γράφει ο Γιώργος Θ. Βαρδάκας *
Δεκεμβριανά ή οι 33 ημέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα ή η Μάχη των Αθηνών ή ο Κόκκινος Δεκέμβρης. Όποια λέξη ή φράση πιάσουμε, θα εννοήσουμε την έκρυθμη κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Αθήνα στις 3 Δεκεμβρίου 1944.
Αν και είναι δύσκολο να είναι κάποιος ουδέτερος σε τέτοιες καταστάσεις, θα τολμήσω να τις αναφέρω ιστορικά, ξεκινώντας από το Δόγμα που πρέσβευε το Κ.Κ.Ε. το οποίο «Δεν έπαυε να είναι κόμμα Μαρξιστικό – Λενινιστικό – Επαναστατικό και φυσικά να υλοποιεί την πάλη των τάξεων, επιδιώκοντας την κατάληψη της εξουσίας άλλοτε με ένοπλες και επαναστατικές μορφές, και άλλοτε με ομαλές δημοκρατικές διαδικασίες, ανάλογα με τις συνθήκες και τον συσχετισμό των δυνάμεων, πιστεύοντας ότι η πολιτική είναι θυγατέρα του συσχετισμού δυνάμεων».
Το Κ.Κ.Ε., κατά τη διάρκεια της κατοχής, δημιούργησε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), στο οποίο απετέλεσε την σπονδυλική του στήλη. Οι υπόλοιποι συνιστώσες του ήταν το ΕΛΔ του Τσιριμώκου, το Σοσιαλιστικό κόμμα του Παρτσαλίδη, το Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό του Μιχ. Κύρκου, οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι του Νεόκοσμου Γρηγοριάδη κ.ά. Προέκτασή του ήταν το ένοπλο τμήμα του, ο Ε.Λ.Α.Σ. Έτσι, το ΕΑΜ κυριαρχούσε και ήταν παντοδύναμο σε όλη την Ελλάδα, πλην της Ηπείρου όπου κυριαρχούσε ο ΕΔΕΣ του Ζέρβα.
14 Μαϊ 1944 στο Συνέδριο του Λιβάνου αποφασίζεται η δημιουργία Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου και στην οποία συμμετέχει και το ΕΑΜ με έξι Υπουργούς (Σβώλος – Αγγελόπουλος – Ασκούτης – Τσιριμώκος – Ζέβγος και Πορφυρογένης).
26 Σεπ 1944 υπογράφεται η Συμφωνία της Καζέρτας από όλες τις πολιτικές παρατάξεις και τις αντιστασιακές οργανώσεις (ΕΔΕΣ ο Ζέρβας και ΕΛΑΣ ο Σαράφης), οι οποίοι αναγνωρίζουν ως Αρχηγό τον Άγγλο Στρατηγό Σκόμπυ.
Εγκλωβισμένο το ΕΑΜ/ΚΚΕ στις δύο συμφωνίες, έψαχνε τρόπο επεγκλωβίσεώς του.
Τσώρτσιλ και Στάλιν συναντώνται την 9 Οκτ 1944 στη Μόσχα και συμφωνούν στο μοίρασμα των σφαιρών επιρροών των κρατών που απελευθερώνονται στην Ευρώπη. Έτσι, στην Ελλάδα η Αγγλία έχει επιρροή 90% και η Ρωσία 10%.
Οι Γερμανοί φεύγουν από την Αθήνα στις 12 Οκτ 1944 και ο ΕΛΑΣ δεν μπαίνει στην πόλη για να καταλάβει την εξουσία γιατί δεσμεύεται από τις συμφωνίες Λιβάνου και Καζέρτας. Επί 6 ημέρες η Αθήνα είναι ακέφαλη πόλη.
Στις 18 Οκτ 1944 αφικνείται στην Αθήνα η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου. Ένα μήνα αργότερα, στις 17 Νοε 1944, το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ συνεδριάζει σε θάλαμο του Αρεταίειου Νοσοκομείου όπου νοσηλεύεται ο Γιάννης Ιωαννίδης (2ος Οργανωτικός Γραμματέας του ΚΚΕ. 1ος ήταν ο Γιώργος Σιάντος) και αποφασίζει να μην κάνουν άλλες οπισθοχωρήσεις και αν οι κυβερνητικοί επιμένουν θα απαντήσουμε με τα όπλα. Μία μέρα αργότερα, στις 18 Νοε 1944 γίνεται η σύσκεψη των καπεταναίων των Μεγάλων Μονάδων του ΕΛΑΣ στη Λαμία. Συμμετέχουν Βελουχιώτης – Αμβράμπεκης – Κικίτσας – Λευτεριάς – Λασσάνης – Ηρακλής – Βαφειάδης – Ακρίτας – Καρατζάς και Μπουκοβάλας.
