Αρχικά, θα αναφέρουμε ορισμένες ικανότητες και δεξιότητες που χρειάζεται το παιδί για την έναρξη της φοίτησής του στο σχολείο:
1. Κατανόηση γλωσσικών σχημάτων
Η μεταφορική γλώσσα χρησιμοποιείται καθημερινά ως μέσο λεκτικής επικοινωνίας. Είναι πολύ σημαντικό ένα παιδί να μπορεί να αποκωδικοποιήσει τα μηνύματα των γλωσσικών σχημάτων, αρχικά για να μην υπάρχει σύγχυση στο μυαλό του και έπειτα για να συμμετέχει με άνεση στη γλωσσική κοινότητα.
Εξηγούμε στο παιδί τι εννοούμε με τη μεταφορά ή την παρομοίωση που χρησιμοποιούμε και πότε άλλοτε μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε.
Π.χ. «Ο Δημήτρης κολυμπάει σαν δελφίνι!» Το δελφίνι ζει στη θάλασσα και κολυμπάει πολύ καλά. Όταν κάποιος κολυμπάει πολύ καλά λέμε πως κολυμπάει σαν δελφίνι, είναι τόσο καλός δηλαδή στο κολύμπι που μοιάζει με το δελφίνι όταν κολυμπάει. Πες μου έναν φίλο σου που κολυμπάει σαν δελφίνι.
2. Κριτική ικανότητα
Η κριτική ικανότητα είναι η ικανότητα του παιδιού να επεξεργάζεται τις πληροφορίες που παίρνει και να καταλήγει σε λογικά συμπεράσματα. Το παιδί αρχικά μπορεί να διαχωρίσει το καλό από το κακό, το σωστό από το λάθος, το επικίνδυνο από το ακίνδυνο κ.α. Στο σχολικό πλαίσιο μπορεί να «φιλτράρει» τις πληροφορίες και να λύνει μαθηματικά προβλήματα, να κάνει περίληψη κειμένου κ.α.
Δραστηριότητες του τύπου «What’s wrong?», «Τι θα γίνει μετά;», Σπαζοκεφαλιές κ.α. ενισχύουν την κριτική ικανότητα.
3.Γλωσσικές αναλογίες
Οι γλωσσικές αναλογίες δείχνουν την ικανότητα του παιδιού να εστιάζει στη συμμετρία της πρότασης και να παράγει επαγωγική και αναλογική σκέψη. Οι γλωσσικές αναλογίες είναι ο πρόδρομος της κατανόησης των μαθηματικών εννοιών (π.χ. αντιστοιχία συνόλων).
Βοηθάμε το παιδί να εστιάσει στο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό και ύστερα του ζητάμε το αντίστοιχο χαρακτηριστικό σε ένα άλλο αντικείμενο ή μια κατάσταση.
Π.χ. «Το αυτοκίνητο έχει ρόδες, η καρέκλα έχει…». Το αυτοκίνητο στηρίζεται στις 4 ρόδες του, η καρέκλα σε τι στηρίζεται;
4. Αφαιρετική σκέψη
Η αφαιρετική σκέψη είναι η ικανότητα του παιδιού να αντιλαμβάνεται τα κοινά σημεία εννοιών ή αντικειμένων και το γενικό σύνολο. Η ικανότητα αυτή είναι βασική για να μπορεί το παιδί να κατηγοριοποιεί αντικείμενα, λέξεις, έννοιες κ.τ.λ. Επίσης, είναι απαραίτητη για την καλλιέργεια της φωνολογικής ενημερότητας, συνεπώς και την κατάκτηση της γραφοφωνημικής αντιστοιχίας.
Εξασκηθείτε με το παιδί με ασκήσεις του τύπου «Τι δεν ταιριάζει;», τονίζοντας παράλληλα τα κοινά χαρακτηριστικά.
5. Οπτικοκινητικός συντονισμός
Ο οπτικοκινητικός συντονισμός είναι η δεξιότητα του παιδιού να αντιγράφει σχήματα και σύμβολα στην προσχολική ηλικία και λειτουργεί σαν πρόδρομος για την κατάκτηση της γραφής (γράμματα, αριθμοί, σύμβολα) στη σχολική ηλικία.
Οι προγραφικές ασκήσεις είναι οι καταλληλότερες για εξάσκηση στον οπτικοκινητικό συντονισμό και στη λειτουργική λαβή του μολυβιού.
