Ο καθένας τους εξασφάλιζε τη δική του ελευθερία και φρόντιζε να ζήσει, όπως μπορούσε, και ληστεύοντας όταν χρειαζόταν. Και οι παλιοί ληστές τώρα βρήκαν ένα καινούριο πεδίο δράσης, που τους άνοιγε το δρόμο προς την ηρωοποίηση, μιας και παρουσιάζονταν ως προστάτες των τυραννισμένων και κατατρεγμένων πατριωτών τους και κυρίως των φτωχών.
Ο αγώνας τους είχε το χαρακτήρα της ανταπόδοσης και της αντίστασης εναντίον των κατακτητών και των αυθαιρεσιών τους. Ήταν αυτονόητο ότι τους πρώτους αιώνες της σκλαβιάς δεν είχαν τη συνείδηση ότι αγωνίζονταν για την ελευθερία ολόκληρου του έθνους τους, αλλά είχαν έντονο μίσος κατά των κατακτητών και συμπάθεια προς τους βασανισμένους υπόδουλους και αυτό τους ξεχώριζε από τους κοινούς ληστές. Οι κλέφτες και οι αρματολοί είναι οι πρώτοι πυρήνες της αντίστασης του ελληνικού λαού και αυτοί διερμηνεύουν τη θέλησή του να μην υποταχθεί στις καταπιέσεις των αλλόδοξων κατακτητών (βλ. Απ. Βακαλόπουλος, Ιστορία, τ. 2, σ. 369).
Στο σημείο αυτό ας δώσουμε το λόγο στον αγωνιστή από τη Δυτική Μακεδονία Νικόλαο Κασομούλη (1797 – 1871): «…τα λείψανα ταύτα του στρατού, ή με άλλους λόγους οι Αρματωλοί παρά των εντοπίων Ελλήνων καλούμενοι και χαϊδούτ (κλέπται) παρά των Οθωμανών, χαιρόμενοι κάποια προνόμια ανεξαρτησίας, κληρονόμοι του ανεξαρτήτου πνεύματος των προκατόχων των, μόλον οπού αι επαρχίαι καταπλακώθησαν, και εκινδύνευσε να χαθεί το έθνος μεταξύ της αμαθείας, ήτις το κατέλαβε, και της απανθρώπου τυραννίας τούτων των κατακτητών – την οποίαν υπέφερεν ηθικώς και υλικώς – ούτοι όχι μόνον τον αυχένα των εις τον ζυγόν των τυράννων δεν έκλιναν να πληρώσουν χαράτσι (κεφαλιάτικον), αλλά και αντισταθέντες πολλάκις με τα όπλα εις τας ορδάς των διαφόρων αρχηγών Οθωμανών και εις τους καταστρεπτικούς δια το έθνος των Ελλήνων χριστιανών σκοπούς υπό το όνομα Κλέφται, εντός των ερημιών, και από τας υπερηφάνους και υψηλάς κορυφάς των ορεινών τόπων της Στερεάς Ελλάδος, νηστικοί, διψασμένοι, γυμνοί, ξυπόλητοι κατατρεχόμενοι, εσυνήθισαν δια της επιμονής των να συμμερισθούν την εξουσίαν των τοπάρχων Οθωμανών Θετταλίας, Ηπείρου και Μακεδονίας, και να λάβουν και προνόμια ανεξαρτησίας, να προφυλάξουν με αυτήν αναλλοίωτα τα έθιμα και την θρησκείαν του λαού» (βλ. Ενθυμήματα Στρατιωτικά, τ. 1, σ. 3).
Έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ιστορία του αρματολισμού τα όσα γράφει ο Κασομούλης για τον παλιότερο αρχηγό τους: «ο αρχαιότερος τούτων και περιφανέστερος υπήρξεν κάποιος Μεγδάνης ονομαζόμενος, εκ της κωμοπόλεως Κοζάνης… ακμάζων περί τα μέσα της ιζ΄ (17ης) εκατονταετηρίδος (από του 1660 μέχρι τα 1680 ή 1690) και καταδιώκων τους Οθωμανούς από όλας τας επαρχίας του δυτικού μέρους της Θετταλίας και της Μακεδονίας (πέριξ Καστοριάς – Βοδενών – Βερροίας - Σερβίων – Ελασσώνος – Τρικκάλων) μέχρι του Πίνδου όρους, κατατροπώσας αυτούς εις διαφόρους μάχας, αφ’ ου δια πολύν καιρόν πολεμώντες τον δεν ηδυνήθησαν να τον καταστρέψουν, ούτε αυτόν ούτε τους οπαδούς του». Οπότε, οι Οθωμανοί των Τρικάλων Θεσσαλίας (τα Τρίκαλα ήταν η έδρα του μεγάλου πασαλικιού Θεσσαλίας, γνωστού ως Μολλαλίκι από τον Μολλά, τον ανώτατο ιεροδικαστή, που δίκαζε εκεί) ενεργώντας με πανουργία υποσχέθηκαν «να συμμερισθεί την εξουσίαν των εις τα ορεινά μέρη» και ύστερα από διαπραγματεύσεις του Μεγδάνη με τον εκεί βεζύρη υποχρεώθηκε να συμφωνήσει ο τελευταίος «Τούρκος να μη εισέρχεται εις τας παρά αυτού φυλαττομένας επαρχίας» και επιπλέον «οι υπ’ αυτόν οπλοφόροι (Αρματωλοί) να μένουν ασύδοτοι παντός φόρου και του χαρατζίου» (βλ. Ενθυμήματα, τ. 1, σ. 4).
Ο Μεγδάνης είχε τραγικό τέλος: το Δεκέμβριο του 1700, καθώς ετοιμαζόταν να πάει να λειτουργηθεί για τις γιορτές στην εκκλησιά, στο χωριό Γαρδίκι Θεσσαλίας, περίπου 3 χιλιάδες Τουρκαλβανοί τον περικύκλωσαν μαζί με 15-20 άνδρες του, που προτίμησαν να πεθάνουν έντιμα και γι’ αυτό όρμησαν ξιφήρεις εναντίον τους μετά από 3-4 ωρών άνισο πόλεμο. Οι βάρβαροι Οθωμανοί έκοψαν τα κεφάλια τους και με υψωμένη την κεφαλή του Μεγδάνη και των υπόλοιπων ανδρών του έκαναν μεγάλη πομπή προς το Βεζύρη στα Τρίκαλα και από εκεί προς τον Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη ως δείγμα πολύ μεγάλου θριάμβου. Η ιστορία του αρματολού Μεγδάνη είναι από πολλές απόψεις διδακτική (βλ. Διον. Ζακυθηνός, Η Τουρκοκρατία, σ. 41. - Ν. Κασομούλης, Ενθυμήματα, σ. 6). Μέρα με τη μέρα αύξανε τη δόξα του και γινόταν πιο απειλητικό εμπόδιο στα σχέδια των Οθωμανών.
(συνεχίζεται)
Φιλόλογος – Ιστορικός
Δρ Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ.
Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Κατερίνης
* Διαβάστε το Α΄μέρος εδώ: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/03/blog-post_441.html
** Διαβάστε το Β' μέρος εδώ: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/03/blog-post_960.html