Τι διημείφθη σε αυτή τη σύσκεψη; Η κυριότερη εκδοχή είναι ότι συνεζητήθη η πρόταση του Βελουχιώτη να κτυπηθούν οι Άγγλοι χωρίς να πάρει ο ΕΛΑΣ την έγκριση από την ΚΕ/ΚΚΕ.
Ο Βαφειάδης, στις 11 Σεπ 1978, μετά την επάνοδό του από την εξορία, είπε ότι συζητήσανε την απόκρυψη οπλισμού λόγω του επικείμενου αφοπλισμού (Συμφωνία Καζέρτας), ενώ ο Γιάννης Ιωαννίδης (2ος Γραμματέας) στο βιβλίο του «Αναμνήσεις» σελ. 292 γράφει ότι «κρύψαμε οπλισμό για να εξοπλίσουμε 30.000 στρατό». Οι άνδρες του ΕΛΑΣ που ήταν επιφορτισμένοι με το κρύψιμο των όπλων θα εφυγαδεύοντο στο Μπούλκες και σε άλλες κομμουνιστικές χώρες, ούτως ώστε μη τυχόν συλληφθούν και μαρτυρήσουν.
Κύριο θέμα της διαφωνίας ήταν ο αφοπλισμός όλων των αντάρτικων Μονάδων και η δημιουργία Εθνοφυλακής από τις κλάσεις 1934-1940. Το ΕΑΜ/ΚΚΕ διαφωνεί γιατί θέλει να συμπεριληφθεί στις Μονάδες αφοπλισμού η 3η ΕΟ.Τ. και ο Ιερός Λόχος, οι οποίοι ήταν υπό τις διαταγές του Συμμαχικού Στρατηγείου στην Ιταλία. Η διαφωνία αυτή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη όταν την 9 Νοε 1944 (5 ημέρες μετά την Μάχη του Κιλκίς) έρχονται στην Ελλάδα η 3η Ε.Ο.Τ. και ο Ιερός Λόχος. Γίνεται μεγάλη διαμάχη, κάτι που δεν δέχεται ο Παπανδρέου, τον οποίο στις 29 Νοε 1944 επισκέπτεται ο Ζέβγος κατόπιν εντολής του Σιάντου και του δηλώνει ότι δεν αποδέχονται την συμφωνία αφοπλισμού παρά την υπογραφή της.
Ο Παπανδρέου όμως, στις 30 Νοε εκδίδει απόφαση αφοπλισμού όλων των αντάρτικων Μονάδων την 10 Δεκ 1944 και φέρνει την απόφαση για υπογραφή στο Υπουργικό Συμβούλιο θέτοντας συνάμα θέμα εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση.
Το ΕΑΜ/ΚΚΕ βρήκε την ευκαιρία που ήθελε. Κατόπιν εντολής του Σιάντου (αργότερα μετά τον θάνατό του τον κατηγόρησαν ως Πράκτορα των Άγγλων) οι 6 Υπουργοί του ΕΑΜ δεν υπογράφουν την απόφαση αφοπλισμού και παραιτούνται. Μετά από αυτές τις ενέργειες φαινόταν ότι το ΚΚΕ οδηγούσε τα πράγματα στα άκρα, διοργανώνοντας Παλλαϊκό Συλλαλητήριο για τις 3 Δεκ στην πλατεία Συντάγματος και την 4 Δεκ Γενική Απεργία.
Για το συλλαλητήριο δίνεται κατ’ αρχή η άδεια, αλλά την 2 Δεκ η κυβέρνηση αναιρεί την άδεια γιατί φοβήθηκε κατάληψη των Υπουργείων και Δημοσίων Κτηρίων που είναι πέριξ της πλατείας, καθώς και την κατάλυση του κράτους και την κατάληψη της εξουσίας, όπως έγινε στη Ρωσία κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, αν και το ΚΚΕ δήλωσε ότι το συλλαλητήριο θα ήταν άοπλο.
Το συλλαλητήριο γίνεται με μεγάλη συμμετοχή κόσμου και κατά τις 11 η ώρα ακούγονται οι πρώτοι πυροβολισμοί. Ποιος τους έριξε; Το πλήθος υποχωρεί, φθάνουν όμως οι εφεδρείες της κομματικής Οργάνωσης Αθηνών (ΚΟΑ) που ήταν συγκεντρωμένες στη Μητρόπολη.
