Μέρος Α΄
Διατρέχουμε ήδη το 2021 επετειακό έτος για τα 200χρονα από το 1821, χρονιά γιορτασμών για την εθνεγερτήρια ελληνική επανάσταση.
Θα επιχειρήσουμε με την ταπεινότητά μας στο μέτρο των ιστορικών μας γνώσεων να σκιαγραφήσουμε τις βαρυσήμαντες ιστορικές στιγμές που σημάδεψαν την πορεία της πολύπαθης πατρίδας μας από τα επαναστατικά χρόνια μέχρι σήμερα. Το εγχείρημά μας θα το προβάλουμε κατά χρονολογικές ενότητες ονοματίζοντάς τες Α΄ μέρος, Β΄, Γ΄ μέρος κλπ
Δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι: Η «κοινή συνέχεια» και το «ίδιο χρέος» με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση αλλά πάντα ενεργή, απετέλεσαν διαχρονικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού Λαού, Μετά το τέλος της ελληνικής αρχαιότητας και της ελληνιστικής περιόδου που ακολούθησε, την αυτοσυνειδησία της ελληνικότητας, την εγγυήθηκαν η κοινή γλώσσα, οι διάχυτες παντού υλικές και άυλες μαρτυρίες του παρελθόντος, η αφήγηση από στόμα σε στόμα της «κοινής περιπέτειας», και την εγγυήθηκαν το ανυπότακτο των Πόλεων και στη συνέχεια οι Κοινότητες των Ελλήνων, που ανέχονταν αλλά δεν ανεγνώριζαν τους κατακτητές. Με μια κουβέντα η συμπαράταξή τους με την ελευθερία. Τα πολιτικά σημάδια και οι παρακαταθήκες που φυλλορροούσαν από το παρελθόν, φάνταζαν και ήταν συνεχώς τα επόμενα ζητούμενα.
Η εμφάνιση της έννοιας: Έθνους – κράτους στα μέσα του 18ου αιώνα στην Ευρώπη (κι ενώ ο όρος «ελληνικό έθνος» χρησιμοποιείται ήδη από τις αρχές του 15ου αιώνα από τους Γεώργιο Πλήθων Γεμιστό και Πασχάλη Κιτρομηλίδη και τον 16ο αιώνα από τον Ιανό Λάσκαρη), η Γαλλική Επανάσταση και η πεντηκονταετής και πλέον προπαρασκευή από τους Έλληνες λόγιους της εποχής, γίνονται οι καταλύτες, που μορφώνουν το εγχείρημα ιστορικά και οπλίζουν τους Έλληνες με ανεπίστρεπτη αποφασιστικότητα, ώστε τούτη τη φορά κι όχι όπως τις τόσες άλλες προηγούμενες, η Επανάσταση να πετύχει τους σκοπούς της, παρότι η διεθνής συγκυρία, ιδίως μετά το Συνέδριο της Βιέννης, την περίφημη Ιερή Συμμαχία και τη συντριβή των κινημάτων σε Ισπανία Πορτογαλία και Ιταλία μοιάζει και είναι έντονα εχθρική.
1821 - 1864
Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας κατά του οθωμανικού ζυγού, υπήρξε άρρηκτα συνδεμένος με ριζοσπαστικά δημοκρατικά ιδεώδη, όχι αφηρημένα, αλλά όπως αυτά αποτυπώθηκαν στα πρώτα συνταγματικά κείμενα της πατρίδας, που ακόμα και σήμερα πολλά τους σημεία παραμένουν πρωτοποριακά και ανεκπλήρωτα. Και ενώ οι Έλληνες επαναστάτες σε στεριά και θάλασσα με δεκάδες νικηφόρες μάχες υπογράφουν με το αίμα τους την ανεξαρτησία της Ελλάδας, δίνουν ό,τι έχουν και δεν έχουν στον αγώνα, απ’ την άλλη η διχόνοια η δολερή προκαλεί ανάμεσά τους εμφύλιους πολέμους και το γεγονός ότι χορηγούνται τα πρώτα δάνεια το 1824 από «οίκους» του εξωτερικού, ώστε να αναγνωριστεί διεθνώς και να στηριχθεί η επανάσταση, καθώς επίσης και η περίφημη πράξη υποτέλειας του 1825 με την οποία οι Έλληνες επαναστάτες κάνουν έκκληση προστασίας από την Αγγλία, αυτές οι εξελίξεις υποθηκεύουν την ελευθερία του υπό σύσταση κράτους.
