το Νου, το Λόγο, την Καρδιά, τον Ψάλτη, τον Προφήτη’…»
Κωστής Παλαμάς
Α΄ Μέρος
Γράφει ο Γιώργος Βαζάκας* - φιλόλογος
Θα ξεκινούσαμε λέγοντας ποιος από τους Συνέλληνες σήμερα δεν αγωνιά και δεν ανησυχεί βλέποντας, ακούγοντας και διαβάζοντας οτιδήποτε σχετικό με τα εθνικά μας θέματα. Από τη μεριά μας με ανάλογη ευαισθησία, θα παρουσιάσουμε κάποιες – δε θα τις έλεγα απόψεις – αλλά ιστορικές γνώσεις για το τόσο τουλάχιστον από το 1991 πολυσυζητημένο πολύπαθο θέμα, που αφορά στη Μακεδονία μας και τη γειτονική περιοχή των Σκοπίων. Από την προηγούμενη χρονιά συζητήσεις επί συζητήσεων, κεντρική υπόθεση στα «πάνελ» των μέσων ενημέρωσης, συλλαλητήρια, χαμός, για να αναγνωρισθεί ή για να μη αναγνωρισθεί από την Ελλάδα το κράτος των Σκοπίων με όνομα που να περιέχει τη λέξη Μακεδονία. Η Ελληνική κυβέρνηση παρά την πλειοψηφία του λαϊκού αισθήματος προχώρησε, όπως ξέρουμε στο προσύμφωνο των Πρεσπών αποδεχόμενη για τα Σκόπια το όνομα Βόρεια Μακεδονία. Κι η ένταση κι ο αναβρασμός καλά κρατεί και να δούμε… Κι αν το θέμα δεν επιλυθεί, όπως αρμόζει στο ελληνικό δίκαιο και σύμφωνα προς τα διεθνώς νόμιμα, η αναταραχή θα συνεχισθεί για πολύ…
Στο άρθρο μας θα αναφέρουμε κάποια στοιχεία, κάποια δεδομένα, που κρίνουμε πώς το «Σκοπιανό» κατά τα διεθνώς νόμιμα μπορούσε να είχε άλλη αντιμετώπιση από τη μεριά της Ελλάδας και για την περίοδο στο βάθος των παρελθόντων χρόνων και για την περίοδο μετά το 1991 μέχρι τις μέρες μας.
Λοιπόν δε θέλουμε να εντυπωσιάσουμε, αλλά είναι ιστορική αλήθεια, οι αυτοκρατορίες της Ευρώπης από το 19ο αι. και κυρίως η Αυστροουγγαρία και η Τσαρική Ρωσία εποφθαλμιούσαν τη Μακεδονία θέτοντας από τότε θέμα : «Αυτονομίας της Μακεδονίας». Και τότε με τη συνθήκη του Βερολίνου 1878 αυτό επιδίωκαν: Μικρά κράτη, υβριδικής μορφής στα Βαλκάνια υπό την προστασία τους. Μήπως με την ίδρυση του κρατιδίου των Σκοπίων σήμερα οι ευρωατλαντιστές μάς γυρίζουν πίσω στη συνθήκη του Βερολίνου; Πάντα η ιστορία κάνει κύκλους.
Ναι, αλλά τα επακολουθήσαντα γεγονότα οι αιματηροί βαλκανικοί πόλεμοι, απελευθέρωσαν τους βαλκανικούς λαούς κι αυτοί συγκρότησαν με τους αγώνες τους την εθνογένεσή τους και καθορίστηκαν τα σύνορά τους, όπως κατοχυρώθηκαν και τα κυριαρχικά τους δικαιώματα από την περίφημη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913. Κατά τη συνθήκη αυτή – οι συνθήκες θέσμια ειρήνης, είναι απαράβατες – η περιοχή των Σκοπίων ανήκει στη Σερβία.
Και στις μέρες μας, οι συνολικές ενέργειες των ελληνικών κυβερνήσεων από το 1991 μέχρι και τώρα τόσο στο θέμα της αναγνώρισης του κρατιδίου, όσο στην ονοματοδοσία του βάζουν τορπίλη σε μια βασική συνθήκη, του Βουκουρεστίου, που καθορίζει τα βόρεια σύνορά μας και με την Αλβανία. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το «κράτος» των Σκοπίων είναι ένα κράτος υβριδικής μορφής (=διασταύρωσης λαών) που προέκυψε από την εμπόλεμη επέμβαση των ευρωατλαντιστών στην πρώην Γιουγκοσλαβία, δηλ. σε ανεξάρτητο κράτος μέλους του ΟΗΕ, με αποτέλεσμα τη διάλυσή της.