Τι σκοπό είχαν οι εφεδρείες; Οι νεκροί και οι τραυματίες περισυλλέχθηκαν και οι Ζέβγος – Παρτσαλίδης βγάζουν λόγο. Ο Έβερτ, Δ/ντής της Αστυνομίας, στην εφημερίδα Ακρόπολη στις 5 Δεκ 1958 δηλώνει ότι αυτός διέταξε την βίαιη διάλυση του πλήθους βάσει διαταγών που είχε. Την επομένη ημέρα, 5 Δεκ 1944 η ΚΕ/ΚΚΕ δίνει εντολή στον ΕΛΑΣ Αθηνών να επιτεθεί στα Αστυνομικά Τμήματα του Πειραιά και συγχρόνως η 2η Μεραρχία κατεβαίνει προς το κέντρο της Αθήνας από την περιοχή της Κηφισιάς. Οι δυνάμεις που ενεπλάκησαν σε αυτή την αντιπαράθεση ήταν περίπου σε αριθμό ισοδύναμες. Αρχίζει λοιπόν η Μάχη της Αθήνας. Οι μεν αριστεροί (ΕΑΜ / ΚΚΕ-ΕΛΑΣ) για κατάληψη της εξουσίας με τα όπλα μιας και νοιώθουν δυνατοί και οι δε, οι κυβερνητικές δυνάμεις, οι οποίες προσπαθούσαν να αποκρούσουν τις επιθέσεις του ΕΛΑΣ και να διατηρήσουν το αστικό κράτος.
Θα μείνουν στην ιστορία οι μάχες στο Στρατόπεδο της Χωροφυλακής στο Μακρυγιάννη και στο Γουδί όπου ήταν στρατοπεδευμένη η 3η Ε.Ο.Τ. Μέχρι τις 22 Δεκ ο ΕΛΑΣ είχε επιτυχίες.
25 Δεκ φθάνει στην Αθήνα ο Τσώρτσιλ με τον ΥΠΕΞ Ήντεν και αρχίζουν διαπραγματεύσεις με τις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Παίρνονται αποφάσεις. Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ορίζεται Αντιβασιλέας, ο Παπανδρέου παραιτείται και θα αναλάβει από 1 Ιαν 1945 ο αποδεκτός από όλους Πλαστήρας. Το ΕΑΜ/ΚΚΕ όμως είχε παράλογες απαιτήσεις (συμμετοχή 50% στην Κυβέρνηση και τα Υπουργεία Δικαιοσύνης, Στρατιωτικών, Εξωτερικών, Εσωτερικών και Γεωργίας, να διαλυθεί η Χωροφυλακή, η 3η ΕΟΤ και να γίνει δημοψήφισμα για το πολιτειακό και γενικές εκλογές τον Απρίλιο).
Η πολιτική είναι θυγατέρα του συσχετισμού των δυνάμεων. Το ΕΑΜ/ΚΚΕ ένοιωθε δυνατό και γι’ αυτό ζητούσε αυτά τα ανταλλάγματα, τα οποία βεβαίως απερρίφθησαν, η συνδιάσκεψη αποτυγχάνει, ο Τσώρτσιλ φεύγει δίδοντας εντολή στον Σκόμπυ να ξεκαθαρίσει την Αθήνα και στον Αλεξάντερ να στείλει και άλλες δυνάμεις στην Ελλάδα.
Ο Σκόμπυ, την 1-1-1945 εξαπολύει επίθεση και αρχίζει η οπισθοχώρηση του ΕΛΑΣ. Στις 11-1-1945 γίνεται ανακωχή και υποχρεώνεται ο ΕΛΑΣ να αποσυρθεί από τους νομούς Αττικής, Βοιωτίας, Ευβοίας, Ζακύνθου και μέρος των νομών Φωκίδας και Φθιώτιδας. Να εγκαταλείψει την Θεσ/νίκη σε βάθος 30 χιλ. καθώς και την Βόρεια Πελοπόννησο από τη γραμμή Άργους – Πύργου. Ο ΕΛΑΣ, κατόπιν δύσκολων πορειών (χειμώνας ήδη), συγκεντρώνεται στη Λαμία και από εκεί στα Τρίκαλα.
Στις 4 Φεβ 1945 υποχρεώνεται να υπογράψει στις 12 Φεβ 1945 την συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση του οπλισμού του ΕΛΑΣ (στην ουσία όμως τα όπλα έχουν κρυφτεί επιμελώς για να χρησιμοποιηθούν στον 3ο γύρο που θα αρχίσει στις 31 Μαρ 1946).
Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, μέλη της Οργάνωσης Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα, η περίφημη ΟΠΛΑ, δολοφόνησε αριθμό αντιφρονούντων υποστηρικτών του αστικού καθεστώτος στην περιοχή ΟΥΛΕΝ. Ανάμεσα στους δολοφονηθέντες οι Ελένη Παπαδάκη - ηθοποιός, Ιωάννης Θεοφανόπουλος - Πρύτανης ΕΜΠ, Σπύρος Τρικούπης, Στέλιος Κορυζής - αδελφός πρώην Πρωθυπουργού, Ναύαρχος Αντώνης Κριεζής – εγγονός του Υδραίου αγωνιστή Κώστα Κριεζή, Θωμάς Μαλαβέτας – δημοσιογράφος του Έθνους, Φαή Ξύδη – αθλήτρια και Γεώργιος Μπάκος – Αντιστράτηγος.
Ο Άγγελος Αγγελόπουλος, Υπουργός του ΕΑΜ στην Κυβέρνηση Παπανδρέου, στο βιβλίο του «Από την Κατοχή στον Εμφύλιο» γράφει: «Πάντως την μεγαλύτερη ευθύνη για τα Δεκεμβριανά και τα όσα επακολούθησαν, φέρει η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. που δεν μπόρεσε να συνειδητοποιήσει τις τότε συνθήκες. Την ίδια ηγεσία βαρύνει αποκλειστικά και η ευθύνη για τις εκατόμβες των Δεκεμβριανών. Προσπάθησα με τον Σβώλο και τον Τσιριμώκο να πείσουμε το ΚΚΕ να μην προβεί στην ένοπλη αναμέτρηση, αλλά δυστυχώς δεν εισακουσθήκαμε». Δεν γνωρίζω αν ο Αγγελόπουλος κατηγορήθηκε αργότερα ως οπορτουνιστής.
Ο Λεωνίδας Κύρκος στο βιβλίο του «Ανατρεπτικά», σελ. 119, γράφει: «Ο Δεκέμβρης ως πολιτική επιλογή ήταν θανάσιμο λάθος. Η ηγεσία του ΚΚΕ έπρεπε πάση θυσία να εξασφαλίσει την προσφυγή στις κάλπες για ανάδειξη κοινοβουλίου και διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό».
Ο Στάλιν, σε τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Δημητρώφ στις 10 Ιαν 1945, δήλωσε: «Συμβούλεψα την Ελλάδα να μην αρχίσουν αυτόν τον αγώνα. Οι άνθρωποι του ΕΑΜ δεν έπρεπε να φύγουν από την κυβέρνηση Παπανδρέου. Καταπιάστηκαν με δουλειές που δεν τους επαρκούσαν οι Δυνάμεις. Φαίνεται ότι υπολόγιζαν ότι ο Κόκκινος Στρατός θα κατέβαινε στο Αιγαίο. Αυτό εμείς δεν μπορούμε να το κάνουμε». Με αυτή τη δήλωση εξηγείται γιατί ο Ρώσος Στρατηγός Τομπλούχιν που καταδίωκε τους Γερμανούς, ενώ έφθασε μέχρι τα Ελληνικά σύνορα, δεν μπήκε στην Ελλάδα, παρόλο που του ζητήθηκε από τον ΕΛΑΣ.
Τελικά, τι κόστισαν στην Ελλάδα τα Δεκεμβριανά;
Εκτός από την απώλεια του ανθρώπινου παράγοντα σε νεκρούς και τραυματίες και από τις δύο πλευρές, στοίχισε 80.000.000 δολάρια σε υλικά. Η αντιπαράθεση όμως αριστερών και κυβερνώντων δεν θα τελειώσει με την Συμφωνία της Βάρκιζας. Θα αρχίσει και πάλι ακόμη εντονότερος την 31 Μαρτίου 1946 με τον λεγόμενο τρίτο γύρο (εμφύλιος) με μεγαλύτερες απώλειες και καταστροφές. Την ώρα που οι σύμμαχοί μας Ευρωπαίοι ασχολούνταν με την ανασυγκρότηση των χωρών τους από τις καταστροφές του Β’Π.Π. εμείς οι Έλληνες που διδάξαμε ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ στον κόσμο, συνεχίσαμε να καταστρεφόμαστε μεταξύ μας.
Είμαστε άξιοι της μοίρας μας.