Αυτή την ελευθερία, που είναι καρπός της εκατόμβης θυσιών επώνυμων και ανώνυμων Ελλήνων αγωνιστών κι όχι ότι μας χαρίστηκε από την επέμβαση των ξένων ευρωπαϊκών δυνάμεων στο Ναυαρίνο, όπως διέδιδαν από χρόνια και διαδίδουν και τώρα διάφοροι, και στη σημερινή συγκυρία του επετειακού εορτασμού π.χ. κάποιος κ. Μπίτων, που ανήκει στη επίσημη επιτροπή εορτασμού για τα 200 χρόνια της κ. Αγγελοπούλου. Δηλώνουμε ότι πραγματικά τον ευγνωμονούμε, γιατί θα δείξουμε το ανιστόρητο λάθος αυτού του ισχυρισμού, που υποβαθμίζει και ασχημονεί στις αιματηρές θυσίες των προγόνων μας για την ελευθερία μας, αλλά και καλλιεργεί ηττοπάθεια και πνεύμα εξάρτησης από τους Ευρωπαίους μέχρι σήμερα.
Λοιπόν να, γιατί έγινε η επέμβαση των Ευρωπαίων στο Ναυαρίνο: Όταν οι τράπεζές τους έδωσαν δάνεια στον ελληνικό αγώνα και είδαν, ότι η επανάσταση κινδύνευε όχι λόγω της φοβίας των Ελλήνων προς τους Οθωμανούς, αλλά λόγω της διχόνοιας μεταξύ των Ελλήνων, την οποία κυρίως τη δημιούργησαν τα δάνεια, τότε αντιλαμβανόμενοι οι Ευρωπαίοι ότι υπήρχε κίνδυνος να χαθούν τα δάνεια, επενέβησαν στο Ναυαρίνο, για να σωθούν τα δάνεια , που είχαν δώσει, για να μπορέσουνε να πάρουνε πίσω τα λεφτά τους, να μην τα γράψουν στην άμμο, όπως λένε. Ας μην ξεχνάμε, ότι οι ξένες δυνάμεις από την αρχή της επανάστασης ήταν εχθρικοί προς αυτήν και ήθελαν να βοηθήσουν – το ξέρουμε από την Αρχή της Ιερής Συμμαχίας – τους Οθωμανούς να την καταπνίξουν, που εκείνοι βέβαια αρνήθηκαν λέγοντας ότι θα τα καταφέρουν μόνοι τους.
Αυτό καθώς και μια άλλη λεπτομέρεια μετά το Ναυαρίνο. Ο επικεφαλής του στόλου των Άγγλων Κόδριγκτον μετά την ναυμαχία κλήθηκε και πέρασε ναυτοδικείο, λόγω της εμπλοκής των Άγγλων στη ναυμαχία. Τον θεώρησαν εξαιτίας της εμπλοκής υπαίτιο για την ψύχρανση των εμπορικών σχέσεων της Αγγλίας με τους Οθωμανούς. Συγκεκριμένα οι Άγγλοι χρησιμοποιούσαν τους εμπορικούς διαύλους μέσω Οθωμανικής αυτοκρατορίας, για να περνάνε γρήγορα στην Ινδία και να μην κάνουν τον περίπλου της Αφρικής, μιας και το Σουέζ δεν είχε ανοίξει τότε ακόμη. Δυσκολεύτηκαν αρκετά να αποκαταστήσουν αυτές τις εμπορικές σχέσεις οι Άγγλοι με τους Οθωμανούς. Κι αυτό δεν το υποτιμούσαν καθόλου. Όπως δεν υποτιμούσαν και δεν ήθελαν το επαναστατημένο από τους Έλληνες κομμάτι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας να προκύψει ανεξέλεγκτο, Γι’ αυτό και παρενέβαιναν με κάθε τρόπο. Αυτή ήταν η διγλωσσία των Άγγλων τότε, δηλ. να το παίζουν δίπορτο… Και στην όλη ιστορία μας όχι μόνο οι Άγγλοι αλλά και οι κάθε φορά μας δηλωμένοι μας σύμμαχοι έτσι λειτούργησαν κι έτσι λειτουργούν με όλες τις επώδυνες συνέπειες για μας.
