Οι μαθησιακές δυσκολίες (μέρος Γ’)- Αλεξία. Της Λογοθεραπεύτριας Ξένιας Ουσάκοβα

        Στην καθημερινότητά μας συχνά ακούμε και χρησιμοποιούμε τον όρο «μαθησιακές δυσκολίες», χωρίς να μας είναι απολύτως ξεκάθαρη η έννοιά του.

Τι είναι οι μαθησιακές δυσκολίες;

       Με τον όρο «μαθησιακές δυσκολίες» περιγράφουμε μία ομάδα πολύμορφων δυσκολιών, οι οποίες εκδηλώνονται σε ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών διεργασιών, και αναφερόμαστε στη λειτουργία και εκμάθηση της ομιλίας, της ανάγνωσης, της γραφής, της κατανόησης και των μαθηματικών. Αυτές οι δυσκολίες είναι εγγενείς στο άτομο, θεωρούνται ότι υπάρχουν εξαιτίας της δυσλειτουργίας του κεντρικού νευρικού συστήματος και είναι δυνατόν να εκδηλώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.


Μαζί με τις μαθησιακές δυσκολίες είναι δυνατόν να συνυπάρχουν προβλήματα αυτορρύθμισης της συμπεριφοράς, κοινωνικής αντίληψης και αλληλεπίδρασης, τα οποία όμως, από μόνα τους δεν προσδιορίζουν μία μαθησιακή δυσκολία. Επίσης, μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να παρατηρούνται ταυτόχρονα με άλλα προβλήματα (π.χ. λειτουργική αδυναμία αισθήσεων, νοητική υστέρηση, σοβαρή συναισθηματική διαταραχή) ή με εξωγενείς επιρροές (π.χ. πολιτισμικές διαφορές, υστερημένο γλωσσικό περιβάλλον, ανεπαρκής ή ακατάλληλη εκπαίδευση), δεν είναι όμως αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών ή επιρροών (National Joint Committee of Learning Difficulties/ NJCLD, 1988).

Είδη μαθησιακών δυσκολιών:

·        Δυσαναγνωσία

·        Δυσορθογραφία

·        Αλεξία

·        Αγραφία/ δυσγραφία

·        Δυσαριθμησία

·        Δυσλεξία

Αλεξία

Τι είναι η αλεξία;

       Με τον όρο «αλεξία» περιγράφουμε την αδυναμία ανάγνωσης λέξεων ή γραμμάτων ενώ η οπτική ικανότητα είναι φυσιολογική.

Είδη αλεξίας:

·        Φωνητική αλεξία

       Δυσκολία στην ανάγνωση μεμονωμένων γραμμάτων και στη σύνδεσή τους για τη δημιουργία συλλαβών και λέξεων.

·        Οπτική αλεξία

 Αδυναμία αντιστοίχισης γραμμάτων σε συγκεκριμένα φωνολογικά σύνολα. Η οπτική αλεξία έχει δύο μορφές:

Ø     Γραμματική μορφή: αδυναμία αναγνώρισης μεμονωμένων γραμμάτων

Ø     Λεκτική μορφή: αδυναμία σύνθεσης λέξεων ενώ γνωρίζει τα γράμματα

·        Καθρεπτική αλεξία

 Αδυναμία ορθής ανάγνωσης, αναγιγνώσκει από τα δεξιά προς τα αριστερά, γυρίζει προς τα πίσω, παραλείπει λέξεις και ολόκληρες σειρές.

Η αλεξία ως επίκτητη διαταραχή!

       Με τον όρο «αλεξία» περιγράφουμε και την επίκτητη διαταραχή της πρόσληψης ή/ και παραγωγής γραπτού λόγου που έρχεται ως επακόλουθο τραυματισμού του εγκεφάλου ατόμων που πριν δεν αντιμετώπιζαν παρόμοιο πρόβλημα.