Δεκεμβριανά ή οι 33 ημέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα ή η Μάχη των Αθηνών ή ο Κόκκινος Δεκέμβρης. Όποια λέξη ή φράση πιάσουμε, θα εννοήσουμε την έκρυθμη κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Αθήνα στις 3 Δεκεμβρίου 1944.
Αν και είναι δύσκολο να είναι κάποιος ουδέτερος σε τέτοιες καταστάσεις, θα τολμήσω να τις αναφέρω ιστορικά, ξεκινώντας από το Δόγμα που πρέσβευε το Κ.Κ.Ε. το οποίο «Δεν έπαυε να είναι κόμμα Μαρξιστικό – Λενινιστικό – Επαναστατικό και φυσικά να υλοποιεί την πάλη των τάξεων, επιδιώκοντας την κατάληψη της εξουσίας άλλοτε με ένοπλες και επαναστατικές μορφές, και άλλοτε με ομαλές δημοκρατικές διαδικασίες, ανάλογα με τις συνθήκες και τον συσχετισμό των δυνάμεων, πιστεύοντας ότι η πολιτική είναι θυγατέρα του συσχετισμού δυνάμεων».
Το Κ.Κ.Ε., κατά τη διάρκεια της κατοχής, δημιούργησε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), στο οποίο απετέλεσε την σπονδυλική του στήλη. Οι υπόλοιποι συνιστώσες του ήταν το ΕΛΔ του Τσιριμώκου, το Σοσιαλιστικό κόμμα του Παρτσαλίδη, το Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό του Μιχ. Κύρκου, οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι του Νεόκοσμου Γρηγοριάδη κ.ά. Προέκτασή του ήταν το ένοπλο τμήμα του, ο Ε.Λ.Α.Σ. Έτσι, το ΕΑΜ κυριαρχούσε και ήταν παντοδύναμο σε όλη την Ελλάδα, πλην της Ηπείρου όπου κυριαρχούσε ο ΕΔΕΣ του Ζέρβα.
14 Μαϊ 1944 στο Συνέδριο του Λιβάνου αποφασίζεται η δημιουργία Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου και στην οποία συμμετέχει και το ΕΑΜ με έξι Υπουργούς (Σβώλος – Αγγελόπουλος – Ασκούτης – Τσιριμώκος – Ζέβγος και Πορφυρογένης).
26 Σεπ 1944 υπογράφεται η Συμφωνία της Καζέρτας από όλες τις πολιτικές παρατάξεις και τις αντιστασιακές οργανώσεις (ΕΔΕΣ ο Ζέρβας και ΕΛΑΣ ο Σαράφης), οι οποίοι αναγνωρίζουν ως Αρχηγό τον Άγγλο Στρατηγό Σκόμπυ.
Εγκλωβισμένο το ΕΑΜ/ΚΚΕ στις δύο συμφωνίες, έψαχνε τρόπο επεγκλωβίσεώς του.
Τσώρτσιλ και Στάλιν συναντώνται την 9 Οκτ 1944 στη Μόσχα και συμφωνούν στο μοίρασμα των σφαιρών επιρροών των κρατών που απελευθερώνονται στην Ευρώπη. Έτσι, στην Ελλάδα η Αγγλία έχει επιρροή 90% και η Ρωσία 10%.
Οι Γερμανοί φεύγουν από την Αθήνα στις 12 Οκτ 1944 και ο ΕΛΑΣ δεν μπαίνει στην πόλη για να καταλάβει την εξουσία γιατί δεσμεύεται από τις συμφωνίες Λιβάνου και Καζέρτας. Επί 6 ημέρες η Αθήνα είναι ακέφαλη πόλη.
Στις 18 Οκτ 1944 αφικνείται στην Αθήνα η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου. Ένα μήνα αργότερα, στις 17 Νοε 1944, το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ συνεδριάζει σε θάλαμο του Αρεταίειου Νοσοκομείου όπου νοσηλεύεται ο Γιάννης Ιωαννίδης (2ος Οργανωτικός Γραμματέας του ΚΚΕ. 1ος ήταν ο Γιώργος Σιάντος) και αποφασίζει να μην κάνουν άλλες οπισθοχωρήσεις και αν οι κυβερνητικοί επιμένουν θα απαντήσουμε με τα όπλα. Μία μέρα αργότερα, στις 18 Νοε 1944 γίνεται η σύσκεψη των καπεταναίων των Μεγάλων Μονάδων του ΕΛΑΣ στη Λαμία. Συμμετέχουν Βελουχιώτης – Αμβράμπεκης – Κικίτσας – Λευτεριάς – Λασσάνης – Ηρακλής – Βαφειάδης – Ακρίτας – Καρατζάς και Μπουκοβάλας.