6. Οπτική αντίληψη
Η οπτική αντίληψη είναι η ικανότητα του παιδιού να διακρίνει τα όμοια και τα διαφορετικά σχήματα, σύμβολα, γράμματα και αριθμούς. Είναι μια ικανότητα απαραίτητη για την αντίληψη και απομνημόνευση των γλωσσικών και μαθηματικών συμβόλων.
Ενισχύστε την οπτική αντίληψη του παιδιού με δραστηριότητες όπως «Βρες το ίδιο/διαφορετικό».
7. Προσανατολισμός στο χώρο
Ο προσανατολισμός μέσα στο χώρο (αριστερά- δεξιά, πάνω-κάτω, μπροστά-πίσω) μεταφέρεται και στο χαρτί. Τα παιδιά που προσανατολίζονται με ευκολία στο χώρο, προσανατολίζονται και με ευκολία στο χαρτί. Ο προσανατολισμός στο χαρτί είναι βασικός για να διαβάζει και να γράφει το παιδί (διαβάζω/ γράφω από τα αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω).
Βελτιώστε τον προσανατολισμό του παιδιού στο χώρο με παιχνίδια όπως η τυφλόμυγα, Simon says, ζεστό-κρύο και δραστηριότητες στο χαρτί (προγραφικές ασκήσεις).
8. Προσανατολισμός στο χρόνο
Ο προσανατολισμός στο χρόνο (πριν-τώρα-μετά, χθες-σήμερα-αύριο) είναι μια ικανότητα απαραίτητη για την αφήγηση γεγονότων με χρονική ακολουθία στον προφορικό και στο γραπτό λόγο.
Ενισχύστε τον προσανατολισμό στο χρόνο διδάσκοντας αρχικά τις χρονικές έννοιες (πριν-τώρα-μετά, χθες-σήμερα-αύριο), ύστερα εξασκηθείτε με σειροθέτηση και αφήγηση ιστοριών με σωστή χρονική ακολουθία.
9. Σωστή σύνταξη και καθαρότητα ομιλίας
Η παραγωγή σωστών συντακτικά προτάσεων είναι απαραίτητη αρχικά για την καθημερινή επικοινωνία του παιδιού με το περιβάλλον του ( να γίνεται κατανοητό στους γύρω του) . Ύστερα είναι σημαντική για την εκμάθηση του γραπτού λόγου. Το ίδιο ισχύει για την άρθρωση.
Το παιχνίδι, τα παραμύθια και τα παιδικά τραγούδια βοηθούν πολύ στη γλωσσική ανάπτυξη, συνεπώς και στη σωστή σύνταξη των προτάσεων. Όσον αφορά την άρθρωση, η διακριτική διόρθωση και το σωστό πρότυπο άρθρωσης βοηθούν αρκετά.
Π.χ. - Μαμά, σέλω ένα ποκίλι γάλα.
- Θέλεις ένα ποτήρι γάλα;
10. Μνήμη
Η μνήμη είναι η βάση της μάθησης! Αν το παιδί παρουσιάζει αδυναμία σε έναν από τους πέντε τομείς της μνήμης (βραχυπρόθεσμη ακουστική μνήμη, βραχυπρόθεσμη οπτική μνήμη, μνήμη εργασίας, μακροπρόθεσμη ακουστική μνήμη, μακροπρόθεσμη οπτική μνήμη) θα δυσκολευτεί να αφομοιώσει και να γενικεύσει τις καινούριες γνώσεις.
Τα διάφορα παιχνίδια μνήμης που κυκλοφορούν στο εμπόριο και αυτά που μπορείτε εσείς οι ίδιοι να επινοήσετε, βελτιώνουν την ικανότητα απομνημόνευσης.
11. Συγκέντρωση προσοχής
Η συγκέντρωση προσοχής είναι ένας καθοριστικός παράγοντας που συμβάλλει στην ομαλή μαθησιακή πορεία. Αν υπάρχει υποψία πως η συγκέντρωση προσοχής υπολείπεται του φυσιολογικού, καλό είναι να απευθυνθείτε σ’ έναν ειδικό για μία ολοκληρωμένη αξιολόγηση.
12. Κοινωνική αλληλεπίδραση
Η αλληλεπίδρασή του παιδιού με τα άλλα παιδιά είναι πολύ σημαντική δεξιότητα για την ομαλή ένταξη στο σχολικό πλαίσιο. Η δεξιότητα του παιδιού να παίρνει πρωτοβουλίες για έναρξη διαλόγου ή ομαδικού παιχνιδιού και να αντιδρά κατάλληλα στα κοινωνικά πλαίσια συμβάλει στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και την αποδοχή του από τους άλλους.