Γι’ αυτό και μόνο έπρεπε κάθε σκέψη για αναγνώριση των Σκοπίων εκ μέρους της Ελλάδας να είχε απορριφθεί, γιατί αυτό παραβιάζει τη βασική συνθήκη του Βουκουρεστίου και κατά συνέπεια πολύ φοβούμαστε, ότι ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου στα Βαλκάνια. Φανταζόμαστε τους Βούλγαρους να μας ζητάνε αυτά, που μας ζητούσανε μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, δηλ τη Δ. Θράκη ή την Καβάλα; Ή οι Αλβανοί την Παραμυθιά; Με άλλα λόγια αναθεωρούνται έτσι σύνορα όχι μόνο για μας, αλλά για όλα τα Βαλκάνια. Δεν είναι καθόλου αστείο να μπει θέμα Ντομπρουτσά ανάμεσα σε Βουλγαρία και Ρουμανία.
Πώς είναι δυνατόν να μην κουβεντιάζεται καθόλου, ότι η αναγνώριση απόσχισης ενός κράτους προς όφελος ξένων συμφερόντων και με τη μεθόδευση ξένων δυνάμεων σε βάρος της πρώην Γιουγκοσλαβίας αποτελεί νομικό προηγούμενο, για να μας κάνουν τα ίδια σε μας είτε στη Μακεδονία, είτε στην Ήπειρο, που τώρα βλέπουμε και τον αλυτρωτισμό των Αλβανών ή στη Θράκη με τους Τούρκους;
Δυστυχώς οι άσχημοι χειρισμοί εκ μέρους της Ελλάδας άρχισαν από τότε, το 1991, από τότε που ξεκίνησε η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Τότε η Γερμανία διέδιδε, ότι όποιο ομόσπονδο τμήμα ανεξαρτοποιούνταν από τη Γιουγκοσλαβία, αυτή θα το αναγνώριζε και παράλληλα θα το ενίσχυε οικονομικά. Η ενέργεια αυτή της Γερμανίας κατά τις αποφάσεις του ΟΗΕ για το σχετικό ζήτημα είναι επιθετική πράξη και απαγορεύεται ρητά από τον ΟΗΕ για τις φιλικές σχέσεις ανάμεσα σε κράτη. Το γεγονός αυτό και μόνο έδινε το δικαίωμα να πει η Ελλάδα, όχι στα Σκόπια. Δεν το επικαλέστηκε ποτέ.
Ακόμη το 1991 η ΔΑΣΕ (Οργανισμός Ασφάλειας και Σταθερότητας στην Ευρώπη), σημερινός ΟΑΣΕ γνωμοδότησε τονίζοντας ότι δεν αρκούν σε ένα πληθυσμιακό σύνολο ανθρώπων, για να αυτοπροσδιορισθεί ως έθνος και άρα να έχει κυριαρχικά δικαιώματα, το θρήσκευμα, η γλώσσα ή η πολιτιστική παράδοση. Αυτά τα στοιχεία – τα έχουν τα Σκόπια – αλλά δεν είναι έθνος, είναι μια μειονότητα, όπως ήταν πριν αποσχισθούν στα πλαίσια ενός κυρίαρχου έθνους, το οποίο με όρους δημοκρατίας τα επέτρεπε ελεύθερα να αυτοπροσδιορίζονται. Τη γνωμοδότηση αυτή της ΔΑΣΕ αντί η χώρα μας να την κάνει σημαία και να αποκλείσει τις εξελίξεις γύρω από την αναγνώριση των Σκοπίων και αυτή δεν τη χρησιμοποίησε.
Όμως σ’ αυτή τη στιγμή, στα 1991 το παιχνίδι των Ευρωαμερικάνων άρχισε να παίζει… Έπρεπε πάση θυσία να γίνει αναγνώριση των Σκοπίων. Τότε δεν τους ενδιέφερε τόσο με ποια ονομασία. Έπρεπε να περάσει η αναγνώριση αποκλειστικά από την Ελλάδα – πόσο φανερό είναι αυτό σήμερα – γιατί αν δεν γινόταν απ’ αυτή δε θα υπήρχε αναγνώριση γενικά. Εάν έστω κι ένα από τα θεμελιωμένα κράτη εκείνης της εποχής στα Βαλκάνια δεν προχωρούσε στην αναγνώριση, δε θα μπορούσε να προχωρήσει κι ο διαμελισμός της τότε Γιουγκοσλαβίας και πρωτίστως η διάσπαση της Σερβίας από το Κόσσοβο και το Μαυροβούνιο.