Τι διημείφθη σε αυτή τη σύσκεψη; Η κυριότερη εκδοχή είναι ότι συνεζητήθη η πρόταση του Βελουχιώτη να κτυπηθούν οι Άγγλοι χωρίς να πάρει ο ΕΛΑΣ την έγκριση από την ΚΕ/ΚΚΕ.
Ο Βαφειάδης, στις 11 Σεπ 1978, μετά την επάνοδό του από την εξορία, είπε ότι συζητήσανε την απόκρυψη οπλισμού λόγω του επικείμενου αφοπλισμού (Συμφωνία Καζέρτας), ενώ ο Γιάννης Ιωαννίδης (2ος Γραμματέας) στο βιβλίο του «Αναμνήσεις» σελ. 292 γράφει ότι «κρύψαμε οπλισμό για να εξοπλίσουμε 30.000 στρατό». Οι άνδρες του ΕΛΑΣ που ήταν επιφορτισμένοι με το κρύψιμο των όπλων θα εφυγαδεύοντο στο Μπούλκες και σε άλλες κομμουνιστικές χώρες, ούτως ώστε μη τυχόν συλληφθούν και μαρτυρήσουν.
Κύριο θέμα της διαφωνίας ήταν ο αφοπλισμός όλων των αντάρτικων Μονάδων και η δημιουργία Εθνοφυλακής από τις κλάσεις 1934-1940. Το ΕΑΜ/ΚΚΕ διαφωνεί γιατί θέλει να συμπεριληφθεί στις Μονάδες αφοπλισμού η 3η ΕΟ.Τ. και ο Ιερός Λόχος, οι οποίοι ήταν υπό τις διαταγές του Συμμαχικού Στρατηγείου στην Ιταλία. Η διαφωνία αυτή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη όταν την 9 Νοε 1944 (5 ημέρες μετά την Μάχη του Κιλκίς) έρχονται στην Ελλάδα η 3η Ε.Ο.Τ. και ο Ιερός Λόχος. Γίνεται μεγάλη διαμάχη, κάτι που δεν δέχεται ο Παπανδρέου, τον οποίο στις 29 Νοε 1944 επισκέπτεται ο Ζέβγος κατόπιν εντολής του Σιάντου και του δηλώνει ότι δεν αποδέχονται την συμφωνία αφοπλισμού παρά την υπογραφή της.
Ο Παπανδρέου όμως, στις 30 Νοε εκδίδει απόφαση αφοπλισμού όλων των αντάρτικων Μονάδων την 10 Δεκ 1944 και φέρνει την απόφαση για υπογραφή στο Υπουργικό Συμβούλιο θέτοντας συνάμα θέμα εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση.
Το ΕΑΜ/ΚΚΕ βρήκε την ευκαιρία που ήθελε. Κατόπιν εντολής του Σιάντου (αργότερα μετά τον θάνατό του τον κατηγόρησαν ως Πράκτορα των Άγγλων) οι 6 Υπουργοί του ΕΑΜ δεν υπογράφουν την απόφαση αφοπλισμού και παραιτούνται. Μετά από αυτές τις ενέργειες φαινόταν ότι το ΚΚΕ οδηγούσε τα πράγματα στα άκρα, διοργανώνοντας Παλλαϊκό Συλλαλητήριο για τις 3 Δεκ στην πλατεία Συντάγματος και την 4 Δεκ Γενική Απεργία.
Για το συλλαλητήριο δίνεται κατ’ αρχή η άδεια, αλλά την 2 Δεκ η κυβέρνηση αναιρεί την άδεια γιατί φοβήθηκε κατάληψη των Υπουργείων και Δημοσίων Κτηρίων που είναι πέριξ της πλατείας, καθώς και την κατάλυση του κράτους και την κατάληψη της εξουσίας, όπως έγινε στη Ρωσία κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, αν και το ΚΚΕ δήλωσε ότι το συλλαλητήριο θα ήταν άοπλο.
Το συλλαλητήριο γίνεται με μεγάλη συμμετοχή κόσμου και κατά τις 11 η ώρα ακούγονται οι πρώτοι πυροβολισμοί. Ποιος τους έριξε; Το πλήθος υποχωρεί, φθάνουν όμως οι εφεδρείες της κομματικής Οργάνωσης Αθηνών (ΚΟΑ) που ήταν συγκεντρωμένες στη Μητρόπολη.
