Του Γιάννη Φάκα, δημοτικού συμβούλου Δήμου Κατερίνης.
Όταν με ρωτούν για τα δημοτικά πεπραγμένα της διοίκησης του Δήμου Κατερίνης, ως δημοτικός σύμβουλος της αντιπολίτευσης, τους απαντώ ότι ο δήμαρχος έχει την πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο και κάνει ότι θέλει χωρίς να προχωρήσει σε διαβούλευση με τους πολίτες.
Οι ψηφοφορίες άλλωστε στο δημοτικό συμβούλιο δεν διαφέρουν από αυτές της βουλής: πάνω τα χεράκια, κάτω τα χεράκια μέχρι να ψηφιστούν αυτά που θέλει ο δήμαρχος. Το μοτίβο είναι συνήθως το εξής: Ο δήμαρχος θα αποφασίσει , οι δημοτικοί σύμβουλοι της πλειοψηφίας θα εγκρίνουν , οι δημοτικοί σύμβουλοι της αντιπολίτευσης και οι δημότες θα διαμαρτυρηθούν με όποιον τρόπο μπορέσουν σε μια κατάσταση που θυμίζει περισσότερο μοναρχία. Τουλάχιστον ο δήμαρχος μας κάνει τη χάρη και δεν φοράει κορώνα.
Από όσο θυμάμαι δεν έχει υιοθετηθεί σχεδόν καμία πρόταση της αντιπολίτευσης από την δημοτική αρχή του κ. Χιονίδη. Και δεν φτάνει μόνο αυτό αλλά έχουμε συνεχόμενα κρούσματα αντιδημοκρατικότητας όπου η διοίκηση αποφασίζει για το καλό των δημοτών χωρίς τους δημότες όπως η απόφαση για το σταθμό μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ) στην Γανόχωρα η οποία λήφθηκε χωρίς την συνεδρίαση και την γνωμοδότηση του τοπικού συμβουλίου. Το ίδιο έπραξε η δημοτική αρχή και για το θέμα της τοποθέτησης ανεμογεννητριών στα Πιέρια. Τελευταίο κρούσμα ήταν και η ανάπλαση της πλατείας Δημοκρατίας-Ευκαρπίδη όπου οι δημοτικοί σύμβουλοι κλήθηκαν να συζητήσουν για τα έργα ανάπλασης που είχαν αρχίσει, χωρίς να υπάρχει απόφαση δημοτικού συμβουλίου, χωρίς να υπάρχει μελέτη , και χωρίς διαβούλευση !
Αν θα μπορούσε κάποιος να προτείνει μια λύση σε αυτό το αντιδημοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησης του Δήμου αυτή θα πρέπει να είναι η αλλαγή του μοντέλου διοίκησης του και η υιοθέτηση του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού, ενός θεσμού ο οποίος δίνει μεγάλη εξουσία στους δημότες για να συναποφασίζουν για τα ποιά έργα θα γίνουν και για το που θα κατευθυνθούν οι οικονομικοί πόροι του Δήμου με τη βοήθεια δημοψηφισμάτων, συνελεύσεων και του διαδικτύου (ηλεκτρονική διαβούλευση, ηλεκτρονική ψηφοφορία κτλ). Αντιγράφω το άρθρο που είχα γράψει προεκλογικά για τον Συμμετοχικό Προϋπολογισμό (ΣΠ) έχοντας τώρα όμως χάσει κάθε ελπίδα για την υιοθέτηση αυτού του θεσμού από την τωρινή δημοτική αρχή.
21/02/2017
Συμμετοχικός Προϋπολογισμός και καραμέλες
Του Γιάννη Φάκα
«Φανταστείτε μια πόλη όπου οι πολίτες της αποφασίζουν συλλογικά για το πότε θα χτιστεί ένα καινούριο σχολείο, πού θα χωροθετηθεί ένα πάρκο και ποια προγράμματα θα υλοποιούνται στην κεντρική βιβλιοθήκη της. Φανταστείτε μια πόλη όπου χιλιάδες κάτοικοί διαφορετικών ηλικιών, φύλου, και εθνικότητας συναντώνται τακτικά για να χτίσουν ένα καλύτερο κοινό μέλλον…
όλα αυτά στο όνομα του συμμετοχικού προϋπολογισμού» (Lerner 2004, σ. 4).