Κι έτσι σ’ αυτή τη χρονική στιγμή το παιχνίδι αρχίζει με την ονοματοδοσία. Κυβέρνηση τότε στην Ελλάδα το 1991-1992 ήταν του μακαρίτη Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με υπουργό εξωτερικών τον κ. Αντ. Σαμαρά. Αυτή η κυβέρνηση συμφώνησε μέσα στο πλέγμα των διεργασιών ή των πιέσεων για τις αποσχίσεις κρατών στα Βαλκάνια, που αναφέραμε πιο πάνω, κάτι πρωτοφανές για τα διεθνή δεδομένα – δεν έχουμε άλλο προηγούμενο – συμφώνησε λοιπόν να αναγνωρισθεί και να γίνει δεκτό το αποσχισθέν κράτος των Σκοπίων στον ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία: FYROM=ΠΓΔΜ(Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας)
Νομίζουμε ότι αυτή η ελληνική αποδοχή υπήρξε και το μοιραίο λάθος για τις εξελίξεις ως προς την ονοματοθεσία στα Σκόπια. Οποιαδήποτε άρνηση στο όνομα των Σκοπίων της λέξεως Μακεδονία, είτε επίσημη, είτε λαϊκής έκφρασης δεν μπορεί να μη προσκρούσει σ’ αυτό το δεδομένο. Και μια αξιοσημείωτη πιστεύουμε λεπτομέρεια για το θέμα. Στο τότε υπουργικό συμβούλιο της κυβέρνησης Κων/νου Μητσοτάκη συμμετείχε ως υπουργός και ο κ. Μίκης Θεοδωράκης και λέγεται ότι γι’ αυτή τη σημαντική απόφαση της κυβέρνησης, για το FYROM διαφώνησε… Το ερώτημά μας, γιατί δεν παραιτήθηκε τότε; Οι σημερινοί του αγώνες, για να μη έχει το όνομα των Σκοπίων τη λέξη Μακεδονία, είναι φανερό ότι σκοντάφτουν σημαντικά στην επιλογή: ΠΓΔΜ., της κυβέρνησης Κων/νου Μητσοτάκη, όπου συμμετείχε.
Και μετά τη συμφωνία για την προσωρινή ονομασία Σκοπίων στον ΟΗΕ με το αρτικόλεκτο: ΠΓΔΜ από το 1992 μέχρι τις μέρες, χωρίς λεπτομέρειες – λίγο πολύ όλοι τα γνωρίζουμε – διαμορφώθηκε το εξής σκηνικό. Οι Σκοπιανοί ανένδοτα θέλουν να ονομασθούν Μακεδονία και στην Ελλάδα μας κυριάρχησε η εναντίωση στις βλέψεις των Σκοπιανών, αναβρασμός λαϊκά συλλαλητήρια, αλλά χωρίς πολιτικό αποτέλεσμα. Απ’ όλα αυτά οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις στο κοινοβούλιο κατέληξαν: Στα Σκόπια να δοθεί μια σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό. Όμως αν και διατύπωσαν αυτή τη θέση, στις πολιτικές διαβουλεύσεις τους δεν ακούσαμε καμιά άποψη που να εξειδικεύει συγκεκριμένα πώς θέλουν το γεωγραφικό προσδιορισμό. Σ’ αυτό τους βοηθά η ίδια η κοντινή ιστορία της περιοχής. Και να τι εννοούμε: Στα 1929 ο τότε βασιλιάς της Γιουγκοσλαβίας Αλέξανδρος ο Α΄ διαίρεσε το βασίλειό του σε εννιά επαρχίες (μπανοβίνες στη σερβοκροατική διάλεκτο). Ανάμεσα σ’ αυτές ήταν και η μπανοβίνα του Βαρδάρη (bardaska), δηλαδή η περιοχή των Σκοπίων. Η περιοχή ήταν από τότε πολυεθνική, γι’ αυτό ο βασιλιάς Αλέξανδρος ο Α΄ δημιούργησε αυτές τις 9 μπανοβίνες με βάση τη γεωγραφία της κάθε περιοχής, δηλαδή βασισμένος σε ονόματα ποταμών, λιμνών κλπ. Ο ποταμός, για να δώσει το γεωγραφικό προσδιορισμό στο χώρο των Σκοπίων υπήρξε ο Βαρδάρης δηλαδή ο Αξιός.
Αυτό ήταν ένα ωραιότατο παράδειγμα πρότασης για την ονοματοδοσία στα Σκόπια, μια που το επίσημο ελληνικό πολιτικό προσωπικό ήθελε γεωγραφικό προσδιορισμό σ’ αυτό το όνομα. Δυστυχώς αυτό το ιστορικό επιχείρημα όχι μόνο δεν ακούστηκε ως άποψη, αλλά ούτε και προτάθηκε. Και κυρίως μ’ αυτό κυριολεκτείται η έννοια γεωγραφικός όρος (ονομασία σχετιζόμενη με γεωγραφία: ποταμό, θάλασσα ή βουνό). Μα και όρος Μακεδονία είναι γεωγραφικός. Και φυσικά είναι, αλλ’ όμως ουσιαστικά περιέχει κι άλλα συστατικά στοιχεία (πολιτιστικά, κοινωνικά, εθνικής ταυτότητας) κι επομένως δεν αποτελεί όρο που να προσδιορίζει γεωγραφική περιοχή, μια που έχει και τα πολλά αναφερθέντα συστατικά στοιχεία. Και αυτά τα καπηλεύονται οι Σκοπιανοί, αν πάρουν ονομασία με τη λέξη Μακεδονία.
Κατερίνη 23/12/2018
*Ο Γιώργος Βαζάκας είναι μέλος του Ε.ΠΑ.Μ. (Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο) και ήταν υποψήφιος με το Ε.ΠΑ.Μ. στις εκλογές του 2015.
