Η ελληνική επανάσταση είναι η πιο πνευματική επανάσταση που έγινε στον κόσμο. Είναι αγιασμένη...
Η σκλαβιά που έσπρωξε τους Έλληνες να ξεσηκωθούνε καταπάνω στον Τούρκο δεν ήτανε μονάχα η στέρηση και η κακοπάθηση του κορμιού, αλλά, απάνω απ’όλα, το ότι ο τύραννος ήθελε να χαλάσει την πίστη τους, μποδίζοντάς τους από τα θρησκευτικά χρέη τους, αλλαξοπιστίζοντάς τους και σφάζοντας ή κρεμάζοντάς τους, επειδή δεν αρνιότανε την πίστη τους για να γίνουνε μωχαμετάνοι. Δια τούτο πίστη και πατρίδα είχαν γίνει ένα και το ίδιο πράγμα. (Φ.Κόντογλου, «Πονεμένη Ρωμιοσύη», σελ. 275, εκδ. «Αστήρ»).
Ακούγοντας τα τελευταία χρόνια τα μηνύματα των πολιτικών αρχηγών, κατά την ημέρα του εορτασμού της «αγιασμένης» Επανάστασης, αναζητώ μια έστω νύξη για τον πραγματικό σκοπό της Επανάστασης. Απουσιάζει προκλητικά από τις πομπώδεις ρητορείες, η αναφορά του Κολοκοτρώνη, παραδείγματος χάριν, στην Πνύκα του 1838 που σαφέστατα οριοθέτησε τον σκοπό της Επανάστασης. Πασίγνωστο το απόσπασμα: «...Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας, και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ πατρίδος». (Λόγος του Κολοκοτρώνη στους μαθητές του Γυμνασίου των Αθηνών). Η συχνότητα επωδός του Μακρυγιάννη «Πίστη και πατρίδα μου», ήταν για όλους εκείνους που μας παρέδωσαν αυτό τον τόπο ως «τζιβαϊρικόν πολυτίμητο», ένα δίδυμο αλλά αδιαίρετο χρέος ιστορικής υπάρξεως. Μόνο σε πνευματική μυωπία θα μπορούσε να αποδοθεί η απόκρυψη ή αποσιώπηση της κεφαλαιώδους αυτής διάγνωσης ότι ο Ελληνισμός, ως ζώσα συνείδηση, συντηρήθηκε και διαφυλάχτηκε την περίοδο της αιχμαλωσίας χάρις στην Εκκλησία. Τα τελευταία χρόνια, της «αποδόμησης», της αμφισβήτησης των πάντων παρουσιάζεται η ανιστόρητη αυτή θέση μειώσεως της προσφοράς της Εκκλησίας στον αγώνα ή της ταυτίσεως, των Επισκόπων κυρίως, με τον κατακτητή.
«Στην επανάσταση του Εικοσιένα, όπως και στη πολιορκία της Πόλης, μαζί με τους λαϊκούς πολεμούσανε πλήθος ρασοφορεμένοι, καλόγεροι, παπάδες και δεσποτάδες και τραβούσανε μπροστά με τον σταυρό στο χέρι, κι από πίσω τους χύμιζε κλαίγοντας ο λαός κ’ έψελνε:
δια της πατρίδος την ελευθερία
για του Χριστού την πίστιν την αγίαν
γι’αυτά τα δύο πολεμώ
μ’αυτό να ζήσω επιθυμώ.
Κι αν δεν τα αποκτήσω
τι μ΄ωφελεί να ζήσω;»
Λόγια του Κόντογλου που αποπνέουν την δροσιά και το άρωμα της πονεμένης Ρωμιοσύνης.
Ακόμη και οι λογιότατοι, οι μορφωμένοι απομνημονευματογράφοι του Αγώνα, αντιλήφθηκαν εγκαίρως την θρησκευτική διάσταση της Εθνεγερσίας. Ο Νικόλαος Σπηλιάδης σημειώνει στα απομνημονεύματά του: «Η εθνική των Ελλήνων ανεξαρτησία αποφασίζεται από τον θείον δίκαιον, διότι ο πόλεμος αυτών είναι θρησκευτικός άλλως ήρκει ν’ αρνηθείς την θρησκείαν του Χριστού και ευθύς ελάμβανε τέλος η πάλη των», (σ. 5760. Ο Σπηλιάδης αγωνιστής και πολιτικός της Επανάστασης προχωρεί ένα βήμα παραπέρα και μιλάει ευθαρσώς για θρησκευτικό πόλεμο. Δεν φτάσαμε στο ΄21 εμπνεόμενοι από τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης όπως διατείνονται μερικοί. Ο ίδιος ο Κοραής, σπουδαγμένος στην Ευρώπη, αρχηγέτης του λεγόμενου νεοελληνικού Διαφωτισμού, δίνει με καθαρότητα τον πραγματικό χαρακτήρα της εξεγέρσεως. Να τι γράφει: «Αι επαναστάσεις της φωτισμένης Ευρώπης γίνονται από εν μέρος του έθνους κατά του λοιπού, αλλ’εις την Ελλάδα είναι άπαντες σύμφωνοι κατά των ξένων... ο ελληνικός στρατός οδηγείται από τα σκιάς των αγίων μαρτύρων». (περ. «Τότε», τ. 52, σελ. 17).