Η παρέμβαση των ξένων συνεχίζεται. Μετά το Ναυαρίνο στις 30 Μαρτίου του 1827 η Γ΄ εθνοσυνέλευση των επαναστατημένων Ελλήνων εκλέγει τον Ιωάννη Καποδίστρια κυβερνήτη της Ελλάδας. Αυτός αναλαμβάνει καθήκοντα δέκα μήνες μετά την εκλογή του και αφού περάσει υποχρεωτικά από τη Μάλτα και δεχθεί τις διπλωματικές νουθεσίες του Άγγλου ναυάρχου Κόδριγκτον, οπότε το αγγλικό πολεμικό, με συνοδεία ενός ρωσικού κι ενός γαλλικού, τον αποβιβάζει στο Ναύπλιο.
Κι ενώ η επαναστατημένη χώρα έχει εκλέξει Κυβερνήτη από το 1827 με επταετή θητεία, οι προστάτιδες δυνάμεις ( Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) συνυπογράφουν την 3η Φεβρουαρίου του 1830 το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, με το οποίο αναγνωρίζεται η ανεξαρτησία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και ως πολίτευμά του ορίζεται, χωρίς να ρωτηθούν οι Έλληνες, η μοναρχία. Το γεγονός αυτό οι απολογητές της «καταλυτικής» θετικής προσφοράς των ξένων δυνάμεων για την ανεξαρτησία της Ελλάδας, όπως ο κ. Μπίτων της επιτροπής της κ. Αγγελοπούλου υποστηρίζει, συνηγορεί, ότι η ελευθερία της Ελλάδος ήρθε στις 3 Φεβρουαρίου του 1830, όχι στο πεδίο της μάχης, όχι σε ελληνικό έδαφος αλλά στο αγγλικό υπουργείο εξωτερικών.
Εμείς θα αντιλέξουμε, ότι ναι μεν το Πρωτόκολλο του Λονδίνου ανεγνώρισε την ανεξαρτησία της Ελλάδας με βόρεια σύνορά της την προέκταση της γραμμής Παγασητικό – Αμβρακικό, αλλά με το πρώτο του άρθρο κατάργησε εν ζωή τον Κυβερνήτη Καποδίστρια, ορίζοντας ως πολίτευμα την «ελέω Θεώ» μοναρχία. Μετά από ενάμισι χρόνο ο Καποδίστριας δολοφονείται. Δεν δυσκολεύεται ο κοινούς νους να εκτιμήσει, ότι αυτοί που εν ζωή κατήργησαν τον Καποδίστρια, αυτοί και είναι οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας του. Απέραντα «φιλελληνικός» ο ρόλος των ξένων δυνάμεων!
Εντωμεταξύ οι προστάτιδες δυνάμεις δεν όρισαν μόνο το πολίτευμα για το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, αλλά πρότειναν και το όνομα του μονάρχη, γι’ αυτό. Επρόκειτο για τον Λεοπόλδο του Ζαξ – Κόμπουργκ, ο οποίος επίσης δεν ρωτήθηκε. Ο Λεοπόλδος όμως αρνήθηκε την πρόταση. Μετά την άρνηση του επιλέχθηκε πάλι μονομερώς από τις «προστάτιδες» δυνάμεις, ο δεκαπενταετής πρίγκιπας Όθωνας των Βίτελσμπαχ της Βαυαρίας. Αντιλαμβάνεται κανείς κι από αυτά ότι η δολοφονία του Καποδίστρια που όπως αναφέραμε ενάμισι χρόνο μετά (27 Σεπτεμβρίου 1831 με το Ιουλιανό ημερολόγιο) «μοιάζει» να είναι κατάληξη μιας προειλημμένης απόφαση. Η ξένη μοναρχία εγκαθιδρύθηκε αυθαιρέτως στην Ελλάδα με τον ερχομό του Όθωνα και θα ταλανίζει τον τόπο τα επόμενα 150 χρόνια. Ο ερχομός του Όθωνα συνοδεύεται με μικρή προίκα, αλλά σημειωτέον με νέα εξωτερικά δάνεια για το νεοσύστατο κράτος.
