Επιθυμούσα από καιρό να αναφερθώ σε ένα άρθρο του βουλευτή Θεσσαλονίκης Τριαντάφυλλου Μηταφίδη, το οποίο δημοσιεύτηκε στο “χαμηλής κυκλοφορίας” δωρεάν διανεμόμενο έντυπο της Θεσσαλονίκης, με την παράδοξη, από πολιτικο-ιστορικής σκοπιάς, ονομασία “Καρφίτσα”.
Εικάζω πως οι ανάδοχοι του φύλλου αγνοούσαν ή θέλησαν να αγνοήσουν πτυχές της πρόσφατης ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Υπό αυτή την έννοια ο βουλευτής, μάλλον, θα προέβη σε ένα είδος “αυθυπέρβασης” δημοσιεύοντας το άρθρο στο συγκεκριμένο έντυπο.
Το άρθρο, λοιπόν, του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη, μου ενεποίησε εντύπωση, διότι αφορά σε ένα ζήτημα με το οποίο είμαι κάπως εξοικειωμένος. Τόσο από τις προσπάθειες του ίδιου του βουλευτή να αναδείξει, ως μέλος του “Συνδέσμου Φιλακισθέντων και Εξορισθέντων 1967-1974” (ΣΦΕΑ), μια πτυχή του αντιδικτατορικού αγώνα στην Θεσσαλονίκη, όσο και από αφηγήσεις γνωστές στους κατοίκους και τους καταγόμενους από τη γενέτειρά μου, τη Σφενδάμη Πιερίας.
Το άρθρο έφερε τον τίτλο “Τα λησμονημένα και αξέχαστα εγκαίνια της ΔΕΘ” (3-9-2016) και αφορούσε στη δολοφονία του Γιάννη Χαλκίδη. Σταχυολογώ, ορισμένα σημεία από το κείμενο για να μην επαναλαμβάνω με δικά μου λόγια το περιεχόμενο του: “Πριν από 40 χρόνια, στις 2 Σεπτεμβρίου 1967, την ώρα που η χουντική κυβέρνηση εγκαινίαζε τη ΔΕΘ, ομάδα του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου (ΠΑΜ) ανατίναζε κολόνα της ΔΕΗ μπροστά στο Καυτατζόγλειο, βυθίζοντας στο σκοτάδι το χώρο της Έκθεσης….
Τρεις μέρες αργότερα, τα ξημερώματα της 4ης προς την 5η Σεπτεμβρίου 1067 η >γιάφκα< του ΠΑΜ, στην οδό Φιλελλήνων 65, χτυπήθηκε από τα καταιγιστικά πυρά οργάνων της Εθνικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Τον αιμόφυρτο Γιάννη Χαλκίδη εκτελεί εν ψυχρώ ο Αντώνης Λεπενιώτης, ενώ τραυματίζεται στο πόδι από σφαίρα ο Γρηγόρης Παντής. Ο τρίτος της ομάδας, ο Νάντης Χατζηγιάννης, συλλαμβάνεται και βασανίζεται άγρια μαζί με τον αείμνηστο Γρ. Παντή”.
Για τη συνέχεια σημειώνει ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης: “Στις 26 Νοεμβρίου 1967 το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης καταδίκασε σε κάθειρξη 20 ετών τους δύο που επέζησαν από τα δολοφονικά πυρά των Ασφαλιτών. Μαζί τους δικάστηκαν άλλοι 36 αγωνιστές. Από αυτούς, 22 καταδικάστηκαν σε ποινές από ισόβια έως φυλάκιση με αναστολή”.
Επίσης, ο σημερινός βουλευτής σημειώνει, αναφορικώς με την εξέλιξη του ζητήματος την εποχή της δικτατορίας: “Η Χούντα παρασημοφόρησε τους δολοφόνους του Γιάννη Χαλκίδη, ενώ το Μάιο του 1980 το Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης αθωώνει τους δολοφόνους του, πλην του αρχιβασανιστή Τετραδάκου”.
