνο 43 έχουν γυναίκες καθηγήτριες ως Πρυτάνεις ή Προέδρους.
https://www.timeshighereducation.com/student/best-universities/top-10-universities-led-women
Στα 130 κορυφαία Πανεπιστήμια των ΗΠΑ οι γυναίκες που κατέχουν θέση Προέδρου ή Πρυτάνεως αποτελούν το 22% παρά το γεγονός ότι ως κάτοχοι Διδακτορικών τίτλων σπουδών την τελευταία δεκαετία οι γυναίκες αποτελούν την σαφή πλειοψηφία.
https://www.forbes.com/sites/michaeltnietzel/2022/03/01/new-evidence-shows-large-gender-gap-in-leadership-of-major-us-universities/?sh=3e8fe5bb302a
Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στα Πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου όπου ο αριθμός γυναικών σε κορυφαίες θέσεις είναι επίσης χαμηλός αλλά στο Πανεπιστήμιο Durham που με τιμά απονέμοντάς μου τον τίτλο του «Επίτιμου Καθηγητή Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ» η Καγκελάριος είναι γυναίκα και η Κοσμήτωρ της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων είναι επίσης γυναίκα.
Στην Πατρίδα μας μόνο 3 από τα 25 Πανεπιστήμια (μετά την ολοκλήρωση συγχώνευσης των ΑΤΕΙ σε Πανεπιστημιακές δομές) έχουν γυναίκα Πρύτανη και συγκεκριμένα σε αλφαβητική σειρά το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Το θέμα της «γυάλινης οροφής» το ανέπτυξε διεξοδικά στο βιβλίο μου (κυκλοφορεί διεθνώς στην Αγγλική γλώσσα) στο διαδίκτυο με τον παρακάτω σύνδεσμο:
http://bookboon.com/en/fundamentals-of-communication-p-r-and-leadership-ebook
Εκτιμώντας το φαινόμενο θα μπορούσα να πω ότι στον 21ο αιώνα, ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί, σε παγκόσμια κλίμακα, συνεχίζουν να λειτουργούν με τον κλασικό τύπο πατριαρχικής δομής εξουσίας.
Δυστυχώς η συγκεκριμένη μορφή βίας που λειτουργεί απαγορευτικά ως «γυάλινη οροφή» και κρατά τις γυναίκες σε θέσεις πολύ χαμηλότερες των προσόντων και ικανοτήτων που κατέχουν έχει ως πραγματική επίπτωση, πέρα από το ψυχολογικό για αυτές κόστος, τεράστιο οικονομικό κόστος στις ανδροκρατούμενες κοινωνίες.
Άραγε θα υπάρξει ποτέ μια μεγάλη σε μέγεθος ομάδα δυναμικών γυναικών-στελεχών οι οποίες, παραφράζοντας εκείνο το κλασικό κάλεσμα των Marx & Engels, θα καλέσει τις γυναίκες-στελέχη να «ΕΝΩΘΟΥΝ» καθώς δεν έχουν τίποτα να χάσουν, αλλά πολλά να κερδίσουν από τη συντριβή της «γυάλινης οροφής» που τις κρατά παγιδευμένες στα μεσαία και ανώτερα κλιμάκια…
Αλήθεια θα έρθει ποτέ η ημέρα που θα σπάσει η «γυάλινη οροφή;»
--------------------------------------------
*O Γιώργος Πιπερόπουλος, Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας - Ψυχολογίας, είναι Επίτιμος Καθηγητής Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ στο Βρετανικό Πανεπιστήμιο Durham, Συνταξιούχος καθηγητής Μάνατζμεντ, Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων και πρώην Πρόεδρος του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
