«Ένας από τους αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού, που έδρασε στη Μακεδονία και έγινε με τον πρόωρο θάνατό του σύμβολο του αγώνα, ήταν ο Παύλος Μελάς.
Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870. Εκεί ο πατέρας του Μιχαήλ Μελάς είχε εμπορικές δραστηριότητες. Το 1874 μετακόμισαν στην Αθήνα. Φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων και το 1902 παντρεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του Στέφανου και αδερφή του Ίωνα Δραγούμη, από τους οποίους επηρεάστηκε βαθιά στα εθνικά θέματα, κυρίως στο Μακεδονικό.
Την άνοιξη του 1904, στον απόηχο της επανάστασης του Ίλιντεν, μαζί με τους συναδέλφους του Αλέξανδρο Κοντούλη, Αναστάσιο Παπούλα και Γεώργιο Κολοκοτρώνη και τους συνοδούς τους, μπήκαν στη Μακεδονία (9 Μαρτίου 1904). Έφτασαν κοντά στην Καστοριά, αλλά η δράση τους έγινε αντιληπτή από τις οθωμανικές αρχές και αναγκάστηκαν να γυρίσουν στην Ελλάδα.
Τον Ιούλιο ο Π. Μελάς μπήκε για δεύτερη φορά στη Μακεδονία, με την ιδιότητα του ζωέμπορου. Επισκέφτηκε την Κοζάνη και τη Σιάτιστα. Αυτή τη φορά κατάλαβε ότι δεν αρκούσε μόνο η οργάνωση του ντόπιου πληθυσμού, αλλά ήταν απαραίτητη και η αποστολή αντάρτικων ομάδων στη Μακεδονία.
Στις 14 Αυγούστου 1904 ο Παύλος Μελάς ορίστηκε από το «Μακεδονικό Κομιτάτο» της Αθήνας γενικός αρχηγός των τμημάτων της περιοχής Καστοριάς- Μοναστηρίου. Στις 18 Αυγούστου αναχώρησε από την Αθήνα μαζί με τον φίλο Λάκη Πύρζα και με δέκα Κρητικούς αγωνιστές. Έφτασαν στη Λάρισα όπου ενισχύθηκαν με 35 ακόμα άνδρες. Εκεί στη Λάρισα φωτογραφήθηκε με τη μακεδονική φορεσιά. Πρόκειται για την χαρακτηριστική φωτογραφία που έγινε το σύμβολο του μακεδονικού αγώνα.
Στις 28 Αυγούστου πέρασε στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας
Η παρουσία του σώματος του Π. Μελά, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους Έλληνες κατοίκους των χωριών που περνούσε. Πολλά χωριά της περιοχής της Καστοριάς που είχαν προσχωρήσει με τη βία στην Εξαρχία επέστρεψαν στο Πατριαρχείο.
Ήταν 13 Οκτωβρίου 1904, ο Παύλος Μελάς βρισκόταν στα χωριά της Καστοριάς. Σφοδρή βροχόπτωση τους ανάγκασε να σταματήσουν στο χωριό Στάτιστα (σήμερα Μελάς) και να διαμοιραστούν σε ελληνικά σπίτια του χωριού, παρότι το χωριό ήταν βουλγαροκρατούμενο.
Το ελληνικό σώμα έγινε αντιληπτό από τους Βουλγάρους και ο κομιτατζής Μήτρε Βλάχο που δρούσε στην περιοχή, ενημέρωσε τις οθωμανικές αρχές. Απόσπασμα από 50 στρατιώτες έφτασε στη Στάτιστα και άρχισε να πολιορκεί τα σπίτια. Σε ένα από αυτά βρισκόταν ο Π. Μελάς, ο Πύρζας, ο Χατζητάσης και ένας κρητικός. Όταν σκοτείνιασε, ο Παύλος Μελάς επιχείρησε πρώτος να βγει έξω από το σπίτι. Το σπίτι ήταν ένα διώροφο με εξωτερική ξύλινη σκάλα. Κατεβαίνοντας τη σκάλα χτυπήθηκε από τουρκικό βόλι και λίγο αργότερα, αφού παρέδωσε όλα τα υπάρχοντά του στον Πύρζα ξεψύχησε.
Ο θάνατος του Παύλου Μελά, γόνου μιας από τις σημαντικότερες οικογένειες της Αθήνας, αλλά και γαμπρός του Δραγούμη, πήρε μεγάλη δημοσιότητα και συγκλόνισε την κοινή γνώμη της εποχής. Έτσι η ελληνική κυβέρνηση ωθήθηκε να συμμετάσχει πιο ενεργά - αλλά ανεπίσημα - στον μακεδονικό αγώνα, κι έγινε αιτία να πυκνώσουν τα σώματα των εθελοντών, που έσπευσαν να καταταγούν.»
Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870. Εκεί ο πατέρας του Μιχαήλ Μελάς είχε εμπορικές δραστηριότητες. Το 1874 μετακόμισαν στην Αθήνα. Φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων και το 1902 παντρεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του Στέφανου και αδερφή του Ίωνα Δραγούμη, από τους οποίους επηρεάστηκε βαθιά στα εθνικά θέματα, κυρίως στο Μακεδονικό.
Την άνοιξη του 1904, στον απόηχο της επανάστασης του Ίλιντεν, μαζί με τους συναδέλφους του Αλέξανδρο Κοντούλη, Αναστάσιο Παπούλα και Γεώργιο Κολοκοτρώνη και τους συνοδούς τους, μπήκαν στη Μακεδονία (9 Μαρτίου 1904). Έφτασαν κοντά στην Καστοριά, αλλά η δράση τους έγινε αντιληπτή από τις οθωμανικές αρχές και αναγκάστηκαν να γυρίσουν στην Ελλάδα.
Τον Ιούλιο ο Π. Μελάς μπήκε για δεύτερη φορά στη Μακεδονία, με την ιδιότητα του ζωέμπορου. Επισκέφτηκε την Κοζάνη και τη Σιάτιστα. Αυτή τη φορά κατάλαβε ότι δεν αρκούσε μόνο η οργάνωση του ντόπιου πληθυσμού, αλλά ήταν απαραίτητη και η αποστολή αντάρτικων ομάδων στη Μακεδονία.
Στις 14 Αυγούστου 1904 ο Παύλος Μελάς ορίστηκε από το «Μακεδονικό Κομιτάτο» της Αθήνας γενικός αρχηγός των τμημάτων της περιοχής Καστοριάς- Μοναστηρίου. Στις 18 Αυγούστου αναχώρησε από την Αθήνα μαζί με τον φίλο Λάκη Πύρζα και με δέκα Κρητικούς αγωνιστές. Έφτασαν στη Λάρισα όπου ενισχύθηκαν με 35 ακόμα άνδρες. Εκεί στη Λάρισα φωτογραφήθηκε με τη μακεδονική φορεσιά. Πρόκειται για την χαρακτηριστική φωτογραφία που έγινε το σύμβολο του μακεδονικού αγώνα.
Στις 28 Αυγούστου πέρασε στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας
Η παρουσία του σώματος του Π. Μελά, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους Έλληνες κατοίκους των χωριών που περνούσε. Πολλά χωριά της περιοχής της Καστοριάς που είχαν προσχωρήσει με τη βία στην Εξαρχία επέστρεψαν στο Πατριαρχείο.
Ήταν 13 Οκτωβρίου 1904, ο Παύλος Μελάς βρισκόταν στα χωριά της Καστοριάς. Σφοδρή βροχόπτωση τους ανάγκασε να σταματήσουν στο χωριό Στάτιστα (σήμερα Μελάς) και να διαμοιραστούν σε ελληνικά σπίτια του χωριού, παρότι το χωριό ήταν βουλγαροκρατούμενο.
Το ελληνικό σώμα έγινε αντιληπτό από τους Βουλγάρους και ο κομιτατζής Μήτρε Βλάχο που δρούσε στην περιοχή, ενημέρωσε τις οθωμανικές αρχές. Απόσπασμα από 50 στρατιώτες έφτασε στη Στάτιστα και άρχισε να πολιορκεί τα σπίτια. Σε ένα από αυτά βρισκόταν ο Π. Μελάς, ο Πύρζας, ο Χατζητάσης και ένας κρητικός. Όταν σκοτείνιασε, ο Παύλος Μελάς επιχείρησε πρώτος να βγει έξω από το σπίτι. Το σπίτι ήταν ένα διώροφο με εξωτερική ξύλινη σκάλα. Κατεβαίνοντας τη σκάλα χτυπήθηκε από τουρκικό βόλι και λίγο αργότερα, αφού παρέδωσε όλα τα υπάρχοντά του στον Πύρζα ξεψύχησε.
Ο θάνατος του Παύλου Μελά, γόνου μιας από τις σημαντικότερες οικογένειες της Αθήνας, αλλά και γαμπρός του Δραγούμη, πήρε μεγάλη δημοσιότητα και συγκλόνισε την κοινή γνώμη της εποχής. Έτσι η ελληνική κυβέρνηση ωθήθηκε να συμμετάσχει πιο ενεργά - αλλά ανεπίσημα - στον μακεδονικό αγώνα, κι έγινε αιτία να πυκνώσουν τα σώματα των εθελοντών, που έσπευσαν να καταταγούν.»
➤ Ολόκληρη την ομιλία του κ. Νικόλαου Ναχόπουλου μπορείτε να διαβάσετε εδώ: "ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ": Η ομιλία του Δρ. Τοπικής Ιστορίας Νίκου Ναχόπουλου στα "ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΕΙΑ" (2018)