Σχετικώς με την άτυπη “αναψηλάφηση” της δίκης, μετά από την προσφυγή του βασανιστή Αντώνη Λεπενιώτη στη δικαιοσύνη κατά του Νάντη Χατζηγιάννη, γράφει ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης: “Στις 11-2-2008 το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης με την ομόφωνη ετυμηγορία του αποκατέστησε την ιστορική αλήθεια, απορρίπτοντας τη μήνυση για >συκοφαντική δυσφήμιση< του βασανιστή Αντώνη Λεπενιώτη κατά του Νάντη Χατζηγιάννη. Ο Λεπενιώτης, μπροστά στο >κατηγορώ< των θυμάτων του, ομολόγησε, 41 χρόνια μετά, ότι τον Γιάννη Χαλκίδη δολοφόνησε ομάδα των Ασφαλιτών στην οποία συμμετείχε”.
Παρακολούθησα τη συγκεκριμένη δίκη, συν τοις άλλοις, έχοντας κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εφόσον το θύμα καταγόταν από την γενέτειρά μου: το σπίτι της οικογένειας βρίσκεται στο κέντρο της Σφενδάμης. Τώρα και τα πρακτικά αυτής της δίκης αποτελούν υλικό τεκμηρίωσης για τους ιστορικούς που θέλουν να ασχοληθούν με την περίοδο της στρατιωτικής τυραννίας.
Σημειώνω εδώ ότι ο δήμος Θεσσαλονίκης, με απόφασή του στις 28 Μαρτίου 2014, έδωσε το όνομα του Γιάννη Χαλκίδη σε μια οδό στα ανατολικά της πόλεως. Παραβρέθηκα στην τελετή των εγκαινίων και της αποκάλυψης του οδοδείκτη.
Εκείνο το οποίο με οδήγησε στη συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου, είναι το γεγονός ότι στη γενέτειρα του και γενέτειρα του δολοφονηθέντος, δεν έχει δοθεί, παρά το μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, η πρέπουσα προσοχή στη ιστορική σημασία του γεγονότος: οι τοπικές αρχές, όλα αυτά τα χρόνια, δεν έχουν ενδιαφερθεί για το συγκεκριμένο ζήτημα. Οι αναφορές στις συζητήσεις γίνονται σχεδόν πάντοτε σε συνάρτηση με τα στενά πολιτικοκομματικά συμφραζόμενα και δεν αναδεικνύεται η σημασία του γεγονότος στο πλαίσιο της ευρύτερης ιστορίας της Θεσσαλονίκης, αλλά και του ίδιου του γενέθλιου τόπου του Γιάννη Χαλκίδη.
Στη δολοφονία αυτή συμπυκνώνονται πολλές πτυχές της μετεμφυλιακής Ελλάδας, οι οποίες μπορούν να αναγνωστούν στην τοπική μικροϊστορία: η Σφενδάμη είναι ένας τόπος που εμβίωσε στο “εσωτερικό” της τον εμφύλιο σπαραγμό με μεγάλη ένταση – σε αντίθεση με άλλα χωριά, που η συντριπτική πλειονότητά τους τοποθετήθηκε στη μία ή την άλλη πλευρά, δε μπορώ να ισχυριστώ κάτι τέτοιο για την ιδιαίτερη μου πατρίδα, όπως φαίνεται από τα διαθέσιμα σε εμένα στοιχεία. Ο πόλεμος εμβιώθηκε στην κυριολεξία ως “εμφύλιος”, παρά τις διάφορες προσπάθειες μεθύστερων “εκλογικεύσεων” από την πλευρά των κατοίκων, οι οποίοι στην προσπάθεια εξοικείωσης με το “τραύμα” κατέφυγαν σε διάφορα κατασκευασμένα σχήματα ερμηνείας, όπου προσπαθούσαν να εντάξουν “λυτρωτικά” τις εμβιώσεις και τις εμπειρίες τους.
Κοντά σε αυτά που έχουν να κάνουν με τη μικρο-ιστορία, υποδειγματική ωστόσο για την ανάλυση του Εμφυλίου Πολέμου, του τόπου και την πρόσληψη, από την πλευρά των κατοίκων, αρνητικώς εκπλήσσει και το γεγονός ότι η Σφενδάμη δεν αναφέρεται στην Wikipedia ως τόπος καταγωγής του Γιάννη Χαλκίδη – δεν αναφέρεται φυσικώς, ούτε η σύντομη, αλλά με έντονο συμβολισμό, αντιδικτατορική του δράση, ούτε και το γεγονός του βίαιου θανάτου του.