Ενισχύστε την κοινωνική αλληλεπίδραση με τις κοινωνικές ιστορίες.
13. Αποκωδικοποίηση εξωλεκτικών σημάτων
Η επικοινωνία των ανθρώπων είναι λεκτική και μη λεκτική. Η ικανότητα του παιδιού να προσλαμβάνει και να αποκωδικοποιεί τις εκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής και τη στάση του σώματος είναι πολύ σημαντική για να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των γύρω του και να αντιδράει ανάλογα. Συνεπώς να παίρνει και τις αντίστοιχες πληροφορίες από τον γραπτό λόγο.
Οι γκριμάτσες, οι εκφράσεις προσώπου, τα παιχνίδια συναισθημάτων ενισχύουν την κατανόηση της μη λεκτικής επικοινωνίας.
Συνήθως τα παιδιά είναι ενθουσιασμένα με τη μετάβασή τους από το νηπιαγωγείο στο Δημοτικό. Καινούριοι φίλοι, καινούριοι δάσκαλοι, καινούρια βιβλία, καινούρια γραφική ύλη, καινούρια τσάντα! Αχ, αυτή η καινούρια τσάντα που σηματοδοτεί πως πλέον είναι και εκείνα «μεγάλοι»! Περάστε ένα όμορφο και ήρεμο καλοκαίρι με τα παιδία σας. Διαβάστε βιβλία μαζί τους. Παίξτε μαζί τους. Αναθέστε τους ευθύνες (π.χ. να συμμαζέψουν τα παιχνίδια τους, να στρώσουν το τραπέζι). Εκμεταλλευτείτε κάθε ευκαιρία για παιχνίδι και συζήτηση και μια νέα γεμάτη σχολική χρονιά που θα κυλίσει ομαλά σας περιμένει!
« Ο πνευματικός δημιουργός αυτού του κειμένου, παραχωρεί την άδεια αναδημοσίευσης- αναπαραγωγής του, σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο, υπό την προϋπόθεση αναδημοσίευσης ολόκληρου του κειμένου και όχι της τμηματικής- αποσπασματικής αναδημοσίευσης.»
Γιατί το παιδί πρέπει να έχει αναπτύξει τις παραπάνω ικανότητες και να έχει κατακτήσει τις παραπάνω δεξιότητες πριν την έναρξη της φοίτησης στο σχολείο;
1. Κατανόηση γλωσσικών σχημάτων
Η μεταφορική γλώσσα χρησιμοποιείται καθημερινά ως μέσο λεκτικής επικοινωνίας. Είναι πολύ σημαντικό ένα παιδί να μπορεί να αποκωδικοποιήσει τα μηνύματα των γλωσσικών σχημάτων, αρχικά για να μην υπάρχει σύγχυση στο μυαλό του και έπειτα για να συμμετέχει με άνεση στη γλωσσική κοινότητα.
Εξηγούμε στο παιδί τι εννοούμε με τη μεταφορά ή την παρομοίωση που χρησιμοποιούμε και πότε άλλοτε μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε.
Π.χ. «Ο Δημήτρης κολυμπάει σαν δελφίνι!» Το δελφίνι ζει στη θάλασσα και κολυμπάει πολύ καλά. Όταν κάποιος κολυμπάει πολύ καλά λέμε πως κολυμπάει σαν δελφίνι, είναι τόσο καλός δηλαδή στο κολύμπι που μοιάζει με το δελφίνι όταν κολυμπάει. Πες μου έναν φίλο σου που κολυμπάει σαν δελφίνι.
2. Κριτική ικανότητα
Η κριτική ικανότητα είναι η ικανότητα του παιδιού να επεξεργάζεται τις πληροφορίες που παίρνει και να καταλήγει σε λογικά συμπεράσματα. Το παιδί αρχικά μπορεί να διαχωρίσει το καλό από το κακό, το σωστό από το λάθος, το επικίνδυνο από το ακίνδυνο κ.α. Στο σχολικό πλαίσιο μπορεί να «φιλτράρει» τις πληροφορίες και να λύνει μαθηματικά προβλήματα, να κάνει περίληψη κειμένου κ.α.
Δραστηριότητες του τύπου «What’s wrong?», «Τι θα γίνει μετά;», Σπαζοκεφαλιές κ.α. ενισχύουν την κριτική ικανότητα.
