ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚA ΚΕΝΤΡA ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ (Ε.Κ.Φ.Ε.) Σερρών, Πιερίας, Λακωνίας, Λέσβου, 1ο Ηρακλείου Κρήτης
Με εξαιρετική επιτυχία πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 21
Μαρτίου 2016 το ιστορικό πείραμα του Ερατοσθένη για τον υπολογισμό της
Περιφέρειας της Γης, από μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων, Γυμνασίων,
αλλά και πολλών Δημοτικών Σχολείων της χώρας μας!
Η πρωτότυπη αυτή δράση, που συνδιοργανώθηκε από τα
Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.) Σερρών, Πιερίας, Λακωνίας,
Λέσβου και 1ο Ηρακλείου Κρήτης, με την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας
Έρευνας και Θρησκευμάτων και της Πανελλήνιας Ένωσης Υπεύθυνων Ε.Κ.Φ.Ε.
(ΠΑΝΕΚΦΕ), στοχεύει στην ανάδειξη του πειράματος, ως αναπόσπαστου συστατικού
της εκπαιδευτικής διαδικασίας, μέσα από την πανελλήνια συμμετοχή μαθητών και
εκπαιδευτικών σε βιωματικές και συνεργατικές ανακαλυπτικές δραστηριότητες.
Η εμπειρία της υλοποίησης του ιστορικού πειράματος τον
περασμένο Σεπτέμβριο (Φθινοπωρινή Ισημερία) και η απροσδόκητη επιτυχία και
αθρόα συμμετοχή στην εφαρμογή του στην πρόσφατη Εαρινή Ισημερία, μπορούν να
υποστηρίξουν πλέον με απτά στοιχεία και αποδείξεις, ότι με τα Ε.Κ.Φ.Ε.
συνδέεται άρρηκτα και σταθερά ένα δραστήριο και παραγωγικό εκπαιδευτικό
δυναμικό, το οποίο κινητοποιεί, διδάσκει, ενθουσιάζεται και ενθουσιάζει με
απλές αλλά ταυτόχρονα διδακτικές και πολυεπιστημονικές δραστηριότητες όπως το
Πείραμα του Ερατοσθένη.
Περιγραφή της εκπαιδευτικής δράσης
Τη Δευτέρα 21 Μαρτίου, περισσότεροι από 8000 μαθητές και 800
εκπαιδευτικοί από 400 σχολεία της χώρας, την ώρα ακριβώς που μεσουρανούσε ο
Ήλιος, με πολύ απλά μέσα, ακολούθησαν πιστά τα βήματα και τους συλλογισμούς του
μεγάλου πανεπιστήμονα Ερατοσθένη, όπως έγιναν το 240 π.Χ.(!)
Από τα Δίκαια του Έβρου μέχρι την Ιεράπετρα της Κρήτης και
από το ακριτικό Καστελόριζο μέχρι το γραφικό νησί των Φαιάκων, το μεσημέρι της
Δευτέρας 21 Μαρτίου, όλα τα συμμετέχοντα ελληνικά σχολεία αποτελούσαν μία
ενιαία και μεγάλη σχολική τάξη. Τα σχολεία που συμμετείχαν από την Πιερία ήταν:
ΓΕΛ ΚΑΤΩ ΜΗΛΙΑΣ
2ο ΓΕΛ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
2ο ΕΠΑΛ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
1ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
5ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
Οι μαθητές της τάξης
αυτής, με την καθοδήγηση του δασκάλου Ερατοσθένη, κατόρθωσαν να υπολογίσουν την
περιφέρεια της Γης με τρόπο εκπληκτικό και με σφάλμα ελάχιστο!
Οι σύγχρονοι “Γεω-μέτρες” μαθητές στερέωσαν κατακόρυφα
ράβδους ή άλλα αντικείμενα, μέτρησαν το ύψος τους και το μήκος της σκιάς τους
και στη συνέχεια, με απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς και με τη βοήθεια
κατάλληλων εφαρμογών των Νέων Τεχνολογιών (Google Earth, SunCalc κ.ά.),
υπολόγισαν την περιφέρεια και την ακτίνα της Γης.
