Οι αρχικές επιτυχίες των Ελλήνων δεν μπόρεσαν να σταματήσουν τον Λουμπούτ πασά, ο οποίος εμφανίστηκε στην πόλη της Νάουσας με περισσότερους από 20 χιλιάδες τακτικούς και άτακτους στρατιώτες.
Η αντίσταση των πολιορκουμένων επαναστατών ήταν ηρωική, αλλά ο αγώνας ήταν άνισος και οι πολυπληθέστεροι Τούρκοι στρατιώτες διέθεταν πολεμικά μέσα ασυγκρίτως καλύτερα, με τα οποία άρχισαν να βομβαρδίζουν την Νάουσα. Οι επαναστάτες αγωνιστές άρχισαν να χάνουν το ηθικό τους, ενώ η αντίπαλη προς τον Ζαφειράκη πολιτική ομάδα με επικεφαλής τον Μάμαντη και το γιατρό Αντωνάκη, τους οποίους είχε στο στρατόπεδό του ο Μεχμέτ Εμίν, κυκλοφορούσαν αποθαρρυντικές φήμες, προκειμένου να κάμψουν το ηθικό των Ναουσαίων επαναστατών.
Δεν είναι καθόλου εύκολο ή κατορθωτό να περιγραφούν τα γεγονότα και οι ηρωικές πράξεις αυτοθυσίας των επαναστατών, αλλά οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ζαφειράκη πέτυχαν την καλύτερη δυνατή προετοιμασία του εδάφους για τη γενική επίθεση των Τούρκων από τις 30 Μαρτίου μέχρι την τελική καταστροφή της Νάουσας στις 13 Απριλίου 1822. Διαβάζουμε σε ‘ενθύμηση’: «1822 Μαρτίου 30 τη αγία και μεγάλη Πέμπτη έγινεν η αρχή του τραγικού δράματος του εξαφανίσαντος άπαντα τα περί την Βέροιαν ιερά καταγώγια και χωρία και προ πάντων την περίφημον Νάουσαν, τη 13 Απριλίου, ημέρα Πέμπτη». Οι προδότες υπέδειξαν στους Τούρκους το αφύλαχτο μέρος ‘Αλώνια’, προκειμένου να εισδύσουν στην πόλη και άρχισαν οι σκληρές οδομαχίες.
Ο Ζαφειράκης μαζί με τους τουφεκτσήδες του κλείστηκαν στον πύργο που βρισκόταν κοντά στην Αράπιτσα, όπου πολεμούσαν για τρεις μέρες δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε πολλούς συμπατριώτες τους να φύγουν προς τα βουνά και να σωθούν. Οι Τούρκοι μέσα στην πόλη έσφαζαν, λεηλατούσαν, εξανδραπόδιζαν και ατίμαζαν επί μέρες. Είναι γνωστή η πράξη αυτοθυσίας των 13 νέων γυναικών, που προτίμησαν τον τίμιο θάνατο πιασμένες χέρι με χέρι πέφτοντας στον καταρράκτη της Αράπιτσας, στη θέση Στουμπάνοι, για ν’ αποφύγουν την ατίμωση και την αλλαξοπιστία.
Οι Τούρκοι κατακτητές της Νάουσας τους άνδρες αιχμαλώτους τους κρέμασαν ή τους έσφαξαν, ενώ τα γυναικόπαιδα τα πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα της Θεσσαλονίκης, της Ανατολής και της Κωνσταντινούπολης. Διαβάζουμε σε άλλη ‘ενθύμηση’: «1822 Απριλίου 13 έγινεν η θλιβερά καταστροφή της Νάουσας, παντελεί αφανισμώ υπό του απηνεστάτου Αμπαλαμπούτ πασά, Σελανίκ βαλεσή. Εκαρατομήθησαν άνδρες 170 και εσκλαβώθησαν γυναίκες, παιδία υπέρ πέντε χιλιάδες…». Ο Λουμπούτ πασάς συγκέντρωσε τα αγόρια από τη Νάουσα στη Θεσσαλονίκη και τα έκανε περιτομή. Ο ίδιος σε διαταγή του της 21ης Απριλίου αναφέρει ότι περισσότεροι από δυο χιλιάδες «άπιστοι» θανατώθηκαν, τα γυναικόπαιδά τους εξανδραποδίστηκαν, οι περιουσίες τους μοιράστηκαν στους στρατιώτες του, τα σπίτια τους και τα χωριά τους πυρπολήθηκαν (βλ. Ευστ. Στουγιαννάκης, Ιστορία της Ναούσης, σ. 266).
Η λαϊκή μούσα έψαλλε την τραγωδία της Νάουσας σε δημοτικό τραγούδι:
Σηκώθηκεν η Νιάουστα μαζί με την Κασσάνδρα.
Χαλάστηκεν η Νιάουστα και ρήμαξ’ η Κασσάνδρα.