Σημερινή κατάσταση (πως ψηφίζονται οι δημοτικοί προϋπολογισμοί)
Το δημοτικό συμβούλιο και οι δημοτικοί άρχοντες έχουν την απόλυτη εξουσία στην καθορισμό και τον έλεγχο του δημοτικού προϋπολογισμού. Μάλιστα μεγάλα έργα, που δεν ήταν στο προεκλογικό πρόγραμμα της παράταξης που έχει την πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου και συναντούν μεγάλες αντιδράσεις δημοτών, θα εγκριθούν, γιατί αυτό επιθυμεί ο εκάστοτε δήμαρχος. Στην πράξη ουσιαστική δημοκρατία δεν υπάρχει, γιατί ο δήμαρχος θα αποφασίσει, οι δημοτικοί σύμβουλοι θα εγκρίνουν και οι δημότες απλά θα διαμαρτυρηθούν, με όποιο τρόπο μπορέσουν μια κατάσταση που θυμίζει περισσότερο μοναρχία. Τουλάχιστον ο δήμαρχος μας κάνει τη χάρη και δεν φοράει κορώνα. Οι ψηφοφορίες άλλωστε στο δημοτικό συμβούλιο δεν διαφέρουν από αυτές της βουλής: πάνω τα χεράκια, κάτω τα χεράκια μέχρι να ψηφιστούν αυτά που θέλει ο δήμαρχος.. Άμεσο αποτέλεσμα της εν λευκώ ανάθεσης της δημοτικής διαχείρισης είναι οι διαφθορά, οι πελατειακές σχέσεις, η αδιαφάνεια και η διαπλοκή.
Υπάρχει όμως ένας άλλος δρόμος για αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση: Να πάρουν οι πολίτες την πόλη στα χέρια τους, με νέους και καινοτόμους θεσμούς όπως είναι ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός (Σ.Π).
Τι είναι ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός;
Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός ή προϋπολογισμός των πολιτών, είναι μια διαδικασία όπου οι πολίτες διαβουλεύονται μαζί και συναποφασίζουν για το ποια έργα θα γίνουν και ποια όχι και για το που θα κατευθυνθούν κάποιοι από τους οικονομικούς πόρους του δήμου.
Το μοντέλο του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού (Σ.Π.) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας, μια πόλη με 1,5 εκατομμύριο κατοίκους στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν εξελέγη για πρώτη φορά στον δήμο της πόλης το εργατικό κόμμα. Από τότε το μοντέλο του Σ.Π. έχει διαδοθεί σε πάνω από 1.000 πόλεις σε όλο τον κόσμο. Το σύνθημα που εκφράζει σε μεγάλο βαθμό την διαδικασία του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού είναι αυτό που προωθήθηκε στην Σεβίλλη της Ισπανίας : «Έχεις ένα ραντεβού με τον γείτονα, την πόλη σου και την Δημοκρατία».
Διαδικασία και βήματα του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού
Οι Δήμοι που έχουν εφαρμόσει τον Σ.Π ακολουθούν συνήθως τα εξής βήματα :
► οι πολίτες εισηγούνται διάφορες προτάσεις και επακολουθεί συζήτηση και ψηφοφορία.
► η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου επεξεργάζεται και κοστολογεί τις προτάσεις
► οι πολίτες αξιολογούν τις προτάσεις σε συνδυασμό με το κόστος τους και τα χρήματα που θα διατίθενται για κάθε γειτονιά.
► οι πολίτες ψηφίζουν ποιες προτάσεις θα υποβληθούν.