Δεν δίστασαν πολλοί Μητροπολίτες, Αρχιεπίσκοποι και Πατριάρχες να επιλέξουν εκουσίως τον μαρτυρικό θάνατο προκειμένου να σώσουν το ποίμνιό τους την περίοδο της Τουρκοκρατίας και κατά την έναρξη της Επανάστασης. Είναι άγνωστο σε πολλούς, αλλά η σφαγή στην Κύπρο, απετράπη χάρις στο μαρτύριο του εθνομάρτυρα αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού: «Ποίου εγκλήματος οι κακότυχοι αυτοί άνθρωποι είναι ένοχοι,ώστε να υποστούν τόσο τρομεράν τύχην; Εάν δε ουδέν άλλο από αίμα ηδύνατο να κορέση την σκληρότητα των κυβερνητών, είμαι έτοιμος να χύσω το ιδικό μου προς σωτηρίαν των άλλων» απάντησε στους Τούρκους. Τον απαγχόνισαν τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό μαζί με τρεις Μητροπολίτες... κατά τα άλλα η Ορθόδοξη Εκκλησία κρατούσε «αντεθνική στάσιν». Αμέσως και συγχρόνως με την πτώση της Πόλης άρχισε το θαύμα της διασώσεως του Γένους με την ανάληψη εθναρχικής αρμοδιότητας εκ μέρους της Εκκλησίας, που την κατέστησαν δυνατή τα παραχωρηθέντα από τον Πορθητή προνόμια στον «πατριάρχη των του Χριστού πενήντων» Γεννάδιο Σχολάριο. Όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για την ανάσταση «Ο Θεός εσήκωσε εις τα άρματα το Γένος» γράφει στην επαναστατική του προκήρυξη το Αλ. Υψηλάντης.
Σήμερα φτάσαμε στο θλιβερό αυτό φαινόμενο να παρουσιαζόμαστε αγνώμονες στην Εκκλησία και να απουσιάζει από τους επετειακούς λόγους, η οποιαδήποτε αναφορά για τον εθναρχικό της ρόλο. Θα μπορούσε να βγεί στο βήμα της Βουλής, ο υπουργός Παιδείας και να επαναλάβει αυτά που είπε, πριν από 150 χρόνια ο συγγραφέας, βουλευτής και αγωνιστής της ανεξαρτησίας Μ.Χουρμούζης. (Παρακαλώ να εκληφθή ως αστείο. Οι νυν εκκλησιομάχοι, μπορεί και να ζητήσουν συγγνώμη από τους Τούρκους για τους δύσμοιρους Γενίτσαρους και λοιπούς αθώους Αγαρηνούς που κατέσφαζε το γιαταγάνι του Τουρκοφάγου).
Μεταφέρω τα χρυσά λόγια του Χουρμούζη: «Ανεξάλειπτος και ακμαία είναι και έστω η προς την αγίαν μητέρα μας Εκκλησίαν ευγνωμοσύνη του Έθνους, διότι αυτή και την γλώσσαν μας διατήρησε και την αγίαν μας θρησκείαν έσωσε». Στην εφημερίδα «Αρμονία» που εξέδιδε ο ίδιος γράφει για τους νέους της εποχής του, λόγια επίκαιρα: «...αλλά δυστυχώς πολλά αυτών είναι εκτρώματα της δεσποζούσης τον νουν και την καρδίαν μας ξενομανίας. Απροκάλυπτος περιφρόνησις των πατρίων μας και της θρησκείας ακόμη, ως δείγμα ευρωπαϊκής προόδου. Συμπεριφορά γελοιωδεστάτη, δήθεν υψηλής ανατροφής και σφαίρας αριστοκρατικής ξιπασμένων οψιπλούτων (σ.σ. νεόπλουτων) αηδέστατοι επιδείξεις! Πτωχοαλαζονεία αξία οίκτου... γλώσσα παρδαλή:
Έμαθε και ξένην γλώσσαν κι
όταν ομιλεί κυττάζω
Είναι Έλλην;
Είναι Φράγκος; Απορώ
και τον θαυμάζω».
Απομονώστε εκείνο το «απροκάλυπτος περιφρόνησις...προόδου» για να εξηγήσετε τη σημερινή σχιζοφρένεια.
Δημήτρης Νατσιός
δάσκαλος-θεολόγος