Ελπίζω και εύχομαι ότι η συγκεκριμένη αβλεψία της Wikipedia – και όσων συμβάλλουν στην πληρότητα της ελληνικής εκδοχής της – συντόμως θα αποκατασταθεί…
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
Το άρθρο, λοιπόν, του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη, μου ενεποίησε εντύπωση, διότι αφορά σε ένα ζήτημα με το οποίο είμαι κάπως εξοικειωμένος. Τόσο από τις προσπάθειες του ίδιου του βουλευτή να αναδείξει, ως μέλος του “Συνδέσμου Φιλακισθέντων και Εξορισθέντων 1967-1974” (ΣΦΕΑ), μια πτυχή του αντιδικτατορικού αγώνα στην Θεσσαλονίκη, όσο και από αφηγήσεις γνωστές στους κατοίκους και τους καταγόμενους από τη γενέτειρά μου, τη Σφενδάμη Πιερίας.
Το άρθρο έφερε τον τίτλο “Τα λησμονημένα και αξέχαστα εγκαίνια της ΔΕΘ” (3-9-2016) και αφορούσε στη δολοφονία του Γιάννη Χαλκίδη. Σταχυολογώ, ορισμένα σημεία από το κείμενο για να μην επαναλαμβάνω με δικά μου λόγια το περιεχόμενο του: “Πριν από 40 χρόνια, στις 2 Σεπτεμβρίου 1967, την ώρα που η χουντική κυβέρνηση εγκαινίαζε τη ΔΕΘ, ομάδα του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου (ΠΑΜ) ανατίναζε κολόνα της ΔΕΗ μπροστά στο Καυτατζόγλειο, βυθίζοντας στο σκοτάδι το χώρο της Έκθεσης….
Τρεις μέρες αργότερα, τα ξημερώματα της 4ης προς την 5η Σεπτεμβρίου 1067 η >γιάφκα< του ΠΑΜ, στην οδό Φιλελλήνων 65, χτυπήθηκε από τα καταιγιστικά πυρά οργάνων της Εθνικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Τον αιμόφυρτο Γιάννη Χαλκίδη εκτελεί εν ψυχρώ ο Αντώνης Λεπενιώτης, ενώ τραυματίζεται στο πόδι από σφαίρα ο Γρηγόρης Παντής. Ο τρίτος της ομάδας, ο Νάντης Χατζηγιάννης, συλλαμβάνεται και βασανίζεται άγρια μαζί με τον αείμνηστο Γρ. Παντή”.
Για τη συνέχεια σημειώνει ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης: “Στις 26 Νοεμβρίου 1967 το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης καταδίκασε σε κάθειρξη 20 ετών τους δύο που επέζησαν από τα δολοφονικά πυρά των Ασφαλιτών. Μαζί τους δικάστηκαν άλλοι 36 αγωνιστές. Από αυτούς, 22 καταδικάστηκαν σε ποινές από ισόβια έως φυλάκιση με αναστολή”.
Επίσης, ο σημερινός βουλευτής σημειώνει, αναφορικώς με την εξέλιξη του ζητήματος την εποχή της δικτατορίας: “Η Χούντα παρασημοφόρησε τους δολοφόνους του Γιάννη Χαλκίδη, ενώ το Μάιο του 1980 το Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης αθωώνει τους δολοφόνους του, πλην του αρχιβασανιστή Τετραδάκου”.
Σχετικώς με την άτυπη “αναψηλάφηση” της δίκης, μετά από την προσφυγή του βασανιστή Αντώνη Λεπενιώτη στη δικαιοσύνη κατά του Νάντη Χατζηγιάννη, γράφει ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης: “Στις 11-2-2008 το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης με την ομόφωνη ετυμηγορία του αποκατέστησε την ιστορική αλήθεια, απορρίπτοντας τη μήνυση για >συκοφαντική δυσφήμιση< του βασανιστή Αντώνη Λεπενιώτη κατά του Νάντη Χατζηγιάννη. Ο Λεπενιώτης, μπροστά στο >κατηγορώ< των θυμάτων του, ομολόγησε, 41 χρόνια μετά, ότι τον Γιάννη Χαλκίδη δολοφόνησε ομάδα των Ασφαλιτών στην οποία συμμετείχε”.