Πριν προχωρήσουμε την αφήγησή μας, θα αναφέρουμε κάποιες σημαδιακές ενέργειες των ξένων δυνάμεων, που καταδείχνουν τη διγλωσσία τους απέναντι σε Έλληνες και Οθωμανούς κατά την επανάσταση του 1821. Συγκεκριμένα ο Ιμπραήμ έφυγε από το Μωριά ένα χρόνο μετά το Ναβαρίνο δηλ. το 1828. Φεύγοντας παρέδωσε τα κάστρα στον Γάλλο Μαιζόν, ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα με στρατό κατοχής (armee d’ occupation) και ο οποίος δεν τα παρέδιδε μετά στον Καποδίστρια Επίσης η διπροσωπία και το φιλότουρκο των μεγάλων δυνάμεων καταφαίνεται τότε που ο πρόξενος των Βρετανών ο Γκριν στην Πάτρα, το Δεκέμβρη του 1820 έδωσε στεγνά τους Έλληνες στους Οθωμανούς, στον Γιουσούφ – Μουσλήμ πασά, ότι την Άνοιξη του 1821 οι Έλληνες θα κάνουν επανάσταση. Ακόμη όταν ο Κανάρης το 1822 ανατίναξε τη ναυαρχίδα των Τούρκων στη Χίο, μαζί με τους άλλους νεκρούς σκοτώθηκαν και 70 Άγγλοι αξιωματικοί συνεργάτες των Οθωμανών.
Επίσης τα στρατεύματα του Ιμπραήμ είχαν Γάλλους αξιωματικούς και ο αρχιναύαρχός του πάνω κι από τους Οθωμανούς και τους Άραβες ήταν ο Γάλλος Λεφτεριέ. Τον στόλο των Οθωμανών που βούλιαξε στο Ναβαρίνο στα χρόνια 1830 -1839 τον ξαναναυπήγησαν οι Αμερικανοί. Τέλος την εκπαίδευση των τροφίμων στρατιωτικών της σχολής ευελπίδων των Οθωμανών την ανέλαβαν οι Πρώσοι – Γερμανοί και την οργάνωση της σχολής ναυτικών δοκίμων των Οθωμανών οι Εγγλέζοι. Αυτά που αναφέραμε δε νομίζουμε ότι συνηγορούν στα όσα διαδίδει η άποψη του κ. Μπίτων και πολλών άλλων, που αναφέρουν μοιρολατρικά ότι χάρι στις ξένες δυνάμεις απόκτησαν οι Έλληνες την ελευθερία τους.
Όμως η ανεξαρτησία κερδήθηκε με το αίμα των προγόνων μας. Αν αυτοί δεν έβαζαν πλάτη, αν δεν…, αν δεν…, παρά τις διχόνοιες και τις παθογένειες τους, οι ξένοι δε θα ερχόντουσαν να παρέμβουν και ήταν έτοιμοι ως βοηθοί των Οθωμανών να καταπνίξουν την Ελληνική επανάσταση. Παρενέβησαν όμως βλέποντας, ότι το νότιο κομμάτι της Ελλάδας το κερδίζουν οι Έλληνες επαναστάτες κι έβαλαν στόχο τους να το ελέγχουν και αυτό το πέτυχαν με τα δάνεια και τους ανθρώπους τους, οι μεν Γάλλοι με τον Ι. Κωλέτη και οι Άγγλοι με τον Αλ. Μαυροκορδάτο.
Κι όπως προαναφέραμε, ο Όθωνας εγκαθίσταται στην Ελλάδα, αλλά είναι ανήλικος και έτσι έχουμε την αντιβασιλεία. Ο λαός μας, που πολέμησε , μάτωσε, έθαψε τα παιδιά του, έχασε τη σοδειά του, κάηκε το σπίτι του ή το έκαψε ο ίδιος «όταν χρειάστηκε», αντιδρά από την πρώτη στιγμή στους αυταρχισμούς της αντιβασιλείας. Κολοκοτρώνης και Πλαπούτας φυλακίζονται και καταδικάζονται σε θάνατο (ποινή που δεν εκτελέστηκε ) με την κατηγορία ότι «από κοινού συνωμότησαν, για να παρασύρουν τους υπηκόους του βασιλιά σε εμφύλια διαμάχη και να ανατρέψουν την καθεστηκυία τάξη». Το 1834 ξεσπά στη Μεσσηνία ένοπλη εξέγερση, που επεκτείνεται σ’ όλη την Πελοπόννησο «για την ανάκτηση των πολιτικών δικαίων, δια της δυνάμεως, του μόνου και τελευταίου μέσου προς εδραίωση του καταπιεζόμενου λαού», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η πρώτη προκήρυξη των επαναστατών. Τα στρατιωτικά σώματα των Βαυαρών μαζί με τους «ατάκτους», θα αναγκαστούν να δώσουν αιματηρότατες μάχες, για να διασώσουν την ξένη δυναστεία. Οι ηγήτορες της εξέγερσης καταδικάζονται σε θάνατο, απόφαση που εκτελείται.
