Έτσι, ο Ρήγας την επόμενη κιόλας χρονιά, το 1797, ανέπτυξε μεγάλη εκδοτική και συνωμοτική δραστηριότητα: τύπωσε τη «Χάρτα της Ελλάδος»...
τους Χάρτες της Βλαχίας και της Μολδαβίας, την αθάνατη μορφή του Μ. Αλέξανδρου, τον «Ηθικόν Τρίποδα», επαναστατικά τραγούδια, αφήνοντας να βγουν στη δημοσιότητα οι ιδέες του για τα ζητήματα που τον είχαν απασχολήσει από το 1790 (βλ. Λ.Ι. Βρανούσης, Ρήγας, σ. 122 κ.ε.). Οραματιζόταν να ξεσηκώσει τους Έλληνες μαζί με τους υπόλοιπους βαλκανικούς λαούς εναντίον των Τούρκων και να ενωθούν σε μια μεγάλη πολιτική ενότητα. Επιφυλάσσοντας ηγετική θέση στο ελληνικό έθνος, έγραφε χαρακτηριστικά στο πολίτευμά του: «ο Βούλγαρος πρέπει να κινείται, όταν πάσχει ο Έλλην, και τούτος πάλιν δι’ εκείνον και αμφότεροι δια τον Αλβανόν και Βλάχον» (=Ρουμάνο) (βλ. Κ. Άμαντος, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, σ. 51).
Ωστόσο, το μήνυμά του αυτό εκπορεύεται από μια συντεταγμένη δύναμη:
«Σας κράζει η Ελλάδα, σας θέλει, σας πονεί…»
Στην Ελληνική Δημοκρατία που έχει ως όραμα στην πολιτεία του, η οποία θα προέλθει με την Επανάσταση και την πτώση της οθωμανικής τυραννίας, η δύναμη αυτή θα είναι άρχουσα και ρυθμιστική και λαός της θα είναι «ο λαός, απόγονος των Ελλήνων, όπου κατοικεί την Ρούμελην, την Μικράν Ασίαν, τας Μεσογείους νήσους, την Βλαχομπογδανίαν». Στο νέο διάδοχο κράτος εξαίρεται η συμβολή του Ελληνισμού «επειδή το ελληνικόν προζύμι εξαπλώθη και εις τα δύο ημισφαίρια» και επιμένει ο Ρήγας στη σημασία που έχει η ελληνική γλώσσα ως όργανο επικοινωνίας και ενότητας των συμβιούντων γενών. Χρέος της πατρίδας να ιδρύσει σχολεία παντού και όλων των κατοίκων της να γνωρίζουν γράμματα («εκ των γραμμάτων γεννάται η ρποκοπή…»). Στην πολιτεία του δεσπόζουσες αρχές είναι η ανεξιθρησκία και η ανοχή των εθνοτήτων, για να οδηγηθούν σε τέτοια αλληλεγγύη, ώστε ο Βούλγαρος να κινείται, όταν πάσχει ο Έλλην… (βλ. παραπάνω). Εν κατακλείδι, ελληνική την ονειρεύτηκε ο Ρήγας την πολιτεία του και ως ελληνική την αντιλήφθηκαν οι σύγχρονοί του και οι αυστριακές αρχές ακόμη και όχι ως ομοσπονδιακό βαλκανικό κράτος (βλ. Γ. Κορδάτος, Ρήγας Φεραίος και η Βαλκανική Ομοσπονδία).
Τα επαναστατικά τραγούδια του Ρήγα είχαν μεγάλη διάδοση και ήταν γραμμένα στην καθομιλουμένη και ζωντανή γλώσσα του λαού μας. Ο «Θούριος», ο πρώτος ύμνος «εις την ελευθερίαν», με τις απλές του έννοιες πλημμύρισε από ενθουσιασμό τους σκλαβωμένους Έλληνες και τους προετοίμαζε για τους απελευθερωτικούς αγώνες τους. Ο σύγχρονος με την εποχή Κ. Κούμας το είχε επισημάνει: «Μ’ όλον ότι κατ’ αρχάς εψάλλετο ως εύμορφον τραγούδι, ήρχισεν όμως κατ’ ολίγον να ενεργή ψυχικώς∙ και όσον επερίσσευαν αι εκ του Αλή πασά θλίψεις της Ελλάδος, τόσον περισσότερον ετιμάτο η θούριος αύτη ωδή» (βλ. Κ. Κούμας, Ιστορίαι των ανθρωπίνων πράξεων, τ. 12, σ. 201). Ο Ρήγας με τον ύμνο του διέδωσε τα ιδανικά του για βαλκανική συνεργασία:
Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι με μιαν κοινήν ορμή,
Για την ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί.
Μολονότι είχαν αφοριστεί από τη Σύνοδο και είχαν απαγορευθεί με σουλτανικό φιρμάνι (βλ. Αβροκόμας Παπάζογλου, Η Θεσσαλονίκη κατά το Μάιο του 1821, Μακεδονικά 1, σ. 423), οι Έλληνες έψαλλαν με πατριωτικό ενθουσιασμό το «Θούριο» και άλλα επαναστατικά τραγούδια του Ρήγα. Οι άτεχνοι στίχοι του Θεσσαλού βάρδου είχαν ανάψει τεράστια φλόγα στις ψυχές των σκλάβων Ελλήνων, που διψούσαν για την ελευθερία τους. Για τον «Θούριο» θα μιλήσει και ο Θ. Κολοκοτρώνης επισημαίνοντας ότι «από τα πολεμικά του τραγούδια, το τελειότερο, περιέχει μίαν επιθεώρησιν των δυνάμεων της πατρίδος, όλοι είναι παρόντες εις την επιθεώρησιν, κανένας απών, τα ξεφτέρια των Αγράφων, οι σταυραετοί του Ολύμπου, τα καπλάνια του Μαυροβουνιού, τα λεοντάρια Σουλίου, Μάνης και Μακεδονίας...και οι Χριστιανοί του Δουνάβεως και του Σάβα ποταμού» (βλ. Γ. Τερτσέτης, Άπαντα, τ.3, σ. 63-64).
(συνεχίζεται)
Φιλόλογος – Ιστορικός
Δρ Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ.
Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Κατερίνης
** Το 1ο μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/02/blog-post_620.html
***Το 2ο μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/02/2_21.html