► οι προτάσεις υποβάλλονται στο Δημοτικό Συμβούλιο το οποίο δεσμεύεται να εντάξει στον προϋπολογισμό, χωρίς εξαιρέσεις, τις αποφάσεις των πολιτών.
Χρησιμοποίηση των Νέων Τεχνολογιών στην διαδικασία του Σ.Π.
Η δυσκολία στο να μαζεύονται οι πολίτες όλοι μαζί και να ψηφίζουν λύνεται σε μεγάλο βαθμό με την βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών. Ο διάλογος μεταξύ των δημοτών μπορεί να επιτευχθεί και ηλεκτρονικά, δηλαδή να δημιουργηθεί μια ιστοσελίδα στα πρότυπα του open gov, όπου ο δημότης θα μπορεί να καταθέσει την άποψή του για ένα έργο που σχεδιάζεται ή πρόκειται να πραγματοποιηθεί ή να υποβάλλει μια δική του πρόταση. Επίσης οι προτάσεις μπορούν να ψηφίζονται ηλεκτρονικά, μερικοί δήμοι άλλωστε έχουν ήδη προχωρήσει σε πιλοτικές ηλεκτρονικές ψηφοφορίες μέσω συστημάτων e- voting (π.χ Δήμος Αμαρουσίου) .
Στο εξωτερικό υπάρχουν πολλά παραδείγματα για το πως οι νέες τεχνολογίες συνεισφέρουν στην διαμόρφωση του Συμμετοχικού Προυπολογισμού :
Στο Λίχτενμπεργκ του Βερολίνου για παράδειγμα το μοντέλο του Σ.Π. συνδύασε τις συνελεύσεις από κοντά με τη διαδικτυακή συμμετοχή.
Στην Πάρμα της Ιταλίας, από την άλλη, οι πολίτες μέσω μιας πλατφόρμας γεωαναφοράς μπορούσαν να οπτικοποιήσουν την τοποθεσία των δράσεων που πρότειναν.
Στη Χετάφε της Ισπανίας, οι πολίτες μπορούσαν να βλέπουν σε απευθείας μετάδοση τις συνελεύσεις του Σ.Π., να ψηφίζουν και να στέλνουν τις προτάσεις τους μέσω του διαδικτύου.
Πλεονεκτήματα Συμμετοχικού Προϋπολογισμού
Είναι ένα πείραμα άμεσης δημοκρατίας, καθώς οι δημότες μπορούν να αποφασίζουν απευθείας, χωρίς την διαμεσολάβηση των τοπικών αρχόντων, για μικρά και μεγάλα ζητήματα της πόλης στην οποία κατοικούν.
Mέσω της συμμετοχής, οι πολίτες εκπαιδεύονται στο να θέτουν το συλλογικό συμφέρον πάνω από το πολύ στενό ατομικό συμφέρον.
Γνωρίζουν οι δημότες εάν «υπάρχουν λεφτά» και αποφασίζουν που θα διατεθούν οι πόροι με διαφανείς διαδικασίες, καθιστώντας έτσι τη διαφάνεια κυρίαρχο συστατικό της διαδικασίας.
Συμπερασματικά θα πρέπει να δίνεται στους δημότες η δυνατότητα να συζητούν και να ψηφίζουν εάν είναι αναγκαία, λόγου χάρη, μια απευθείας ανάθεση για την αγορά ζαχαρωτών και αν συμφωνούν να συζητούν στη συνέχεια ακόμη και για το είδος των ζαχαρωτών! Γιατί πάντα θα υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και ιδέες, η σύνθεση των οποίων καλό είναι να αναδύεται μέσα από άμεσες δημοκρατικές διαδικασίες. Εγώ λόγου χάρη θα προτιμούσα τις καραμέλες - ζελεδάκια αλλά γιατί τελικά να μην κάνουμε μια ψηφοφορία για αυτό;
Γιάννης Φάκας
11/04/2014