Ακολούθησε η επανάσταση του 1843, με επακόλουθό της το Σύνταγμα του 1844, που βάζει ανάχωμα στην «ελέω θεώ» βασιλεία του Όθωνα και το πολίτευμα από απόλυτη μοναρχία μεταβάλλεται σε συνταγματική μοναρχία. Η εικοσαετία που ακολουθεί, με ναυτικούς αποκλεισμούς από τους Αγγλο/γάλους, με την εμπλοκή της χώρας σε έναν πόλεμο που δεν την αφορούσε (Κριμαϊκός) με γαλλο/βρετανικά αγήματα να καταλαμβάνουν τον Πειραιά, με τα πολιτικά κόμματα να φθίνουν συνεχώς, με πενιχρή και καθηλωμένη την παραγωγική δραστηριότητα και με τη φτώχεια να λυσσομανά, εξαντλούν τις αντοχές και την υπομονή του ελληνικού λαού.
Μπολιασμένος ο λαός με νέα ιδεώδη, αλλά και με την ορμή της νέας γενιάς, που αναζητεί αναγνώριση, το 1862 επαναστατεί. Το Ψήφισμα που ακολουθεί, κηρύσσει έκπτωτο τον Όθωνα και την εξουσία αναλαμβάνει προσωρινή πολιτική κυβέρνηση. Ακολουθούν διεργασίες της νέας Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης μικρές, επίπονες και με συνεχείς «έξωθεν « παρεμβάσεις και θα κρατήσουν μέχρι το 1864. Θεμέλιο κάθε εξουσίας ορίζεται το Έθνος των Ελλήνων, εγκαθιδρύοντας έτσι την Αρχή της Λαϊκής Κυριαρχίας, για πρώτη φορά μετά την επανάσταση του 1821.
Και ενώ κατοχυρώνονται βασικά ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, η επιβολή νέου μονάρχη από τις «προστάτιδες δυνάμεις» δεν αποφεύγεται. Το πολίτευμα πλέον είναι αυτό της βασιλευομένης δημοκρατίας, με νέο μονάρχη το Γεώργιο (Α΄) Γκλύξμπουργκ, ο οποίος υπήρξε και ο μακροβιότερος(1864 – 1913). Το αντάλλαγμα, για να καμφθούν οι αντιστάσεις στην ενθρόνιση του Γεωργίου Α΄, είναι η απόδοση των Εφτανήσων από τους Άγγλους στην Ελλάδα. Από την άλλη η αναγκαστική «προίκα» που κουβαλά ο νέος βασιλιάς στα «μπαγάζια» δεν είναι ορατή στο σύνολό της: νέος εξωτερικός δανεισμός για την αναδιάρθρωση των προηγούμενων δανείων, αλλά και άτυπη διεθνή οικονομική επιτήρηση με την ίδρυση της Διεθνούς Οικονομικής Εξεταστικής Επιτροπής. Επί πλέον από το 1841 έχει ιδρυθεί η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος(ΕτΕ), στην οποία το κράτος έχει χορηγήσει το εκδοτικό προνόμιο, πλην όμως λειτουργεί κι ως εμπορική τράπεζα. Το γεγονός, λοιπόν, προφανώς και δεν διαφεύγει της προσοχής των ξένων δανειστών. Η ΕτΕ από τη μια θα εξελιχθεί σε μοχλό ιδιωτικής και δημόσιας ανάπτυξης και από την άλλη στο απαραίτητο εργαλείο δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής που πρέπει να έχει η χώρα και κάθε χώρα.
Θα συνεχίσουμε με την περίοδο: 1865 - 1898
Κατερίνη 14/4/2021
*Ο Γιώργος Βαζάκας είναι μέλος του Ε.ΠΑ.Μ. (Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο)
Mail: vazakas1954@gmail.com