Λουμπούτ πασάς τις χάλασε, τις άρπαξαν Κονιάροι,
Πήραν μανούλες με παιδιά και πεθερές με νύφες,
Πήραν και μια νυφόπουλη, του Ζαφειράκη κόρη.
Ο Μεχμέτ Εμίν/Λουμπούτ πασάς, όταν γύρισε στη Θεσσαλονίκη, στην πόρτα του σεραγιού του που βρισκόταν στο σημερινό Διοικητήριο/ Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης, κρέμασε σε κοινή θέα για τρεις μέρες τα κεφάλια του Λογοθέτη Ζαφειράκη και μερικών άλλων επαναστατών, μαζί και τη σημαία τους. Σκοπός του ήταν να τρομοκρατήσει τους κατοίκους της και να δείξει ότι ήταν αποφασισμένος να τιμωρήσει σκληρά όσους θα επιχειρούσαν να επαναστατήσουν ξανά. Και σύμφωνα με την έκθεση του Γάλλου προξένου Bottu της 6ης Ιουνίου 1822, επειδή γνώριζε «ότι η ξαφνική αύξηση του πλούτου του ελληνικού έθνους και της βιοτεχνίας…είναι τα αίτια που έδωσαν στο έθνος αυτό την ιδέα της απελευθέρωσής του…και του προμήθεψαν τα μέσα», θέλησε να τους φέρει πίσω στην υποταγή και τη σκλαβιά καταληστεύοντάς τους και αφαιρώντας τους πόρους των.
Όσοι αγωνιστές Μακεδόνες διασώθηκαν, μέσω της ξηράς ή της θάλασσας κατευθύνθηκαν προς την υπόλοιπη αγωνιζόμενη Ελλάδα, όπου πολέμησαν και άλλοι πέθαναν ηρωικά προσφέροντας στην πατρίδα τους τη ζωή τους και άλλοι επέζησαν και ζώντας έντιμα πέθαναν αργότερα ειρηνικά. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι δεν υπάρχει σπιθαμή ελληνικού εδάφους χωρίς ιερά κόκκαλα Μακεδόνων αγωνιστών και ότι το δέντρο της ελευθερίας τράφηκε και μεγάλωσε και με το δικό τους λίπασμα. Η Δόξα περπάτησε σ’ ολόκληρη τη χώρα και σε πολλά μέρη της μακεδονικής γης, για να μετρήσει και να στεφανώσει τα λαμπρά παλικάρια της και τις γενναίες Μακεδόνισσες μαζί με τα πυρπολημένα χωριά τους και τις πόλεις της Μακεδονίας. Ένας νέος Ντελακρουά θα μπορούσε να αποδώσει την μεγαλοπρέπεια των γεγονότων και των θυσιών, όπως το «Ολοκαύτωμα» της Νάουσας.
Ανακεφαλαιώνοντας, η επανάσταση στον Όλυμπο και το Βέρμιο έφερε πολύ μεγάλο αντιπερισπασμό στα τουρκικά στρατεύματα. Στις ορεινές περιοχές τους αναγκάστηκαν να συγκεντρωθούν πολυάριθμα στρατεύματα του κατακτητή και έμειναν εκεί καθηλωμένα αρκετούς μήνες, προκειμένου να καταδιώκουν τους επαναστάτες. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι επαναστατημένοι Έλληνες στη Νότια Ελλάδα ωφελήθηκαν από το γεγονός ότι δεν εξαπολύθηκαν εναντίον τους συντονισμένες και μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Τα μεγάλα σφάλματα των Μακεδόνων επαναστατών και των οπλαρχηγών τους, όπως η έλλειψη ενιαίας οργάνωσης και επικοινωνίας ή ομοφωνίας μεταξύ τους, έφεραν την αποτυχία στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στον Όλυμπο και το Βέρμιο, αλλά το σπουδαιότερο ήταν ότι καταδικάστηκε η επέκταση της επανάστασης στη Δυτική Μακεδονία. Οι Τούρκοι έσπευσαν και τρομοκράτησαν τους κατοίκους της Κοζάνης και της Σιάτιστας προπάντων, μιας και κάτι είχαν υποψιαστεί.
Παναγιώτης Γ. Αλεκάκης
Φιλόλογος – Ιστορικός
Δρ Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ.
Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Κατερίνης
* Διαβάστε το Α΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/04/200-1821_18.html
* Το Β΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/04/200-1821_20.html
* Το Γ΄μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/04/200-1821_24.html
* Το Δ΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/04/200-1821_94.html
* Το Ε' μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/04/200-1821_29.html
* Το ΣΤ΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/05/200-1821.html
*Το Ζ΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/05/200-1821_5.html
*Το Η΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/05/200-1821_16.html
* Το Θ΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/05/200-1821_19.html
* Το Ι ΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/05/200-1821_23.html
* Το ΙΑ΄ μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/05/200-1821_27.html
* Το ΙΒ΄μέρος: https://pierikialithia.blogspot.com/2021/06/200-1821.html