Παρακολούθησα τη συγκεκριμένη δίκη, συν τοις άλλοις, έχοντας κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εφόσον το θύμα καταγόταν από την γενέτειρά μου: το σπίτι της οικογένειας βρίσκεται στο κέντρο της Σφενδάμης. Τώρα και τα πρακτικά αυτής της δίκης αποτελούν υλικό τεκμηρίωσης για τους ιστορικούς που θέλουν να ασχοληθούν με την περίοδο της στρατιωτικής τυραννίας.
Σημειώνω εδώ ότι ο δήμος Θεσσαλονίκης, με απόφασή του στις 28 Μαρτίου 2014, έδωσε το όνομα του Γιάννη Χαλκίδη σε μια οδό στα ανατολικά της πόλεως. Παραβρέθηκα στην τελετή των εγκαινίων και της αποκάλυψης του οδοδείκτη.
Εκείνο το οποίο με οδήγησε στη συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου, είναι το γεγονός ότι στη γενέτειρα του και γενέτειρα του δολοφονηθέντος, δεν έχει δοθεί, παρά το μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, η πρέπουσα προσοχή στη ιστορική σημασία του γεγονότος: οι τοπικές αρχές, όλα αυτά τα χρόνια, δεν έχουν ενδιαφερθεί για το συγκεκριμένο ζήτημα. Οι αναφορές στις συζητήσεις γίνονται σχεδόν πάντοτε σε συνάρτηση με τα στενά πολιτικοκομματικά συμφραζόμενα και δεν αναδεικνύεται η σημασία του γεγονότος στο πλαίσιο της ευρύτερης ιστορίας της Θεσσαλονίκης, αλλά και του ίδιου του γενέθλιου τόπου του Γιάννη Χαλκίδη.
Στη δολοφονία αυτή συμπυκνώνονται πολλές πτυχές της μετεμφυλιακής Ελλάδας, οι οποίες μπορούν να αναγνωστούν στην τοπική μικροϊστορία: η Σφενδάμη είναι ένας τόπος που εμβίωσε στο “εσωτερικό” της τον εμφύλιο σπαραγμό με μεγάλη ένταση – σε αντίθεση με άλλα χωριά, που η συντριπτική πλειονότητά τους τοποθετήθηκε στη μία ή την άλλη πλευρά, δε μπορώ να ισχυριστώ κάτι τέτοιο για την ιδιαίτερη μου πατρίδα, όπως φαίνεται από τα διαθέσιμα σε εμένα στοιχεία. Ο πόλεμος εμβιώθηκε στην κυριολεξία ως “εμφύλιος”, παρά τις διάφορες προσπάθειες μεθύστερων “εκλογικεύσεων” από την πλευρά των κατοίκων, οι οποίοι στην προσπάθεια εξοικείωσης με το “τραύμα” κατέφυγαν σε διάφορα κατασκευασμένα σχήματα ερμηνείας, όπου προσπαθούσαν να εντάξουν “λυτρωτικά” τις εμβιώσεις και τις εμπειρίες τους.
Κοντά σε αυτά που έχουν να κάνουν με τη μικρο-ιστορία, υποδειγματική ωστόσο για την ανάλυση του Εμφυλίου Πολέμου, του τόπου και την πρόσληψη, από την πλευρά των κατοίκων, αρνητικώς εκπλήσσει και το γεγονός ότι η Σφενδάμη δεν αναφέρεται στην Wikipedia ως τόπος καταγωγής του Γιάννη Χαλκίδη – δεν αναφέρεται φυσικώς, ούτε η σύντομη, αλλά με έντονο συμβολισμό, αντιδικτατορική του δράση, ούτε και το γεγονός του βίαιου θανάτου του.
Ελπίζω και εύχομαι ότι η συγκεκριμένη αβλεψία της Wikipedia – και όσων συμβάλλουν στην πληρότητα της ελληνικής εκδοχής της – συντόμως θα αποκατασταθεί…
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