3.Γλωσσικές αναλογίες
Οι γλωσσικές αναλογίες δείχνουν την ικανότητα του παιδιού να εστιάζει στη συμμετρία της πρότασης και να παράγει επαγωγική και αναλογική σκέψη. Οι γλωσσικές αναλογίες είναι ο πρόδρομος της κατανόησης των μαθηματικών εννοιών (π.χ. αντιστοιχία συνόλων).
Βοηθάμε το παιδί να εστιάσει στο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό και ύστερα του ζητάμε το αντίστοιχο χαρακτηριστικό σε ένα άλλο αντικείμενο ή μια κατάσταση.
Π.χ. «Το αυτοκίνητο έχει ρόδες, η καρέκλα έχει…». Το αυτοκίνητο στηρίζεται στις 4 ρόδες του, η καρέκλα σε τι στηρίζεται;
4. Αφαιρετική σκέψη
Η αφαιρετική σκέψη είναι η ικανότητα του παιδιού να αντιλαμβάνεται τα κοινά σημεία εννοιών ή αντικειμένων και το γενικό σύνολο. Η ικανότητα αυτή είναι βασική για να μπορεί το παιδί να κατηγοριοποιεί αντικείμενα, λέξεις, έννοιες κ.τ.λ. Επίσης, είναι απαραίτητη για την καλλιέργεια της φωνολογικής ενημερότητας, συνεπώς και την κατάκτηση της γραφοφωνημικής αντιστοιχίας.
Εξασκηθείτε με το παιδί με ασκήσεις του τύπου «Τι δεν ταιριάζει;», τονίζοντας παράλληλα τα κοινά χαρακτηριστικά.
5. Οπτικοκινητικός συντονισμός
Ο οπτικοκινητικός συντονισμός είναι η δεξιότητα του παιδιού να αντιγράφει σχήματα και σύμβολα στην προσχολική ηλικία και λειτουργεί σαν πρόδρομος για την κατάκτηση της γραφής (γράμματα, αριθμοί, σύμβολα) στη σχολική ηλικία.
Οι προγραφικές ασκήσεις είναι οι καταλληλότερες για εξάσκηση στον οπτικοκινητικό συντονισμό και στη λειτουργική λαβή του μολυβιού.
6. Οπτική αντίληψη
Η οπτική αντίληψη είναι η ικανότητα του παιδιού να διακρίνει τα όμοια και τα διαφορετικά σχήματα, σύμβολα, γράμματα και αριθμούς. Είναι μια ικανότητα απαραίτητη για την αντίληψη και απομνημόνευση των γλωσσικών και μαθηματικών συμβόλων.
Ενισχύστε την οπτική αντίληψη του παιδιού με δραστηριότητες όπως «Βρες το ίδιο/διαφορετικό».
7. Προσανατολισμός στο χώρο
Ο προσανατολισμός μέσα στο χώρο (αριστερά- δεξιά, πάνω-κάτω, μπροστά-πίσω) μεταφέρεται και στο χαρτί. Τα παιδιά που προσανατολίζονται με ευκολία στο χώρο, προσανατολίζονται και με ευκολία στο χαρτί. Ο προσανατολισμός στο χαρτί είναι βασικός για να διαβάζει και να γράφει το παιδί (διαβάζω/ γράφω από τα αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω).
Βελτιώστε τον προσανατολισμό του παιδιού στο χώρο με παιχνίδια όπως η τυφλόμυγα, Simon says, ζεστό-κρύο και δραστηριότητες στο χαρτί (προγραφικές ασκήσεις).
8. Προσανατολισμός στο χρόνο
Ο προσανατολισμός στο χρόνο (πριν-τώρα-μετά, χθες-σήμερα-αύριο) είναι μια ικανότητα απαραίτητη για την αφήγηση γεγονότων με χρονική ακολουθία στον προφορικό και στο γραπτό λόγο.
Ενισχύστε τον προσανατολισμό στο χρόνο διδάσκοντας αρχικά τις χρονικές έννοιες (πριν-τώρα-μετά, χθες-σήμερα-αύριο), ύστερα εξασκηθείτε με σειροθέτηση και αφήγηση ιστοριών με σωστή χρονική ακολουθία.
9. Σωστή σύνταξη και καθαρότητα ομιλίας
Η παραγωγή σωστών συντακτικά προτάσεων είναι απαραίτητη αρχικά για την καθημερινή επικοινωνία του παιδιού με το περιβάλλον του ( να γίνεται κατανοητό στους γύρω του) . Ύστερα είναι σημαντική για την εκμάθηση του γραπτού λόγου. Το ίδιο ισχύει για την άρθρωση.