       Ο μέσος άνθρωπος μπορεί να διαβάζει τις μεμονωμένες λέξεις τόσο γρήγορα, όσο και τα μεμονωμένα γράμματα. Για το λόγο αυτό τα γράμματα μιας λέξης διαβάζονται παράλληλα με την ίδια τη λέξη και σπάνια κάποιος χρειάζεται να διαβάσει γράμμα προς γράμμα για να κατανοήσει μια λέξη, παρά μόνο αν η λέξη παρουσιάζει κάποια δυσκολία (π.χ. είναι μεγάλη ή σπάνια). Στην ανάγνωση λαμβάνουν μέρος πολλοί μηχανισμοί, εάν ένας από τους μηχανισμούς πάθει βλάβη -είτε από τραυματισμό είτε από ασθένεια- είναι δυνατόν να παρουσιαστεί κάποια μορφή αλεξίας από τις παρακάτω:

·        Φωνολογική αλεξία

Οι ασθενείς με φωνολογική αλεξία δυσκολεύονται να διαβάσουν ψευδολέξεις, άγνωστες λέξεις, λέξεις που δεν υπάρχουν στο «οπτικό» τους λεξικό.

·        Επιφανειακή αλεξία

Οι ασθενείς με επιφανειακή αλεξία δυσκολεύονται να διαβάσουν λέξεις που περιέχουν δίψηφα φωνήεντα και σύμφωνα, διαβάζουν το κάθε γράμμα μεμονωμένα, π.χ. διαβάζουν κο/ιτί αντί γα κουτί.

·        Βαριά αλεξία

Οι ασθενείς με βαριά αλεξία εκτός από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, δυσκολεύονται να διαβάσουν λειτουργικές λέξεις (π.χ. τότε, και, ότι, αλλά κ.α) και κάνουν πολλά ετυμολογικά λάθη (π.χ. διαβάζουν πόρτα αντί για θύρα).

Αντιμετώπιση της αλεξίας.

       Η αντιμετώπισης της αλεξίας είτε ως μαθησιακής δυσκολίας είτε ως επίκτητης διαταραχής είναι κοινή. Ενισχύουμε αρχικά τη μνήμη με ασκήσεις (βλ. άρθρο «Οι μαθησιακές δυσκολίες (μέρος B’)- Δυσορθογραφία»), ενισχύουμε τη φωνολογική ενημερότητα με ασκήσεις (βλ. άρθρο «Οι μαθησιακές δυσκολίες (μέρος Α’)- Δυσαναγνωσία»), ενισχύουμε και τον προσανατολισμό.

       Ο προσανατολισμός στον χώρο είναι στενά συνδεδεμένος με το σχήμα του σώματος, γιατί για να προσανατολιστεί το άτομο μέσα στον χώρο , πρέπει να ανατρέξει στο σώμα του και να καθορίσει την θέση που κατέχει σε σχέση με τα αντικείμενα που το περιβάλλουν. Οι βασικές έννοιες στον προσανατολισμό στον χώρο είναι : πάνω – κάτω, μέσα – έξω, μπροστά – πίσω, ψηλά – χαμηλά, δίπλα, απέναντι, δεξιά - αριστερά, κοντά - μακριά. Το άτομο που προσανατολίζεται καλά μέσα στον χώρο, αντιλαμβάνεται τη διεύθυνση των γραμμάτων και τα καταφέρνει καλύτερα στην ανάγνωση και γραφή.

Ασκήσεις για ενίσχυση προσανατολισμού στο χαρτί! 

     Για την ενίσχυση του προσανατολισμού ξεκινάμε με απλές ασκήσεις για τα αντίθετα ζεύγη «πάνω-κάτω», «μέσα-έξω», «αριστερά- δεξιά», όπως βλέπετε παρακάτω:

Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε συνδυαστικές ασκήσεις με οδηγίες όπως:

      

Παρόλο που η αντιμετώπισης της αλεξίας είτε ως μαθησιακής δυσκολίας είτε ως επίκτητης διαταραχής είναι κοινή, είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε ασκήσεις προσαρμοσμένες στην ηλικία και στις ανάγκες του ατόμου.

        « Ο πνευματικός δημιουργός αυτού του κειμένου, παραχωρεί την άδεια αναδημοσίευσης- αναπαραγωγής του, σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο, υπό την προϋπόθεση αναδημοσίευσης ολόκληρου του κειμένου και όχι της τμηματικής- αποσπασματικής αναδημοσίευσης.»