Τι σκοπό είχαν οι εφεδρείες; Οι νεκροί και οι τραυματίες περισυλλέχθηκαν και οι Ζέβγος – Παρτσαλίδης βγάζουν λόγο. Ο Έβερτ, Δ/ντής της Αστυνομίας, στην εφημερίδα Ακρόπολη στις 5 Δεκ 1958 δηλώνει ότι αυτός διέταξε την βίαιη διάλυση του πλήθους βάσει διαταγών που είχε. Την επομένη ημέρα, 5 Δεκ 1944 η ΚΕ/ΚΚΕ δίνει εντολή στον ΕΛΑΣ Αθηνών να επιτεθεί στα Αστυνομικά Τμήματα του Πειραιά και συγχρόνως η 2η Μεραρχία κατεβαίνει προς το κέντρο της Αθήνας από την περιοχή της Κηφισιάς. Οι δυνάμεις που ενεπλάκησαν σε αυτή την αντιπαράθεση ήταν περίπου σε αριθμό ισοδύναμες. Αρχίζει λοιπόν η Μάχη της Αθήνας. Οι μεν αριστεροί (ΕΑΜ / ΚΚΕ-ΕΛΑΣ) για κατάληψη της εξουσίας με τα όπλα μιας και νοιώθουν δυνατοί και οι δε, οι κυβερνητικές δυνάμεις, οι οποίες προσπαθούσαν να αποκρούσουν τις επιθέσεις του ΕΛΑΣ και να διατηρήσουν το αστικό κράτος.
Θα μείνουν στην ιστορία οι μάχες στο Στρατόπεδο της Χωροφυλακής στο Μακρυγιάννη και στο Γουδί όπου ήταν στρατοπεδευμένη η 3η Ε.Ο.Τ. Μέχρι τις 22 Δεκ ο ΕΛΑΣ είχε επιτυχίες.
25 Δεκ φθάνει στην Αθήνα ο Τσώρτσιλ με τον ΥΠΕΞ Ήντεν και αρχίζουν διαπραγματεύσεις με τις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Παίρνονται αποφάσεις. Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ορίζεται Αντιβασιλέας, ο Παπανδρέου παραιτείται και θα αναλάβει από 1 Ιαν 1945 ο αποδεκτός από όλους Πλαστήρας. Το ΕΑΜ/ΚΚΕ όμως είχε παράλογες απαιτήσεις (συμμετοχή 50% στην Κυβέρνηση και τα Υπουργεία Δικαιοσύνης, Στρατιωτικών, Εξωτερικών, Εσωτερικών και Γεωργίας, να διαλυθεί η Χωροφυλακή, η 3η ΕΟΤ και να γίνει δημοψήφισμα για το πολιτειακό και γενικές εκλογές τον Απρίλιο).
Η πολιτική είναι θυγατέρα του συσχετισμού των δυνάμεων. Το ΕΑΜ/ΚΚΕ ένοιωθε δυνατό και γι’ αυτό ζητούσε αυτά τα ανταλλάγματα, τα οποία βεβαίως απερρίφθησαν, η συνδιάσκεψη αποτυγχάνει, ο Τσώρτσιλ φεύγει δίδοντας εντολή στον Σκόμπυ να ξεκαθαρίσει την Αθήνα και στον Αλεξάντερ να στείλει και άλλες δυνάμεις στην Ελλάδα.
Ο Σκόμπυ, την 1-1-1945 εξαπολύει επίθεση και αρχίζει η οπισθοχώρηση του ΕΛΑΣ. Στις 11-1-1945 γίνεται ανακωχή και υποχρεώνεται ο ΕΛΑΣ να αποσυρθεί από τους νομούς Αττικής, Βοιωτίας, Ευβοίας, Ζακύνθου και μέρος των νομών Φωκίδας και Φθιώτιδας. Να εγκαταλείψει την Θεσ/νίκη σε βάθος 30 χιλ. καθώς και την Βόρεια Πελοπόννησο από τη γραμμή Άργους – Πύργου. Ο ΕΛΑΣ, κατόπιν δύσκολων πορειών (χειμώνας ήδη), συγκεντρώνεται στη Λαμία και από εκεί στα Τρίκαλα.
Στις 4 Φεβ 1945 υποχρεώνεται να υπογράψει στις 12 Φεβ 1945 την συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση του οπλισμού του ΕΛΑΣ (στην ουσία όμως τα όπλα έχουν κρυφτεί επιμελώς για να χρησιμοποιηθούν στον 3ο γύρο που θα αρχίσει στις 31 Μαρ 1946).
Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, μέλη της Οργάνωσης Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα, η περίφημη ΟΠΛΑ, δολοφόνησε αριθμό αντιφρονούντων υποστηρικτών του αστικού καθεστώτος στην περιοχή ΟΥΛΕΝ. Ανάμεσα στους δολοφονηθέντες οι Ελένη Παπαδάκη - ηθοποιός, Ιωάννης Θεοφανόπουλος - Πρύτανης ΕΜΠ, Σπύρος Τρικούπης, Στέλιος Κορυζής - αδελφός πρώην Πρωθυπουργού, Ναύαρχος Αντώνης Κριεζής – εγγονός του Υδραίου αγωνιστή Κώστα Κριεζή, Θωμάς Μαλαβέτας – δημοσιογράφος του Έθνους, Φαή Ξύδη – αθλήτρια και Γεώργιος Μπάκος – Αντιστράτηγος.
Ο Άγγελος Αγγελόπουλος, Υπουργός του ΕΑΜ στην Κυβέρνηση Παπανδρέου, στο βιβλίο του «Από την Κατοχή στον Εμφύλιο» γράφει: «Πάντως την μεγαλύτερη ευθύνη για τα Δεκεμβριανά και τα όσα επακολούθησαν, φέρει η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. που δεν μπόρεσε να συνειδητοποιήσει τις τότε συνθήκες. Την ίδια ηγεσία βαρύνει αποκλειστικά και η ευθύνη για τις εκατόμβες των Δεκεμβριανών. Προσπάθησα με τον Σβώλο και τον Τσιριμώκο να πείσουμε το ΚΚΕ να μην προβεί στην ένοπλη αναμέτρηση, αλλά δυστυχώς δεν εισακουσθήκαμε». Δεν γνωρίζω αν ο Αγγελόπουλος κατηγορήθηκε αργότερα ως οπορτουνιστής.
Ο Λεωνίδας Κύρκος στο βιβλίο του «Ανατρεπτικά», σελ. 119, γράφει: «Ο Δεκέμβρης ως πολιτική επιλογή ήταν θανάσιμο λάθος. Η ηγεσία του ΚΚΕ έπρεπε πάση θυσία να εξασφαλίσει την προσφυγή στις κάλπες για ανάδειξη κοινοβουλίου και διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό».
Ο Στάλιν, σε τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Δημητρώφ στις 10 Ιαν 1945, δήλωσε: «Συμβούλεψα την Ελλάδα να μην αρχίσουν αυτόν τον αγώνα. Οι άνθρωποι του ΕΑΜ δεν έπρεπε να φύγουν από την κυβέρνηση Παπανδρέου. Καταπιάστηκαν με δουλειές που δεν τους επαρκούσαν οι Δυνάμεις. Φαίνεται ότι υπολόγιζαν ότι ο Κόκκινος Στρατός θα κατέβαινε στο Αιγαίο. Αυτό εμείς δεν μπορούμε να το κάνουμε». Με αυτή τη δήλωση εξηγείται γιατί ο Ρώσος Στρατηγός Τομπλούχιν που καταδίωκε τους Γερμανούς, ενώ έφθασε μέχρι τα Ελληνικά σύνορα, δεν μπήκε στην Ελλάδα, παρόλο που του ζητήθηκε από τον ΕΛΑΣ.
Τελικά, τι κόστισαν στην Ελλάδα τα Δεκεμβριανά;
Εκτός από την απώλεια του ανθρώπινου παράγοντα σε νεκρούς και τραυματίες και από τις δύο πλευρές, στοίχισε 80.000.000 δολάρια σε υλικά. Η αντιπαράθεση όμως αριστερών και κυβερνώντων δεν θα τελειώσει με την Συμφωνία της Βάρκιζας. Θα αρχίσει και πάλι ακόμη εντονότερος την 31 Μαρτίου 1946 με τον λεγόμενο τρίτο γύρο (εμφύλιος) με μεγαλύτερες απώλειες και καταστροφές. Την ώρα που οι σύμμαχοί μας Ευρωπαίοι ασχολούνταν με την ανασυγκρότηση των χωρών τους από τις καταστροφές του Β’Π.Π. εμείς οι Έλληνες που διδάξαμε ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ στον κόσμο, συνεχίσαμε να καταστρεφόμαστε μεταξύ μας.
Είμαστε άξιοι της μοίρας μας.
*Γιώργος Θ. Βαρδάκας - Συνταγματάρχης Ε.Α.