Το παιχνίδι, τα παραμύθια και τα παιδικά τραγούδια βοηθούν πολύ στη γλωσσική ανάπτυξη, συνεπώς και στη σωστή σύνταξη των προτάσεων. Όσον αφορά την άρθρωση, η διακριτική διόρθωση και το σωστό πρότυπο άρθρωσης βοηθούν αρκετά.
Π.χ. - Μαμά, σέλω ένα ποκίλι γάλα.
- Θέλεις ένα ποτήρι γάλα;
10. Μνήμη
Η μνήμη είναι η βάση της μάθησης! Αν το παιδί παρουσιάζει αδυναμία σε έναν από τους πέντε τομείς της μνήμης (βραχυπρόθεσμη ακουστική μνήμη, βραχυπρόθεσμη οπτική μνήμη, μνήμη εργασίας, μακροπρόθεσμη ακουστική μνήμη, μακροπρόθεσμη οπτική μνήμη) θα δυσκολευτεί να αφομοιώσει και να γενικεύσει τις καινούριες γνώσεις.
Τα διάφορα παιχνίδια μνήμης που κυκλοφορούν στο εμπόριο και αυτά που μπορείτε εσείς οι ίδιοι να επινοήσετε, βελτιώνουν την ικανότητα απομνημόνευσης.
11. Συγκέντρωση προσοχής
Η συγκέντρωση προσοχής είναι ένας καθοριστικός παράγοντας που συμβάλλει στην ομαλή μαθησιακή πορεία. Αν υπάρχει υποψία πως η συγκέντρωση προσοχής υπολείπεται του φυσιολογικού, καλό είναι να απευθυνθείτε σ’ έναν ειδικό για μία ολοκληρωμένη αξιολόγηση.
12. Κοινωνική αλληλεπίδραση
Η αλληλεπίδρασή του παιδιού με τα άλλα παιδιά είναι πολύ σημαντική δεξιότητα για την ομαλή ένταξη στο σχολικό πλαίσιο. Η δεξιότητα του παιδιού να παίρνει πρωτοβουλίες για έναρξη διαλόγου ή ομαδικού παιχνιδιού και να αντιδρά κατάλληλα στα κοινωνικά πλαίσια συμβάλει στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και την αποδοχή του από τους άλλους.
Ενισχύστε την κοινωνική αλληλεπίδραση με τις κοινωνικές ιστορίες.
13. Αποκωδικοποίηση εξωλεκτικών σημάτων
Η επικοινωνία των ανθρώπων είναι λεκτική και μη λεκτική. Η ικανότητα του παιδιού να προσλαμβάνει και να αποκωδικοποιεί τις εκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής και τη στάση του σώματος είναι πολύ σημαντική για να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των γύρω του και να αντιδράει ανάλογα. Συνεπώς να παίρνει και τις αντίστοιχες πληροφορίες από τον γραπτό λόγο.
Οι γκριμάτσες, οι εκφράσεις προσώπου, τα παιχνίδια συναισθημάτων ενισχύουν την κατανόηση της μη λεκτικής επικοινωνίας.
Συνήθως τα παιδιά είναι ενθουσιασμένα με τη μετάβασή τους από το νηπιαγωγείο στο Δημοτικό. Καινούριοι φίλοι, καινούριοι δάσκαλοι, καινούρια βιβλία, καινούρια γραφική ύλη, καινούρια τσάντα! Αχ, αυτή η καινούρια τσάντα που σηματοδοτεί πως πλέον είναι και εκείνα «μεγάλοι»! Περάστε ένα όμορφο και ήρεμο καλοκαίρι με τα παιδία σας. Διαβάστε βιβλία μαζί τους. Παίξτε μαζί τους. Αναθέστε τους ευθύνες (π.χ. να συμμαζέψουν τα παιχνίδια τους, να στρώσουν το τραπέζι). Εκμεταλλευτείτε κάθε ευκαιρία για παιχνίδι και συζήτηση και μια νέα γεμάτη σχολική χρονιά που θα κυλίσει ομαλά σας περιμένει!
« Ο πνευματικός δημιουργός αυτού του κειμένου, παραχωρεί την άδεια αναδημοσίευσης- αναπαραγωγής του, σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο, υπό την προϋπόθεση αναδημοσίευσης ολόκληρου του κειμένου και όχι της τμηματικής- αποσπασματικής αναδημοσίευσης.»