Η «προστιθέμενη αξία» του πειράματος του Ερατοσθένη
Εκτελώντας το ιστορικό αυτό πείραμα, τα παιδιά έχουν τη
δυνατότητα να γνωρίσουν το μεγαλείο της εξέχουσας προσωπικότητάς ενός μεγάλου
επιστήμονα και ιστορικά στοιχεία της εποχής του, να παρατηρήσουν την κίνηση των
ουράνιων σωμάτων, να πάρουν πειραματικές μετρήσεις, να εκτελέσουν υπολογισμούς
και να χρησιμοποιήσουν τις Νέες Τεχνολογίες εποικοδομητικά, αποκομίζοντας έτσι
πολύπλευρο όφελος. Η συμμετοχή τους σε μια τόσο ιδιαίτερη διεπιστημονική
εκπαιδευτική εμπειρία, αποτελεί σύμφωνα με τους ίδιους τους μαθητές, «ένα
τέλειο μάθημα που δεν θέλουν να το χάσουν!» και τους οδηγεί με μοναδικό τρόπο
στην κατάκτηση της γνώσης, ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τη διαχρονική
συνεισφορά του ελληνικού στοιχείου στο παγκόσμιο ιστορικό επιστημονικό
γίγνεσθαι.
Η δραστηριότητα της υλοποίησης του ιστορικού πειράματος του
Ερατοσθένη είναι ιδιαίτερα απλή. Με την απλότητα όμως αυτή, είναι ιδιαίτερα
εντυπωσιακό ότι κατορθώνει να:
● διδάσκει
βιωματικά στους συμμετέχοντες, τις βασικές αρχές της ερευνητικής μεθοδολογίας
● οδηγεί στη
διαπιστωμένη γνώση και αποδοχή της αξίας των Θετικών Επιστημών για την
κατανόηση του σύμπαντος κόσμου
● προσελκύει
αβίαστα το ενδιαφέρον των μαθητών και μαγνητίζει τη σκέψη αρκετών, ώστε να
προωθεί και να καλλιεργεί τη θετική στάση τους απέναντι στις Θετικές Επιστήμες
Επιπλέον, μέσω της δράσης αυτής, αναδεικνύεται η ανεκτίμητη
αξία της συνεργασίας, αφού συνεργάζονται υποδειγματικά, γόνιμα και δημιουργικά:
● μαθητές κατά τη
λήψη μετρήσεων και αποφάσεων στην κάθε σχολική τάξη
● εκπαιδευτικοί
από σχολεία απομακρυσμένων περιοχών, που ανταλλάσσουν τα δεδομένα των μετρήσεών
τους και εκτελούν κοινούς υπολογισμούς
● Σημαντικές και
λειτουργικές δομές της εκπαίδευσης, όπως τα Ε.Κ.Φ.Ε.
Λίγα λόγια για την ιστορία του πειράματος
Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν Διευθυντής της μεγάλης
Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι της
21ης Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο), στη Συήνη (Ασσουάν), οι κατακόρυφοι στύλοι
δεν έριχναν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτιζόταν ακριβώς στον πυθμένα ενός
πηγαδιού. Παρατήρησε όμως ότι στην Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια μέρα, οι
κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά. Σκέφτηκε πως αν η Γη ήταν επίπεδη, οι
κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δυο
να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβαίνει;
Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια της Γης δεν
είναι επίπεδη όπως νόμιζαν τότε αλλά σφαιρική. Ο υπολογισμός της ακτίνας της
Γης μπορεί να γίνει, αν είναι γνωστή η απόσταση Συήνης-Αλεξάνδρειας -την οποία
σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Ερατοσθένης για να τη μετρήσει προσέλαβε βηματιστές-
και η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, η οποία -από το μήκος της
σκιάς ενός οβελίσκου- υπολογίστηκε ίση με περίπου 7 μοίρες.
Η περιφέρεια της Γης υπολογίστηκε ίση με 40.000 Km , μια απάντηση
που ο Ερατοσθένης έδωσε χρησιμοποιώντας ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια,
μυαλό με απλότητα σκέψης και επινοητικότητα. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο
2%, ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου πριν από 2,5 χιλιετίες.
Επομένως, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μέτρησε τις διαστάσεις του
πλανήτη Γη, γι' αυτό και θεωρείται δημιουργός της μαθηματικής γεωγραφίας.
Ο Υπεύθυνος Ε.Κ.Φ.Ε. Πιερίας Ο
Διευθυντής της Διεύθυνσης
Δ/θμιας Εκπαίδευσης Πιερίας
Ιωάννου Νίκος
Ι. Καζταρίδης
